(Congannghean.vn)-Cứ vào những tháng cuối năm, người dân xã Tân Hương, huyện Tân Kỳ lại bận rộn với mùa mật mía mới. Cả làng đốt lò, ép mía, nấu mật; mùi mật mía ngào ngạt cả một vùng. Đây cũng là lúc các lái buôn từ khắp nơi tìm đến mua mật để phục vụ nhu cầu của người dân trong dịp Tết cổ truyền của dân tộc.
Nghề nấu mật mía ở xã Tân Hương đã có từ lâu đời. Trước đây, người dân thường dùng sức kéo của trâu, bò để ép mía làm mật. Thông thường, mùa mật mía ở đây bắt đầu vào đầu tháng 11 âm lịch năm trước đến đầu tháng 1 năm sau, trùng với thời điểm Tết Nguyên đán nên nhu cầu của người dân rất lớn, nhất là ở các làng nghề sản xuất bánh kẹo truyền thống. Trước đây, một ngày, nếu làm hết công suất, một gia đình chỉ nấu được 5 chảo mật mía. Những năm gần đây, nhờ có máy ép mía nên năng suất và hiệu quả sản xuất mật mía được nâng lên rõ rệt. Hiện nay, một lò nấu mật mía hoạt động từ 8 giờ đến 21 giờ có thể thu được 6 tạ mật (tương đương 400 lít). Với giá bán lẻ 20 nghìn đồng/lít, bán sỉ 17 - 18 nghìn đồng/lít thì mỗi ngày, một gia đình sản xuất mật mía ở Tân Hương thu về từ 7 - 8 triệu đồng, chưa trừ chi phí nguyên vật liệu và nhân công.
 |
| Những lò mật mía ở Tân Hương vào những ngày cuối năm |
Để tạo ra thành phẩm là những giọt mật thơm lừng, đặc quánh, phải qua nhiều công đoạn. Người dân tập trung mía nguyên liệu, ép lấy nước rồi cho vào chảo đun sôi trên chiếc bếp liên hoàn. Khi nước mía sôi, người ta dùng những chiếc vợt có lưới bằng vải màn để vớt bọt và tạp chất. Tiếp đó, qua 2 - 3 giờ nấu liên tục thì sẽ thu được mật mía thành phẩm đạt tiêu chuẩn. Những người nấu mật mía cho biết, chất lượng của mật có đạt hay không phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu, nếu cây mía càng có độ ngọt thì lượng mật thu về càng cao, mẻ mật mía đạt chất lượng phải có màu vàng au, sóng sánh.
Ông Trần Xuân Đức trú tại xóm 7, xã Tân Hương cho biết: Công đoạn quan trọng nhất là nấu mật, người trực lò phải giữ cho vừa lửa để mật không trào ra ngoài, tay liên tục vớt váng nổi lên để mật có màu đẹp. Đặc biệt, phải có kinh nghiệm nhìn màu mật để mật không “non” hoặc quá “già”. Năm nay, ngoài người con trai cả, ông Đức còn thuê thêm 2 nhân công để ép mía. Vì nấu muộn hơn những lò khác trong xóm nên hàng ngày, lò của ông Đức hoạt động tới tận 21 - 22 giờ.
Rời lò nấu mật mía của gia đình ông Đức, chúng tôi tìm đến gia đình anh chị Nguyễn Văn Trường - Nguyễn Thị Pháp khi họ đang chuẩn bị đốt lò. 6 năm qua, vì không có điều kiện thuê nhân công nên hàng ngày, vợ chồng anh chị phải thức dậy từ rất sớm để ép mía nấu mật. Anh Trường chia sẻ: “Làm nghề này thì phải chấp nhận vất vả, các gia đình khác có nhiều nhân công còn đỡ nhưng vợ chồng tôi vì có 4 đứa con nhỏ đang tuổi ăn học nên phải một mình lo liệu và làm gấp đôi. Năm nay, nhu cầu của thị trường lớn hơn năm trước nên dự tính sẽ thu được khoản tiền kha khá để mua sắm thêm đồ dùng trong nhà và có cái Tết đầy đủ hơn”.
Người dân ở Tân Hương cho biết, để nấu nước mía thành mật, phải xây một chiếc lò liên hoàn gồm 5 chiếc chảo to (mỗi chảo có thể chứa được từ 170 - 180 lít) và được nối thông với nhau tới ống khói cao tầm 5 mét. Mỗi lò mật mía muốn hoạt động liên tục thì cần có 3 - 4 lao động làm việc ăn ý với nhau. Khi nấu, một người phải thường xuyên tiếp chất đốt và vớt bọt trong các chảo nấu, những người còn lại thì ép mía và đem bã mía đi phơi. Mật mía Tân Hương có chất lượng tốt, nổi tiếng từ lâu đời nên được nhiều làng nghề sản xuất bánh kẹo truyền thống ưu chuộng. Sản phẩm không chỉ được tiêu thụ rộng rãi trong tỉnh mà còn vươn sang thị trường các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình…
Những ngày này, lò nấu mật mía ở Tân Hương luôn đỏ lửa, người làm nghề tất bật với công việc ép mía, nấu mật, hương mật mía ngào ngạt cả một vùng như báo hiệu mùa xuân đang về.