Cách đây vài năm về trước, nhiều vụ án nghiêm trọng ở Nghệ An mà đối tượng gây án và người bị hại đều là học sinh phổ thông đã liên tục xảy ra. Điển hình như các vụ: Em N.V.Đ., học sinh PTCS huyện Đô Lương; em T.D.S., học sinh THPT huyện Thanh Chương bị bạn bóp cổ, đánh chết. Hiện tượng học sinh đánh nhau xuất hiện nhiều như "cơm bữa", thậm chí có trường hợp như em N.T.H.N., học sinh Trường THPT Hà Huy Tập bị "đánh hội đồng".
Theo thống kê của Sở GD&ĐT Nghệ An, chỉ trong 7 tháng (từ đầu năm học 2009 - 2010 đến 31/3/2010), tại 20 trường THPT và 2 trung tâm giáo dục thường xuyên đã có 90 vụ học sinh vi phạm pháp luật, bạo lực trong học sinh. Các trường đã phải phê bình 28 em, khiển trách 65 em, cảnh cáo 123 em và buộc thôi học có thời hạn 75 em.
Trong vài năm nay, các vụ án bạo lực học đường nghiêm trọng không còn xuất hiện, song hiện tượng gây gổ, đánh nhau vẫn chưa có chiều hướng thuyên giảm.
Theo số liệu thống kê của 11/20 Phòng GD&ĐT, trong năm 2012, ở các trường học trên những địa bàn này đã xảy ra 174 vụ học sinh đánh nhau (Vinh 39, Quỳnh Lưu 37, Đô Lương 26, Nghi Lộc 19, Diễn Châu 18, Anh Sơn 12, Quỳ Châu 9, Hưng Nguyên 6, Thanh Chương 3, Con Cuông 3, Cửa Lò 2). Riêng ở Trường THPT Anh Sơn 2, hàng chục học sinh đã tham gia 10 vụ đánh nhau, trong đó có cả học sinh nữ, thậm chí có em còn đưa người nhà và thuê người ngoài trường đến đánh bạn.
Những thống kê chưa đầy đủ trên khiến cha mẹ học sinh, dư luận xã hội không khỏi lo lắng; đồng thời, cũng phản ánh một điều: Nhà trường, nơi cha mẹ học sinh tin tưởng gửi gắm con em mình đã không còn an toàn nữa. Nguyên nhân từ đâu? Nguyên nhân thì có nhiều: Do chính bản thân học sinh không tự rèn luyện nhân cách; gia đình không quan tâm giáo dục con cái; ảnh hưởng thói hư tật xấu của xã hội; ảnh hưởng của các trò chơi bạo lực trên mạng, trên phim ảnh; sự giáo dục chưa có hiệu quả cao của nhà trường và đoàn thể… Song trong bài viết ngắn này, người viết chỉ xin được đề cập đến trách nhiệm của nhà trường, nơi trực tiếp làm nhiệm vụ giáo dục học sinh.
Phải khẳng định rằng, chương trình giáo dục của nhà trường ngày càng hoàn thiện theo mục tiêu giáo dục toàn diện. Nội dung giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh không thiếu, thời lượng để thực hiện vấn đề này cũng không phải là ít.
Ngoài chương trình chính khoá, hàng chục năm nay, cứ đến đầu năm học, năm nào Sở GD&ĐT Nghệ An cũng có văn bản hướng dẫn thực hiện nội dung công tác phòng chống tội phạm, giáo dục pháp luật, xây dựng đơn vị đạt chuẩn văn hoá. Năm năm nay lại phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Sở GD&ĐT còn phối hợp chặt chẽ với Công an Nghệ An trong việc đảm bảo an ninh trật tự trường học.
Thế nhưng, sự quan tâm, đầu tư trí tuệ, công sức, kinh phí của lãnh đạo các nhà trường, của giáo viên (nhất là các giáo viên chủ nhiệm lớp) để nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho hoc sinh quả thực chưa được nhiều.
Tình hình trên, một phần là do áp lực quá nặng nề từ cấp trên, từ xã hội, từ cha mẹ học sinh đối với chất lượng văn hoá của một nhà trường. Trong các nghị quyết, chương trình, kế hoạch về phát triển giáo dục, ở cấp nào cũng vậy, bao giờ cũng đặt vấn đề giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách cho học sinh lên hàng đầu.
