(Congannghean.vn)-Sau 10 năm thực hiện tái định cư để nhường đất cho dự án thủy điện Bản Vẽ, cuộc sống của người dân tại vùng tái định cư cơ bản đã ổn định. Tuy nhiên, hiện vẫn còn hơn 500 hộ chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Ngoài ra, cuộc sống ở vùng đất mới không như lời hứa ban đầu, khiến hàng trăm hộ dân bỏ về quê cũ sinh sống, dẫn đến kéo theo nhiều hệ lụy.
Cư trú bất hợp pháp trên đất của mình
Từ năm 2006, để phục vụ công trình thủy điện Bản Vẽ, gần 3.000 hộ dân thuộc các xã: Kim Đa, Kim Tiến, Luân Mai, Hữu Dương và Hữu Khuông của huyện Tương Dương phải di dời tới các khu tái định cư mới, trong đó chủ yếu tập trung ở 2 xã Ngọc Lâm và Thanh Sơn của huyện Thanh Chương. Tuy nhiên, đến nơi ở mới không lâu đã có hàng trăm người dân quay về quê cũ để làm ăn hoặc bán nhà quay về nơi cũ sinh sống.
 |
| Cuộc sống mới của người dân hồi cư trên lòng hồ thủy điện Bản Vẽ |
Theo thống kê, đến tháng 3/2016, có 171 hộ với 656 nhân khẩu hồi cư, tập trung sinh sống tại địa bàn xã Hữu Khuông. Các hộ dân quay về sinh sống tại khu vực lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, trong đó tập trung ở các bản: Nhạn Pá 17 hộ, 51 nhân khẩu; Nhạn Ninh 14 hộ, 56 nhân khẩu; Xốp Lằm 17 hộ, 68 nhân khẩu; Khe Hộc 13 hộ, 30 nhân khẩu và bản Hiện 15 hộ, 48 nhân khẩu.
Ngoài ra, 52 hộ, 267 nhân khẩu ở bản Kim Hồng và một số hộ dân ở bản Chà, thuộc xã Kim Tiến cũ đã dựng nhà kiên cố, nhiều hộ khác dựng lán trại để sinh sống tạm bợ. Tại bản Chà Coong, hiện có 43 hộ, 136 nhân khẩu không chịu di dời về khu tái định cư mới tại xã Hữu Dương cũ.
Sau khi hồi cư, người dân chủ yếu đánh bắt cá trên khu vực lòng hồ và trồng hoa màu theo mùa vụ để sinh sống. Theo đồng chí Trung tá Trần Phúc Tú, Trưởng Công an huyện Tương Dương, việc hàng trăm hộ dân không chịu di dời hoặc quay về nơi ở cũ sinh sống bất hợp pháp đã kéo theo nhiều hệ lụy.
Ngoài việc ảnh hưởng đến môi trường sinh thái, công tác bảo vệ môi trường thì việc người dân không có hộ khẩu, tạm trú, liên quan đến công tác cấp phát CMND dẫn đến không được hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh, trẻ em sinh ra không được khai sinh, không được đến trường… là những nguyên nhân dẫn đến mất ổn định về ANTT và an sinh xã hội trên địa bàn. Mặc dù chính quyền địa phương đã nhiều lần gặp gỡ, vận động bà con trở về nơi ở mới nhưng đến nay vẫn chưa chấm dứt được thực trạng trên.
Loay hoay tìm giải pháp
Nguyên nhân dẫn đến việc người dân tái định cư thủy điện Bản Vẽ bỏ về quê cũ sinh sống ngày càng nhiều, bên cạnh phong tục, tập quán quen với hình thức tự cung tự cấp, đánh bắt cá và săn bắt thú rừng nên không thích nghi được với nơi ở mới, cũng cần nhìn nhận thực tế khách quan rằng, do khu tái định cư mới không đảm bảo điều kiện sống cho người dân.
Ngay từ khi mới thực hiện cuộc di dân lớn nhất từ trước đến nay trên địa bàn Nghệ An, người dân đến nơi ở mới nhưng vẫn còn khúc mắc với Ban quản lý dự án thủy điện Bản Vẽ khi yêu cầu chính đáng về việc phải đền bù toàn bộ diện tích đất cho bà con nhưng Ban quản lý chỉ đền bù riêng phần bị ngập nước.
Hệ lụy là, nhiều hộ dân sau khi nhận tiền, tiếp tục di chuyển đến vùng đất không ngập nước để sinh sống. Dĩ nhiên, về lý thuyết, việc cư trú của người dân là bất hợp pháp, dù trước đó đây là phần đất của họ.
Trước thực trạng trên, Công an huyện Tương Dương đã tham mưu cho chính quyền địa phương tổ chức các đợt tuyên truyền, vận động người dân di dời về nơi ở mới.
Bên cạnh đó, thường xuyên phối hợp với Công an cấp xã kiểm tra, rà soát và xử lý các trường hợp cư trú bất hợp pháp. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa xử lý được bất cứ trường hợp nào vì chưa có hướng dẫn và chế tài cụ thể.
Do vậy, theo Trung tá Trần Phúc Tú, trước mắt đối với các hộ dân thuộc bản Chà Coong cũ chưa chịu di dời thì đề xuất chính quyền cho phép tái định cư tại chỗ. Những hộ dân đã bán nhà ở huyện Thanh Chương quay về sinh sống trong lòng hồ thì cho phép tái định cư trên địa bàn huyện Tương Dương theo nguyện vọng.
Bên cạnh đó, các ban, ngành như y tế, lao động - thương binh -xã hội, bảo hiểm và nông nghiệp cũng cần có sự phối hợp, chung tay nhằm đảm bảo chế độ cho trẻ em cũng như người cao tuổi, để họ được hưởng các quyền lợi theo quy định.