Giữ 'hồn' văn hóa Thổ

(Congannghean.vn)-Đầu năm 2015, trong số 39 nghệ nhân được Hội đồng chuyên ngành cấp bộ trình lên Hội đồng cấp Nhà nước công nhận danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Nghệ An có nghệ nhân Trương Sông Hương trú tại xóm Sơn Tiến, xã Thọ Hợp, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An. Cùng với danh hiệu “Nghệ nhân dân gian”, ông đã nhận được nhiều Bằng khen, Giấy khen của các cấp về những đóng góp xuất sắc trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Đối với người Thổ, những làn điệu dân ca, dân vũ và các loại nhạc cụ như đàn tính, kèn, sáo, nhị đã trở thành nét văn hóa đặc trưng. Tuy nhiên, hiện nay do nhiều yếu tố khác nhau, nét văn hóa này đang đứng trước nguy cơ mai một.

Tại xã Thọ Hợp, những làn điệu dân ca hay những nhạc cụ truyền thống… vẫn được nghệ nhân Trương Sông Hương miệt mài sáng tạo, lưu giữ và truyền dạy. Việc làm đầy ý nghĩa này của ông nhận được sự quan tâm, ủng hộ nhiệt tình của cả cộng đồng.

Nhà ông Hương - Nơi gặp gỡ của những người yêu văn hóa Thổ

Khoảng 10 năm nay, từ các cụ già đến nam thanh, nữ tú ở các bản làng không phân biệt lứa tuổi đã tập trung về nhà nghệ nhân Trương Sông Hương để cùng học các làn điệu dân ca, dân vũ do nghệ nhân truyền dạy. Những năm qua, đồng bào dân tộc Thổ ở xã Thọ Hợp xem ông Hương như một "nghệ nhân cộng đồng" thực thụ, bởi vốn hiểu biết về văn hóa dân gian của ông.

Còn nhớ, vào năm 2006, được sự hỗ trợ của Ban điều phối Dự án "Cải thiện đời sống của cộng đồng người dân và nâng cao năng lực các tổ chức địa phương" do Phần Lan tài trợ cho UBND huyện Quỳ Hợp, ông Hương đã không ngần ngại đăng ký tham gia đứng lớp "miễn phí" và làm chủ nhiệm câu lạc bộ Văn hoá dân gian dân tộc Thổ ở làng Sơn Tiến, xã Thọ Hợp, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An.

Chỉ một thời gian ngắn, câu lạc bộ đã trở thành điểm đến của những người yêu văn hoá Thổ. Ông Hương cho biết: “Trước thực trạng bản sắc văn hóa dân tộc Thổ đang ngày càng bị mai một, tôi đã tìm mọi cách để lưu giữ. Tôi đi nhiều nơi, sưu tầm những bài dân ca, dân vũ rồi về nghiên cứu, cải biên thành những làn điệu mới để lưu giữ, truyền dạy cho con cháu đời sau”.

Ngoài việc truyền dạy dân ca, dân vũ, nghệ nhân Trương Sông Hương còn có đóng góp rất lớn vào việc gìn giữ các loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào Thổ. Hiện tại, ông dành hẳn một gian ở nhà mình để trưng bày trên chục loại nhạc cụ như đàn tính, kèn, sáo, nhị… Trong đó, có nhiều hiện vật quý do chính ông sưu tầm và sáng tạo.

Nhờ đó, hiện nay trong các dịp lễ tết và cả đám cưới, lễ mừng nhà mới, ngày hội các dân tộc thiểu số hàng năm..., ngoài phần lễ, phần hội đã được tổ chức bài bản, công phu hơn trước với những tiết mục dân ca, dân vũ mang đậm nét truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số.

Tuy nhiên, trước sự du nhập của nhiều nền văn hóa khác, việc gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc là một điều rất cần thiết. Và ông Trương Sông Hương là một tấm gương sáng để chúng ta noi theo. Ông được bạn bè, đồng nghiệp tin yêu và gọi là “pho văn hóa sống của đồng bào Thổ”.

Đến nay, tại Quỳ Hợp có 287 xóm, bản ở 21 xã, thị trấn đã xây dựng đội văn nghệ dân gian. Có được kết quả này, không thể không kể đến công sức rất lớn của những nghệ nhân như ông Hương. Ông Đậu Ngọc Tuân, Trưởng phòng VHTT huyện Quỳ Hợp khẳng định: "Nghệ nhân Trương Sông Hương đã có những đóng góp rất đáng trân trọng trong việc bảo tồn văn hóa vật thể và phi vật thể ở Quỳ Hợp. Ông là người rất tâm huyết trong việc sưu tầm, lưu giữ và trao truyền cho thế hệ sau những giá trị bản sắc của văn hóa dân tộc Thổ”.