Nhưng đến lúc tổng kết, hầu như không cấp nào đả động gì đến kết quả giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh mà chỉ xem cuối năm học sinh tốt nghiệp bao nhiêu phần trăm, được bao nhiêu học sinh giỏi. Khi khen thưởng cũng vậy, các cấp chỉ chú trọng khen thưởng học sinh giỏi các môn văn hoá, chứ chưa chú ý khen thưởng những học sinh có đạo đức, nhân cách sống tốt đẹp.
Ngay giáo viên cũng vậy, người có học sinh giỏi các môn văn hoá thì được khen thưởng, nhưng người dày công giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thì ít ai biết đến. Rồi đầu tư ngân sách, cấp nào cũng sẵn sàng bỏ kinh phí vào việc bồi dưỡng học sinh giỏi, nhưng đã mấy nơi chịu chi tiền cho học sinh đi thăm di tích lịch sử, di tích văn hoá của quê hương, đất nước, chi cho học sinh đi thăm nghĩa trang liệt sỹ, cho các buổi sinh hoạt ngoại khoá?
Có những trường lo tiết kiệm chỗ này, bớt chỗ kia để lấy tiền chi vào các hoạt động nói trên, có khi lại bị cơ quan chức năng đòi xuất toán vì người ta cho đó là chi cho việc vui chơi, không vì mục đích học tập? Rồi học sinh hư, trên diễn đàn các hội nghị, đã mấy khi người ta chất vấn lãnh đạo nhà trường? Nhưng, nếu tỷ lệ học sinh tốt nghiệp thấp, người quản lý giáo dục không những bị chất vấn gay gắt mà còn bị phê bình, khiển trách và không khỏi ảnh hưởng đến việc đánh giá, xếp loại cuối năm.
Với áp lực như vậy, lãnh đạo nhà trường và giáo viên luôn để tâm đến việc dạy và học các môn văn hoá là điều dễ hiểu. Nhưng cũng phải thẳng thắn mà nói rằng, nhiều cán bộ quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, nhiều giáo viên không nhận thức đầy đủ trách nhiệm của mình là phải giáo dục đạo đức, rèn luyện nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh nên đã không quan tâm đúng mức đến các hoạt động phục vụ cho nhiệm vụ này.
Đối với giáo viên, trên địa bàn Nghệ An có không ít giáo viên tận tụy với việc giáo dục đạo đức, rèn luyện nhân cách cho học sinh. Nhiều giáo viên đã bỏ đồng lương ít ỏi của mình, mua đường, mua mì tôm dự trữ để phòng khi học sinh bị đói ngay trong buổi học. Nhiều giáo viên chủ nhiệm hiểu rất cặn kẽ hoàn cảnh từng học sinh trong lớp mình, có giáo viên đã từng cởi áo ấm đang mặc để cho học sinh khoác vào khi trời rét. Người viết bài này, vào một đêm tối, đã từng theo chân một giáo viên chủ nhiệm đến gia đình một học sinh khi em này bỏ học hai buổi liền.
Nhưng số này so với 33.000 giáo viên phổ thông của Nghệ An, quả thật là chưa nhiều. Tình trạng chung của giáo viên hiện nay là chạy theo áp lực của cấp trên, của xã hội, lo sao cho các tiết dạy của mình có chất lượng về mặt nội dung kiến thức là được, còn nội dung ấy có đi vào cuộc sống hay không thì không cần biết.
Để năm học 2013 - 2014 hạn chế được tình trạng bạo lực trong học đường, góp phần làm cho các nhà trường thật sự an toàn, điều quan trọng nhất đối với nhà trường là phải thay đổi nhận thức từ lãnh đạo cho tới giáo viên, để mọi người cùng chung tay làm tốt công tác giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho các em. Nhưng không thể thay đổi nhận thức bằng việc hô hào chung chung mà phải bằng giải pháp, bằng cơ chế cụ thể được chuẩn bị kỹ lưỡng ngay trong những tháng hè này.
Nhân đây, người viết cũng muốn nói thêm một điều chưa được bàn tới trong bài này, đó là các ngành, các đoàn thể và chính quyền địa phương phải vào cuộc thực sự, không nên khoán trắng việc giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh cho một mình nhà trường và ngành giáo dục. Mấy năm nay, đã có nhiều ngành, đoàn thể ký kết phối hợp với ngành giáo dục và đào tạo trong việc giáo dục học sinh, nhưng hãy nghiêm túc kiểm điểm lại xem, sau khi ký rồi, từng ngành đã làm được những gì cho các em?
Thuỳ Linh
.