Ngày 8-7 (giờ địa phương), tại Thủ đô Kiev (Ukraine), đã diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh thường niên lần thứ 21 giữa Liên minh châu Âu (EU) và Ukraine.
Tại hội nghị, hai bên đã ký kết 5 thỏa thuận về hỗ trợ tài chính, mà theo đó, EU dành cho Ukraine tổng số hơn 120 triệu euro.
Bên cạnh đó, hai bên cũng đã thảo luận hàng loạt nội dung trọng tâm về thúc đẩy hợp tác chính trị, kinh tế cũng như an ninh song phương. Và đặc biệt, hội nghị cũng bàn thảo về những ưu tiên cho tương lai mối quan hệ EU - Ukraine.
Ukraine nỗ lực…
Có thể thấy, quyết tâm gia nhập EU và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã được Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky thể hiện ngay từ khi ông tham gia tranh cử vào vị trí lãnh đạo đất nước.
Chỉ hai tuần sau khi nhậm chức Tổng thống, ông đã có chuyến công du nước ngoài đầu tiên tới Brussels, nơi đặt các tổ chức hàng đầu của EU và trụ sở NATO để tiếp tục cam kết về mục tiêu trở thành thành viên của các tổ chức này, giống như người tiền nhiệm Petro Poroshenko.
Tại hội nghị thượng đỉnh lần này, Tổng thống Volodymy Zelensky tuyên bố, ông và nhóm của mình quyết tâm hành động nhanh và hiệu quả. Theo vị Tổng thống này, có thể hội nghị thượng đỉnh lần thứ 22 đối với Ukraine là không cần thiết, vì nước này sẽ là một phần không thể thiếu của EU. Và ông hứa rằng, nhóm của ông sẽ bắt tay vào những cải cách phức tạp và quan trọng trong khuôn khổ hợp tác với EU, đặc biệt là chống tham nhũng. Bởi ông cho rằng, các đối tác châu Âu đã mệt mỏi trong việc phân bổ tiền để chống tham nhũng ở Ukraine.
Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng nói rằng, Tòa án Chống tham nhũng sẽ bắt đầu xem xét các vụ án hình sự có liên quan vào ngày 5-9 tới đây. Điều này cho thấy, đối với tân Tổng thống Ukraine, hội nghị thượng đỉnh lần này có thể coi là điểm tham chiếu cho giai đoạn mới hội nhập châu Âu của đất nước. Bởi như ông đã nêu rõ với báo giới sau khi kết thúc hội đàm, đó là những thay đổi quan trọng nhất của đất nước vẫn đang ở phía trước.
Ông Ihor Markevych - một chuyên gia tại công ty tư vấn Amigo Partners - chỉ rằng: “Mục tiêu hợp tác với NATO và EU đã được quy định trong Hiến pháp Ukraine, và do đó, mọi thay đổi là không thể nếu không sửa đổi Hiến pháp. Ngoài ra, người dân chủ yếu cũng ủng hộ phong trào hướng tới EU và NATO”.
Trong khi đó, Liliya Brudnytska - một nhà phân tích tại trung tâm nghiên cứu chính trị Vybir - cho biết, có những điều kiện tiên quyết để Ukraine có thể quay trở lại với một chính sách đối ngoại cân bằng dưới thời Tổng thống Volodymyr Zelensky.
Bà nói: “Hội nhập châu Âu có lẽ không còn là hướng đi duy nhất để hạn chế không gian vận động của Ukraine trong lĩnh vực chính sách đối ngoại. Tuyên bố của ông Zelensky cho rằng châu Âu ở trong đầu chúng ta có thể đồng nghĩa với một chính sách đa chiều, ám chỉ việc phát triển mối quan hệ thân thiện với tất cả các nước”.
Khi bình luận về mối quan hệ tương lai của Ukraine với NATO, bà lưu ý rằng, ông Volodymyr Zelensky nên tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về việc có nên gia nhập tổ chức này hay không. Bà nói: “Câu hỏi về mối quan hệ NATO-Ukraine có thể sẽ được đưa ra để trưng cầu ý dân, nhưng đây là một viễn cảnh lâu dài hoặc trung hạn”.
 |
| Tổng thống Volodymyr Zelensky (giữa) cùng Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk (trái) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker tại Thủ đô Kiev ngày 8-7. Ảnh: Reuters |
…nhưng EU vẫn chưa “gật đầu”
Có một điều cần lưu ý, đó là hội nghị lần này đã là thượng đỉnh lần thứ 21 giữa hai bên, tức là từ rất nhiều năm qua, EU luôn dành cho Ukraine một sự quan tâm tương đối đặc biệt, bởi lẽ xét về quy mô của nền kinh tế thì Ukraine hoàn toàn không có đủ sức nặng để được coi là một đối tác ngang hàng với EU.
Vào năm 2013, tức trước khi diễn ra cuộc khủng hoảng Ukraine thì GDP của nước này đạt mức cao nhất nhưng cũng chỉ vào khoảng 180 tỷ USD, tức chỉ bằng 2/3 một nền kinh tế hạng trung ở châu Âu là Hy Lạp. Nhưng sở dĩ EU luôn duy trì đối thoại cấp cao với Ukraine trong nhiều năm đó là vì vai trò địa chính trị quan trọng của nước này, như là biên giới ngăn cách giữa EU với Nga.
Trong vài năm qua, sau khi xảy ra các diễn biến chính trị bất ổn ở Ukraine, EU đã gia tăng sự trợ giúp về tài chính cũng như ủng hộ về chính trị cho Ukraine. Từ năm 2014, EU đã viện trợ 3,3 tỷ euro cho Ukraine nhằm cải thiện việc điều hành kinh tế vĩ mô, cộng thêm 500 triệu euro cho các cải cách có điều kiện. Đây là các trợ giúp tài chính lớn nhất mà EU dành cho một quốc gia không phải là thành viên của khối. Vì thế, rất khó nói là EU đã “khắt khe” với Ukraine.
Vấn đề lớn nhất tồn tại giữa EU và Ukraine trong vài năm qua, đó là việc các nước EU đã có một thời gian bất đồng với nhau về việc là đã đến lúc kết nạp Ukraine là một thành viên đầy đủ của EU hay chưa?
Sự bất đồng này lên đến đỉnh điểm cuối năm 2016, khi Hà Lan bác bỏ hiệp ước liên kết giữa EU và Ukraine. Tuy Hiệp ước này cuối cùng đã có hiệu lực từ cuối năm 2017 nhưng chủ đề kết nạp Ukraine vào EU vẫn gây ra một sự lo ngại với một số nước.
Nguyên nhân ở đây đó là các tính toán chính trị. Trong nội bộ EU vẫn có những nước cho rằng, nếu EU vội vàng mở rộng quá nhanh sang phía Đông và kết nạp Ukraine thành một thành viên đầy đủ thì đó sẽ là sự khiêu khích công khai với Nga và khiến căng thẳng với Nga càng thêm trầm trọng.
Ngoài ra, ý muốn công khai của các nhà lãnh đạo Ukraine trước đây về việc gia nhập EU và sau đó là NATO càng khiến EU phải thận trọng hơn. Quan điểm của nhiều nước EU hiện nay cho rằng, EU nên giữ quan hệ gần gũi nhất với chính quyền Ukraine nhưng cũng phải tránh các bước đi quá nóng vội, có thể làm bùng phát trở lại các xung đột quân sự ở miền Đông Ukraine.
.