“Bao nhiêu năm qua, những bài ca hay nhất của Việt Nam là những bài ca về Người, là những bài ca viết bằng trái tim…”. Đoạn lời trong ca khúc “Hát về Người” của nhạc sỹ Đoàn Bổng đã phần nào khái quát được vị trí, tầm vóc của Người cũng như sức lan tỏa của những ca khúc viết về Bác.
Một điều dễ nhận thấy trong hầu hết những tác phẩm âm nhạc viết về Bác Hồ, hình ảnh vị cha già của dân tộc hiện lên thật cao cả, vĩ đại nhưng cũng hết sức bình dị, thân thương, cùng với đó là những giai điệu mang âm hưởng trữ tình, thiết tha, sâu lắng. Đây cũng chính là lý do khiến cho mảng ca khúc viết về Người luôn để lại những ấn tượng bền lâu trong lòng người yêu nhạc.
Những ca khúc về Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn được thể hiện một cách xúc động tại các chương trình nghệ thuật quần chúng
Sau 30 năm bôn ba khắp năm châu tìm đường cứu nước, năm 1941, Người trở về Tổ quốc dẫn dắt, chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam. Lúc bấy giờ, Người lấy tên là Hồ Chí Minh. Nhưng nhân dân ta vẫn gọi Người bằng cái tên thân thương, trìu mến: Cụ Hồ, những chiến sỹ giải phóng quân cũng được gọi là bộ đội cụ Hồ. Trong bài hát “Biết ơn cụ Hồ Chí Minh”, nhạc sỹ Lưu Bách Thụ đã viết: “Dân Nam ơi biết ơn cụ Hồ đời đời. Một lòng vì dân Người đấu tranh không ngừng…”.
Bài hát đã thể hiện được tình cảm yêu kính, thiết tha, chân thành của người dân đối với vị cha già kính yêu của dân tộc. Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã mở ra một kỷ nguyên mới, khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Thời khắc thiêng liêng ấy đã ghi đậm dấu ấn của vị lãnh tụ thiên tài Hồ Chí Minh, để rồi hình ảnh Người đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều ca khúc ra đời.
Trong ca khúc “Ca ngợi Hồ Chủ tịch” của nhạc sỹ Văn Cao, Bác Hồ chính là người đã mang niềm vui độc lập tới cho toàn thể quốc dân, đồng bào: “Người về đem tới niềm vui, mùa thu nắng cỏ Ba Đình, với tiếng Người còn dịu dàng như tiếng đất trời…”. Cùng hòa trong niềm phấn khởi, hân hoan của ngày độc lập, bài hát “Ba Đình nắng” của tác giả Bùi Công Kỳ, lời thơ Vũ Hoàng Địch ra đời với những lời reo vui, xúc động: “Hoan hô ta đón cha về, đón cha về. Đón trong nắng vàng tươi ngày độc lập...”.
Trong những tháng năm Người lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở chiến khu Việt Bắc, những địa danh như: Hang Pắc Bó, suối Lê Nin đã trở nên gần gũi đối với mỗi người dân Việt Nam.
Bài hát “Tiếng hát giữa rừng Pắc Bó” của nhạc sỹ Nguyễn Tài Tuệ mang đậm chất liệu dân ca miền núi phía Bắc, được biết đến với những ca từ giản dị, trong sáng, gây xúc động lòng người: “Ơ bản Pắc Bó quê ta, mấy mùa qua nghe tiếng Người, sắn vươn đồi dưa, lúa ngập vàng đôi bờ. Người về chỉ lối, theo Người ngày mai tươi sáng. Bát cơm mong chờ người già ước mơ, líu lo i tờ môi đọng trẻ thơ, Bác ơi tóc sương bạc phơ, núi cao suối sâu thủ đô yêu dấu, Khuổi Nạm còn vang lời ca mong nhớ…”.
Sau khi hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, đất nước ta tạm thời bị chia cắt làm hai miền. Hình ảnh miền Nam đau thương mà anh dũng luôn khắc khoải trong tâm trí Người. “Miền Nam luôn ở trong trái tim tôi”, nỗi niềm ấy của Bác đã trở thành cái tứ khơi gợi để những sáng tác gây xúc động lòng người, thể hiện tình cảm của Bác dành cho miền Nam ruột thịt ra đời. Ca khúc “Lời ca dâng Bác” của nhạc sỹ Trọng Loan đã thể hiện sinh động tình cảm chân thành này: “Ai yêu miền Nam như tấm lòng của Bác, có mối tình nào thủy chung, son sắt như tấm lòng của Bác nhớ tới đồng bào miền Nam…”.
