Việc đưa dân ca vào học đường là một trong những chương trình trọng tâm của Bộ GD&ĐT nhằm góp phần bảo tồn, phát huy dân ca các vùng, miền cũng như giáo dục cho học sinh - thế hệ tương lai của đất nước biết trân trọng, yêu quý dân ca nói riêng và âm nhạc dân tộc nói chung. Đó cũng chính là một trong những nội dung quan trọng góp phần định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc và giáo dục toàn diện cho học sinh.
Thời gian qua, Đề án hỗ trợ đưa dân ca vào trường THCS đã được triển khai. Qua kiểm tra kiến thức dân ca của học sinh ở những trường được chọn thực hiện Đề án, tình trạng học sinh không thuộc hoặc không có kiến thức về dân ca là một thực tế đang diễn ra hiện nay. Thực trạng trên xuất phát từ việc học sinh không được tiếp cận sớm với các làn điệu dân ca. Trong khi đó, các em rất dễ bị tác động bởi các loại băng, đĩa nhạc trẻ tràn ngập trên thị trường.
Do xa lạ với “gu” thưởng thức âm nhạc truyền thống, hiện tượng nhầm lẫn nguồn gốc thể loại các làn điệu dân ca kiểu “lấy râu ông nọ cắm cằm bà kia” hay việc đánh đồng các bài hát mang âm hưởng dân ca là dân ca diễn ra khá phổ biến. Không có tâm thế chủ động trong việc tiếp nhận, tìm hiểu về các bài hát dân ca là một lực cản lớn trong quá trình đưa dân ca đến gần hơn với học sinh phổ thông hiện nay.
Khó khăn không chỉ xuất phát từ người học mà còn đến từ người dạy. Do thiếu giáo viên âm nhạc, nhiều trường THCS hiện nay đã “chữa cháy” bằng cách để giáo viên dạy chéo môn. Nghĩa là, để giáo viên không được đào tạo bài bản về âm nhạc giảng dạy. Điều này đã ảnh hưởng đến chất lượng các tiết âm nhạc bình thường, chưa nói đến việc giảng dạy các bài hát dân ca. Ngay cả đối với những giáo viên đã được đào tạo cơ bản thì không phải tất cả đều có thể cảm thụ và thể hiện tốt các bài hát dân ca.
Đưa dân ca vào trường học góp phần định hướng thị hiếu âm nhạc
và giáo dục toàn diện cho học sinh - Ảnh minh họa
Một điều dễ nhận thấy, các bài dân ca nguyên bản thường có nhiều từ cổ khó hiểu và làn điệu luyến láy, rất cần ở giáo viên khả năng am hiểu tường tận cùng kỹ thuật thanh nhạc nhất định. Trong khi đó, nhiều giáo viên chưa chú trọng đến việc trang bị cho học sinh về lịch sử, nguồn gốc, xuất xứ cũng như giải thích rõ ý nghĩa của các bài dân ca. Do đó, chưa tạo ra được sự hào hứng cần thiết cho học sinh trong việc học các làn điệu dân ca.
Hiện nay, môn âm nhạc được dạy với thời lượng 1 tiết/tuần. Chương trình học âm nhạc ở bậc tiểu học có 18 bài dân ca, bậc THCS có 11 bài, chương trình dạy âm nhạc cũng chỉ được tiến hành đến hết bậc THCS. Ở nhiều trường học hiện nay, trong 45 phút dạy học hát dân ca, thông thường chỉ có 1 giáo viên cùng hàng chục học sinh nhìn sách và hát đồng ca theo nhịp gõ thước kẻ của giáo viên.
Ngoài ra, giáo viên của nhiều trường vẫn chưa được cung cấp các dụng cụ trực quan để hỗ trợ công tác giảng dạy như: Băng, đĩa, loa đài, hình minh họa, đàn đệm… Tình trạng dạy “chay”, học “chay” khiến các giờ học trở nên buồn tẻ, đơn điệu, không tạo ra được sự hứng thú cần thiết đối với học sinh.
Để chủ trương đưa dân ca vào trường học phát huy hiệu quả, trước hết, Ban Giám hiệu các nhà trường, giáo viên, học sinh và cả các bậc phụ huynh cần thay đổi nhận thức về tầm quan trọng, vị trí của việc dạy hát dân ca trong nhà trường. Tránh tình trạng chỉ xem đây là hoạt động “ngoại khóa”, học cũng được, không học cũng chẳng sao. Việc tổ chức có hiệu quả, chất lượng hoạt động dạy và học hát dân ca sẽ giúp học sinh nhớ về cội nguồn, từ đó định hướng ý thức về bảo tồn, lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống.
Trên cơ sở thay đổi nhận thức về tầm quan trọng của việc phổ biến dân ca cho học sinh, các trường cần tiến hành dạy dân ca một cách linh động, thích hợp trong các tiết dạy âm nhạc chính khóa cũng như các tiết học tự chọn.
Ngoài ra, các trường cũng cần sáng tạo trong việc đưa dân ca vào các hoạt động ngoại khóa, nhằm tạo sức thu hút đối với học sinh như: Tổ chức câu lạc bộ học hát dân ca; giao lưu với các nghệ sỹ, nghệ nhân đàn và hát dân ca; tổ chức hội diễn hoặc liên hoan tiếng hát dân ca; trò chơi âm nhạc chuyên về dân ca…
Muốn tổ chức dạy hát dân ca hiệu quả, phương pháp dạy hát dân ca của giáo viên cũng là vấn đề cần phải tính đến. Theo đó, giáo viên không nên dạy theo lối thụ động theo kiểu cô hát, trò lặp lại một cách đơn điệu mà cần có sự tương tác cần thiết giữa người dạy và người học. Về lâu dài, để học sinh có cách nhìn thiện cảm với dân ca, yêu thích dân ca hơn, việc dạy hát dân ca nên được xem là môn học chính thức trong nhà trường và được tiến hành sớm, đồng bộ ở tất cả các cấp học.
Chẳng hạn, ở lứa tuổi mẫu giáo, các em sẽ học những bài đồng dao, dân ca dễ hát, dễ thuộc, dễ nhớ. Lên đến bậc tiểu học và trung học thì học dân ca theo đặc trưng các vùng, miền, những bài dân ca đặc sắc, tiêu biểu của từng địa phương. Với cách làm này, học sinh sẽ gặp thuận lợi hơn trong việc tiếp cận với các làn điệu dân ca. Đồng thời, tạo ý thức nuôi dưỡng và phổ biến những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Minh Tuấn
.