(Congannghean.vn)-Để mưu sinh, hàng trăm người dân đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện miền Tây của tỉnh Nghệ An đã xách ba lô vào tỉnh Quảng Nam làm thuê cho các bưởng vàng. Trong đó, nhiều người đã phải nằm lại vĩnh viễn nơi rừng thiêng nước độc, nhiều trường hợp phải tự đào thoát khỏi chốn “địa ngục trần gian”.
 |
| Hai nữ phu vàng “nhí” Mông Thị Khất và Lò Thị Xí bỏ trốn khỏi hầm vàng trở về nhà |
Liên quan đến câu chuyện về “giấc mơ vàng”, hẳn người dân xứ Nghệ nói riêng và dư luận cả nước nói chung vẫn còn chưa quên câu chuyện cách đây 7 năm, khi anh Lô Văn Ối trú tại bản Hào, xã Yên Hòa, huyện Tương Dương, trong lúc khai thác vàng ở suối Khe Pu đã nhặt được một cục vàng ròng nặng 2,1 kg, sau đó bán được hơn 1 tỉ đồng. Bỗng dưng trở thành “đại gia”, anh Ối xây nhà mới, sắm 2 chiếc két sắt và máy xát lúa để mưu sinh.
Tuy nhiên, đến nay, khi đã tiêu đến những đồng tiền cuối cùng, lần lượt vợ anh Ối rồi anh này phải bỏ nhà sang Trung Quốc để làm thuê, hai đứa con gửi lại cho ông bà chăm nuôi. Câu chuyện của gia đình anh Ối chỉ là một trong muôn vàn thực tế cuộc sống từ trước đến nay, minh chứng cho triết lý “ăn của rừng rưng rưng nước mắt” mà cha ông đã đúc kết.
Bỏ mạng trong hầm vàng
Cách đây chưa lâu, vụ 7 phu vàng ngạt khí trong hầm khai thác trái phép tại thôn Dung, thị trấn Thạnh Mỹ, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam khiến 4 người thiệt mạng, trong đó có 3 anh em ruột trú tại bản Sao Va, xã Bảo Thắng, huyện Kỳ Sơn đã một lần nữa gióng lên hồi chuông về tình trạng bất chấp mạng sống để theo đuổi giấc mơ làm giàu nhanh chóng từ vàng.
Ngay sau khi sự việc đau lòng xảy ra, phóng viên đã có chuyến thực tế tại các huyện miền Tây xứ Nghệ, nơi vẫn được ví là “vựa người” cho các mỏ vàng trái phép trên địa bàn cũng như tại các điểm “nóng” về khai thác vàng trên cả nước, trong đó có Quảng Nam.
Theo thống kê của UBND xã Bảo Thắng, từ năm 2014 đến nay, trên địa bàn xảy ra 6 vụ người dân đi lao động chui ở ngoại tỉnh gặp rủi ro, tai nạn lao động, trong đó có 5 người chết, 1 người bị thương nặng.
Năm 2011, trên địa bàn huyện Tương Dương đã từng xảy ra vụ sập hầm vàng tại bản Đình Hương, xã Tam Đình khiến 5 người phải bỏ mạng. Một năm sau đó, cũng tại huyện này, thêm một vụ sập hầm vàng đã lấy đi mạng sống của 3 người dân nghèo, làm 7 người khác bị thương ở xã Nga My.
Cá biệt, năm 2014, thầy Nguyễn Ngọc Tuấn, Hiệu trưởng Trường THCS Yên Tĩnh, huyện Tương Dương lợi dụng việc đào giếng đã thuê máy múc xới tung khoảng 100 m2 khuôn viên ngôi trường này để tìm vàng trong khoảng thời gian suốt 3 tháng hè. Sau khi sự việc bị phát giác, người này đã bị kỷ luật và điều chuyển công tác.
Phần lớn những người ra đi tìm kiếm cơ hội đổi đời từ vàng đều là lao động chính trong gia đình, do gia cảnh quá nghèo nên đành “nhắm mắt làm liều”. Mỗi năm, trên địa bàn Kỳ Sơn có hàng trăm người trở thành phu vàng, bán sức lao động cho các bưởng vàng, ra đi mà không lường trước được bất trắc, hoặc có thể lường trước rủi ro nhưng không còn lựa chọn nào khác. Thậm chí, nhiều người ra đi đã không thể trở về, hoặc trở về không toàn thây.
Tại bản Sao Va, xã Bảo Thắng, chúng tôi gặp anh Cụt Văn Bình (SN 1995), con trai của ông Cụt Phò Quyền, cũng là em trai các nạn nhân của vụ ngạt khí trong hầm vàng ở Quảng Nam cách đây hơn một tháng. Thời điểm 3 anh trai gặp nạn, Bình đang làm thuê cho một bưởng vàng khác cách đó không xa.
