Những năm trước, mỗi khi rảnh rỗi, người dân lại mang cuốc xẻng, khay chậu vào khe suối đãi vàng, mỗi ngày làm việc cần cù cũng mang lại vài chục nghìn trang trải cuộc sống trong ngày. Nhưng hiện nay, người dân không khai thác vàng thủ công như trước mà họ tập hợp lại thành từng nhóm, dùng những máy móc hiện đại hút đất cát sâu trong lòng đất để tìm vàng, dùng hóa chất để bóc tách vàng.
Với quy mô lớn và chuyên nghiệp, những người dân bỗng biến thành “vàng tặc” và bị các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương đẩy đuổi. “Vàng tặc” trong những năm trước tuy vẫn xảy ra nhưng không quy mô và ồ ạt như những tháng đầu năm 2012.
Ngày 30/6/2011, Công ty Cổ phần Truyền thông Lạc Việt được UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác vàng tại Na Quỷn, xã Cắm Muộn, huyện Quế Phong. Sở dĩ công ty này được cấp phép khai thác vàng tại khu vực “nhạy cảm” này là do công ty có cam kết sẽ đầu tư hàng chục tỷ đồng xây dựng cơ sở hạ tầng và cam kết bảo vệ môi trường, trả lại hiện trạng sau khi khai thác.
Thực chất công ty cũng đã đầu tư hơn 10 tỷ đồng xây dựng đường giao thông, hệ thống điện, nhà văn hóa, trường học. Chính quyền đã thông, nhưng người dân vẫn không đồng tình vì họ sợ công ty sẽ khai thác hết vàng trong Cắm Muộn, “của để dành” của họ sẽ không còn nữa.
Vì vậy, sau khi công ty vào khai thác, hàng trăm hộ dân với gần 1.000 người chủ yếu thuộc ba bản Cắm Nọc, Cắm Páo, Cắm Pỏm đã ồ ạt kéo nhau vào khe suối Quỷn lật đất tìm vàng. Vào ba bản Cắm thời gian này sẽ chứng kiến cảnh “vườn không nhà trống” vì tất cả người dân trong bản từ thanh niên, phụ nữ, người già đều tập trung vào khe Quỷn để đào vàng.
Khe Quỷn tan hoang vì vàng
Các hộ dân lập thành nhóm vài chục người khai thác rải rác trên chiều dài hơn 30km của khe Quỷn. Mỗi nhóm như thế thường có một máy nổ Đông Phong chuyên hút đất, cát sỏi và bơm nước để đãi vàng. Dọc khe Quỷn nước đục ngầu, nổi váng dầu mỡ, hai bên suối khe bị đào xới, dòng suối nhấp nhô gập ghềnh vì đất cát bị hút lên rồi thải ra.
Khe Quỷn đã hoàn toàn biến dạng chắc chắn sẽ không giữ được bờ và dòng chảy khi mùa lũ đang về. Không chỉ ở dọc khe Quỷn, những hộ dân khác cũng dốc sức tìm vàng, những ruộng lúa, nương rẫy ngày xưa tươi tốt là thế nhưng nay đang bị dân xới tung tìm vàng. Ngay sau trụ sở UBND xã Cắm Muộn khoảng 300m, một nhóm khoảng 30 người cũng đang hì hục đãi cát.
Người dân Cắm Muộn đang phá ruộng tìm vàng
Cùng với việc ồ ạt tìm vàng, trong tháng 2/2012, người dân ba bản Cắm cũng đã dựng chướng ngại vật không cho xe và người của Công ty Cổ phần Truyền thông Lạc Việt chở xăng dầu, lương thực vào điểm khai thác làm hoạt động của công ty ngưng trệ. Sự việc chỉ được giải quyết khi chính quyền huy động lực lượng công an, bộ đội biên phòng vào giải phóng chướng ngại vật và vận động nhân dân chấp hành pháp luật.
Trước thực trạng trên, chính quyền các cấp, cơ quan chức năng đã tổ chức nhiều cuộc đẩy đuổi nhưng không mang lại hiệu quả cao, nhiều yếu tố tác động như đường đi lại khó khăn, sự chống đối, đối phó của người dân. Ông Lữ Thành Bình - Chủ tịch UBND xã Cắm Muộn cho biết: “Đã đẩy đuổi nhiều, thu hàng chục máy móc, phương tiện khai thác vàng trái phép của dân nhưng thu rồi dân mua máy mới, đoàn kiểm tra vào thì dân rút, đoàn về dân lại làm nên rất khó xử lý”.
Ông Bình còn cho biết thêm, ngày 24/2, đoàn kiểm tra của xã gồm đầy đủ các thành phần tổ chức kiểm tra đẩy đuổi những nhóm người trái phép ở khu vực khe Quỷn, lập biên bản thu được nhiều máy móc nhưng không đưa về được do máy nặng hàng tạ.
Khi đoàn về đi ngang qua bản Cắm Pỏm thì bị hàng chục người dân vây lại hành hung làm một số đồng chí bị thương, riêng đồng chí Vi Văn Phả, cán bộ địa chính phải nhập viện. Từ đó, cán bộ xã không dám xuống địa bàn sợ bị dân hành hung. UBND huyện Quế Phong cũng đã thành lập đoàn và có nhiều đợt kiểm tra xử lý nhưng chỉ là “bắt cóc bỏ đĩa” vì xử lý xong dân lại tiếp tục làm.
Thực trạng khai thác vàng tràn lan tại Cắm Muộn đang làm đau đầu chính quyền địa phương huyện Quế Phong. Đất vàng đang không vui khi tài nguyên đang chảy máu, môi trường đang bị xâm hại nghiêm trọng. Các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương cần sớm có những giải pháp hữu hiệu để yên dân, sớm chấm dứt tình trạng khai thác vàng vô tổ chức tại Cắm Muộn.
N.Hùng - X.Thống
.