(Congannghean.vn)-Từng được mệnh danh là “cửa ngõ” ma túy ở miền Tây xứ Nghệ, nơi “sản sinh” các “ông trùm” khét tiếng những năm đầu thập niên 90, xã Lượng Minh, huyện Tương Dương một thời là “điểm nóng” về loại tệ nạn này. Sau gần 30 năm, với sự chung tay vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, Lượng Minh đã có những đổi thay nhất định.
“Bão” qua Xốp Mạt
Đón chúng tôi từ bản Lạ, cửa ngõ dẫn vào trung tâm của xã Lượng Minh, Phó Chủ tịch Hội LHPN xã Vi Thị Hải vừa khéo léo len lỏi xe máy qua những tảng đá hộc mà đơn vị thi công đường liên xã đang làm dở dang, vừa phân trần khi nghe chúng tôi thắc mắc, bản Lạ có điều chi lạ? Rằng, nguyên tên gọi trước đây là bản Lả, nhưng theo thời gian, đặc biệt là từ sau khi Thủy điện Nậm Nơn tích nước, bản nhỏ này bị chia tách, như một ốc đảo, với rất nhiều đổi thay, trong đó có những biến chuyển tích cực về tệ nạn ma túy nên người dân đọc chệch đi, thành bản Lạ và cái tên ấy đã trở thành quen thuộc với bà con dân bản từ bao nhiêu năm qua đến bây giờ.
Không biết câu chuyện của bà Phó Chủ tịch Hội Phụ nữ đúng được bao nhiêu phần trăm, nhưng chuyện lạ về những chuyển mình, đổi thay của nơi từng được mệnh danh là “thánh địa”, là “thủ phủ” ma túy Lượng Minh một thời, mà chúng tôi ghi nhận được, là điều có thật.
 |
| Một góc bản Xốp Mạt hôm nay |
“Bỏ qua” trung tâm hành chính công của xã vừa mới được xây dựng khang trang, chúng tôi thẳng tiến vào bản Xốp Mạt, địa danh từng là nơi “sản sinh” ra những “ông trùm” ma túy khét tiếng như Lô Văn Tuấn (Tuấn “trưởng bản”), kẻ mang trên mình 3 lệnh truy nã vẫn tổ chức buôn bán ma túy từ Lào về Việt Nam trong suốt thời gian 17 năm. Đến thời điểm bị bắt, Tuấn và đồng bọn đã mua bán 200 kg thuốc phiện, 152 bánh hêrôin. Đáng chú ý, trong số những người này, dai dẳng đến tận ngày hôm nay là “trùm” ma túy Trần Đăng Khoa.
Sau khi Lô Văn Tuấn bị bắt, Khoa nghiễm nhiên trở thành “ông trùm” thâu tóm cửa ngõ ma túy Lượng Minh. Năm 2006, Khoa bị Công an huyện Tương Dương bắt và lãnh án tù chung thân. Nửa năm sau đó, vợ Khoa là Vi Thị Thanh cũng sa lưới và bị kết án 15 năm tù giam cũng về tội danh này. Năm 2008, em trai Khoa là Trần Văn Tuất cũng sa lưới pháp luật khi đang mua bán trái phép chất ma túy. Em dâu của Khoa là Lô Thị May (vợ Tuất) cũng “nối gót” chồng và anh chị, nhưng đã nhanh chân bỏ trốn khi bị vây bắt, bị cơ quan CSĐT Công an tỉnh Nghệ An phát lệnh truy nã.
Cơn “bão trắng” càn quét qua Xốp Mạt đã khiến bản nhỏ này trở nên tiêu điều, xác xơ khi có những đứa trẻ mất cha, vợ mất chồng; cuốn theo đàn ông, đàn bà, người già, người trẻ, khiến cho hàng chục gia đình tan nát. Hỏi chuyện nhà ông Lô Viết Luân, người dân bản địa nhún vai, lắc đầu cho biết, ông Luân đã mất cách đây mấy năm rồi, giờ con cháu ở đâu, làm gì cũng chẳng ai biết. Sở dĩ người viết bài này muốn nhắc đến ông Luân là vì, ông là điển hình của sự tàn phá ghê gớm từ ma túy. Từng là Đảng ủy viên, cán bộ UBND xã Lượng Minh, còn vợ cũng từng giữ cương vị Phó Chủ tịch UBND xã này, gia đình ông Luân có tất cả 10 người con thì có đến 8 người nghiện và đi tù vì ma túy, gồm cả bố, mẹ, con gái, con rể, cháu ngoại.
Cũng ở bản Xốp Mạt, câu chuyện của gia đình chị Kha Thị Tích cũng là một lời ru buồn dấm dẳng, là nốt trầm điển hình của hàng trăm người phụ nữ “không chồng” khác do hệ lụy của ma túy để lại ở Lượng Minh. Chồng nghiện ngập, rồi vướng lao lý, bị kết án chung thân vì vận chuyển ma túy, thương hai đứa con còn nhỏ dại, chị Tích nhắm mắt đưa chân, nhận xách hàng thuê nên bị kết án 5 năm tù. Ngày hết án trở về, chị Tích thẫn thờ vì nhà cũ đã bị đổ nát, 2 đứa con phiêu dạt nơi nào đến nay cũng bặt vô âm tín.