Anh Bình cho biết: Bãi vàng nơi anh làm việc có 18 người thì có đến 16 người quê ở Kỳ Sơn, trong đó có 9 người ở xã Bảo Thắng. Sau cái chết của 3 người anh của Bình, nhiều phu vàng dù sợ hãi nhưng vẫn bám trụ với giấc mơ đổi đời mong manh.
Nước mắt phu vàng
Đánh cược cả mạng sống, thế nhưng thu nhập của các phu vàng cũng rất bấp bênh. Những ai to khỏe, vạm vỡ sẽ được bưởng vàng lựa chọn giao nhiệm vụ vào sâu trong các hầm đào đất, còn những ai yếu hơn sẽ làm công việc đãi vàng bên ngoài miệng hầm. Tất cả mọi công đoạn đều được thực hiện thủ công và không có bất cứ phương tiện bảo hộ nào cho người lao động.
Theo một phu vàng, nếu làm bên ngoài miệng hầm sẽ được trả khoảng 4 triệu đồng/tháng, còn làm việc trong hầm vàng sẽ được nhận mức lương gấp đôi, từ 7 - 8 triệu đồng. Tuy nhiên, các phu vàng dù làm ở vị trí nào cũng thường xuyên bị các bưởng vàng ngược đãi, đánh đập. Thậm chí, với những em gái đã trót dấn thân vào nghề này, ngoài những bạc đãi chung mà cánh phu vàng phải chịu đựng, nhiều em còn bị lạm dụng dưới nhiều hình thức.
Mới đây nhất, hai nữ phu vàng “nhí” Mông Thị Khất (SN 2000) và Lò Thị Xí (SN 2001) cùng trú tại bản Phia Khăm 2, xã Bắc Lý, huyện Kỳ Sơn đã phải bỏ trốn khỏi hầm vàng vì không chịu được sự bóc lột của bưởng vàng. Sau khi đi bộ suốt 6 giờ trong rừng vắng, các em đã đến được Công an huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam để kêu cứu và được đơn vị hỗ trợ tiền xe về nhà vào ngày 28/4.
Theo lời kể của Khất và Xí, vì nghe theo lời dụ dỗ của người khác về việc đi làm công nhàn hạ và được hưởng lương cao, khi đang học dở kỳ I của lớp 10, các em đã trốn gia đình đi làm phu vàng. Thế nhưng, sau gần 2 ngày trên xe khách, cả hai em bị đưa vào mỏ vàng ở xã Phước Thành, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam mà mãi sau này các em mới biết đó là mỏ khai thác vàng của Công ty TNHH Phước Minh.
Tại đây, cùng với nhiều lao động khác trong độ tuổi vị thành niên, các em phải làm quần quật 11 giờ/ngày mới được trả 2,5 triệu đồng/tháng, nhưng phải làm đủ 6 tháng mới được nhận tiền.
Cũng tại mỏ vàng của Công ty này, cách đây hơn 2 năm, vào tháng 4/2014, hơn 100 phu vàng người Nghệ An đã băng rừng, đi bộ suốt gần một ngày để bỏ trốn vì cho rằng bị quỵt tiền công, điều kiện làm việc khắc nghiệt, ăn uống không đảm bảo. Hơn một tháng sau cuộc bỏ trốn gây náo loạn huyện Phước Sơn nói trên, thêm 4 thiếu niên người dân tộc Khơ Mú ở huyện Kỳ Sơn cũng bỏ trốn khỏi bãi vàng của Công ty TNHH Phước Minh.
Thống kê của UBND huyện Kỳ Sơn, tính đến thời điểm này, cả huyện có khoảng 370 lao động đang làm việc tại các bãi vàng ở Quảng Nam, tập trung ở các xã có đông đồng bào Khơ Mú sinh sống. Tuy nhiên, đây chưa phải là con số trên thực tế, vì phần lớn đều tự ý bỏ làng đi, không báo cáo với chính quyền. Việc người dân bỏ đi lao động tại các bãi vàng đã gây ra những hệ lụy khó lường, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng của phu vàng mà còn gây mất ANTT trên địa bàn.
Cách đây hơn một tháng, vào ngày 15/4, lợi dụng việc anh Moong Văn Nghệ, bố của cháu Moong Thị Tân Mão (SN 2011) trú tại bản Na Bè, xã Xá Lượng, huyện Tương Dương đang đi làm thuê cho một bãi vàng ở Quảng Nam, 5 đối tượng đã cấu kết, bắt cóc cháu Mão để bán sang Trung Quốc với giá 70 triệu đồng khi cháu không có ai trông coi, chăm sóc.