Hình ảnh miền Nam đang bị kẻ thù giày xéo luôn đau đáu trong trái tim của Người. Đồng thời, những tình cảm yêu thương của vị cha già dân tộc dành cho đồng bào miền Nam cũng đã biến thành nguồn động lực, sức mạnh để người dân nơi đây dũng cảm, kiên cường đương đầu với kẻ thù xâm lược.
Dẫu trong đau thương, mất mát, những lời ca vẫn tha thiết vang lên: “Trên cánh đồng miền Nam, đau thương mây phủ chân trời, khi ca lên Hồ Chí Minh nghe lòng phơi phới niềm vui…” (Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người - Trần Kiết Tường). Nhạc sỹ Lưu Cầu trong ca khúc “Miền Nam nhớ mãi ơn Người” cũng đã thay lời đồng bào miền Nam nói hộ những tình cảm sắt son hướng đến Người: “Dẫu núi có mòn, sông kia có cạn, miền Nam ơi, miền Nam nhớ mãi ơn Người thiết tha…”.
Thời khắc Người mãi mãi đi xa, ngày 2 tháng 9 năm 1969 đã để lại niềm đau đớn, xót thương vô hạn. Trước tổn thất không gì bù đắp được, nhiều ca khúc viết về Người đã ra đời như là cách để giải tỏa những thổn thức, nghẹn ngào.
Dù cho thời điểm Bác đi vào cõi vĩnh hằng, đất nước vẫn còn bị chia cắt nhưng niềm tin son sắt vào một ngày mai tất thắng vẫn vẹn nguyên khi cả dân tộc biến đau thương thành hành động: “Đất nước nghiêng mình, đời đời nhớ ơn, tên Người sống mãi với non sông Việt Nam. Lời thề sắt son, theo tiếng Bác gọi, bốn ngàn năm dồn lại hôm nay” và “Vì độc lập tự do đường lên phía trước rực màu cờ sao, Hồ Chí Minh, Bác Hồ Chí Minh kính yêu, Người là niềm tin tất thắng, sáng ngời” (Người là niềm tin tất thắng - Chu Minh). Cùng chung với dòng cảm xúc trên, còn phải kể đến các ca khúc khác như: “Tình Bác sáng đời ta” của nhạc sỹ Lưu Hữu Phước, “Người sống mãi trong lòng miền Nam” của nhạc sỹ Nguyễn Đồng Nai…
Dù Người đã đi xa, hình bóng của Người vẫn theo ta trên mỗi bước đường hành quân. Với thể loại hành khúc, nhạc sỹ Huy Thục đã cho ra đời ca khúc “Bác đang cùng chúng cháu hành quân”: “Đêm nay trên đường hành quân ra mặt trận, trùng trùng đoàn quân tiến bước theo con đường của Bác…”. Với mỗi người chiến sỹ làm nhiệm vụ bảo vệ Lăng Bác thì việc canh giấc ngủ của Người lại là một nhiệm vụ vinh quang: “Vinh quang con đứng bên Người, canh cho Bác ngủ ngon giấc, trên môi như Bác vẫn cười…”.
Sinh thời, Bác Hồ luôn dành tình cảm hết sức đặc biệt đối với các cháu thiếu nhi, do đó, dễ lý giải khi có rất nhiều ca khúc hay, thể hiện sinh động tình cảm yêu thương, trìu mến mà Bác Hồ dành cho các cháu thiếu nhi và tình cảm kính yêu của các cháu thiếu nhi dành cho Bác. Tiêu biểu trong số đó phải kể đến các ca khúc như: “Em mơ gặp Bác Hồ” (Xuân Giao), “Bác Hồ - Người cho em tất cả” (Hoàng Long), “Bên lăng Bác Hồ” (Đỗ Nhuận), “Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng” (Phong Nhã)…
Mỗi ca khúc viết về Bác dù cách khai thác đề tài khác nhau nhưng đều gặp nhau ở một điểm chung: Thể hiện hình tượng Bác Hồ một cách chân thực, gần gũi. Đặc biệt, mỗi ca khúc viết về Người đã thể hiện được niềm yêu kính vô vàn mà mỗi người dân Việt Nam dành cho Bác. Đây cũng chính là lý do khiến cho những ca khúc viết về Bác luôn có một chỗ đứng thật đặc biệt trong lòng người yêu nhạc.
Bùi Minh Tuấn
.