Xốp Mạt, theo cái lý của đồng bào dân tộc Thái, nguyên nghĩa của từ này là cửa khe, cửa suối và “mạt” cũng mang ý nghĩa là mất, là hết. Thực tế trong suy nghĩ của nhiều già làng, trưởng bản nơi đây, đã có lúc họ dự cảm về một ngày Xốp Mạt sẽ biến mất, theo cách nào đó, nhưng thuận theo lẽ tự nhiên. Để rồi khi liên tục xảy ra sạt sông, lở núi, đe dọa cuộc sống của bà con, năm 2013 chính quyền đã quyết định di dời người dân Xốp Mạt rời vị trí cũ đến bản tái định cư mới.
Xốp Mạt không còn đồi C5, đỉnh Pù Luôm cũng trở nên xa ngái. Thay vào đó, Xốp Mạt hôm nay là những dãy nhà sàn ngói mới đỏ tươi, nằm san sát nhau soi mình xuống lòng hồ thủy điện Nậm Nơn thơ mộng. Xốp Mạt cũng là nơi đứng chân của ngôi trường mầm non, ngày ngày ê a tiếng cười của hơn 100 trẻ thơ; là vị trí Trạm y tế của xã đóng chân, cùng với những công trình phúc lợi khác đang ngày đêm mọc lên, làm thay đổi diện mạo của “bản không chồng” thời dĩ vãng. Bản nhỏ ấy đã chính thức biến mất khỏi vị trí địa lý ban đầu, đúng như dự cảm của các già làng, trưởng bản.
Anh Lô Văn Phê, Trưởng bản Xốp Mạt cho biết: Toàn bản Xốp Mạt đến nay có tất cả 44 hộ dân với 155 nhân khẩu. Vấn nạn ma túy hiện nay, theo Trưởng bản thì về cơ bản đã kìm giữ được. Cả bản chỉ còn 2 người nghiện, số đối tượng có tiền án, tiền sự về tội danh này đã thụ án xong trở về địa phương tái hòa nhập cộng đồng khoảng trên dưới 10 người, riêng năm 2017 có thêm 2 người trở về. Điều đáng mừng, tất cả những người trở về đều lương thiện, không tái phạm tội lỗi của quá khứ. Anh Phê cho biết thêm, cả bản nay đã bê tông hóa hoàn toàn, nhiều hạng mục cộng đồng cũng đang được gấp rút xây dựng để năm nay hoàn thành mục tiêu bản làng văn hóa theo tiêu chí nông thôn mới.
Lượng Minh chuyển mình
Phó Chủ tịch UBND xã Lượng Minh Trần Mạnh Cường cho chúng tôi biết thêm, so với những năm trước đây, số tụ điểm ma túy lẫn số người nghiện trên địa bàn đã giảm nhiều nhưng những hệ lụy nó mang lại vẫn còn dai dẳng, bởi “cái chết trắng” đã ngự trị ở đây trên 30 năm nay. Số liệu thống kê cho thấy, năm 2017, dân số của toàn xã Lượng Minh có 4.800 người thì số lượng người nghiện ma túy chiếm tới 172 người, trong đó 122 người đang có mặt tại địa phương, 68 người đang chấp hành án phạt tù liên quan đến mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép chất ma túy. Năm qua đã đưa được 20 người đi cai nghiện bắt buộc tại các trung tâm, tổ chức cai nghiện tại gia đình và cộng đồng cho 12 người và cả xã tiếp nhận thêm 7 đối tượng tha tù trở về cùng 1 tội danh mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy, nâng tổng số người đã chấp hành xong án phạt tù trở về địa phương hiện nay là 37 người.
 |
| Người dân Lượng Minh bình yên sau những ngày “bão trắng” |
Ông Vi Văn Thủy, Trưởng Công an xã Lượng Minh tâm sự: Trong suốt thời gian qua, chính quyền địa phương sở tại đã phối kết hợp với các cơ quan chức năng, trong đó nòng cốt là Công an huyện Tương Dương triển khai hàng trăm kế hoạch để đẩy đuổi tội phạm, đẩy lùi ma túy; hằng năm thực hiện các kế hoạch truy quét các tụ điểm bán lẻ ma túy trên địa bàn. Đến nay, Lượng Minh đã xây dựng được 3 mô hình bản không có tệ nạn ma túy, mại dâm tại các bản Minh Tiến, Cà Moong và Xốp Cháo; mô hình quản lý, giúp đỡ người nghiện ma túy sau cai nghiện, người sau cai tại bản Xốp Mạt và mô hình bản duy trì không có tệ nạn xã hội tại 2 bản Cà Moong và Xốp Cháo.
Điều đáng mừng hơn cả là trong nhiều năm qua, Lượng Minh không “sản sinh” thêm “ông trùm” ma túy nào. Trên địa bàn cũng không phát sinh thêm “điểm nóng” về loại tệ nạn này. Những địa danh như bản Côi, Minh Phương, Bản Đửa… một thời gắn với biệt danh “bản không chồng”, thì nay đang thay da đổi thịt từng ngày. Đến Lượng Minh hôm nay, dù đâu đó trên những bậu cửa nhà sàn vẫn còn bắt gặp những ánh mắt dõi vào xa xăm, dáng chừng như trông đợi là len lén nhìn theo khi có người lạ vào bản; vẫn còn những ông già, bà lão đã gần đất xa trời nhưng vẫn phải địu cháu ra rẫy, lên nương vì bố mẹ chúng đang phải thụ án trong tù…, song những hình ảnh buồn này ngày càng vơi ít đi, khi ngày càng có nhiều gia đình đã tìm được niềm vui trở lại sau ngày “bão trắng” quét qua.
.