Phóng sự
Chống tin tức giả thời virus Corona
08:49, 11/02/2020 (GMT+7)
Khi mối lo ngại về dịch viêm phổi do chủng mới của virus Corona (nCoV) gây ra ngày càng gia tăng, nhiều người đã đăng các báo cáo, thông tin giả mạo khiến mọi việc càng trở nên căng thẳng và khó kiểm soát.
Mối lo lớn
Theo nhận định của các nhà phân tích, trong lúc nỗ lực ngăn chặn sự lây lan của virus Corona, các cơ quan y tế công cộng sẽ phải đối mặt với 2 trở ngại lớn: sự xói mòn niềm tin vào hệ thống truyền thông và y tế; tin tức giả mạo. Tính đến sáng 6-2, số người nhiễm virus Corona đã tăng lên gần 25.000 trường hợp và con số thiệt mạng là hơn 500 người, trong đó chủ yếu là ở Trung Quốc.
Virus Corona xuất hiện đầu tiên ở thành phố Vũ Hán ở tỉnh Hồ Bắc và nay đã lan rộng ra khắp thế giới. Mối lo ngại về sự gia tăng của dịch bệnh gây chết người này đã khiến ngày càng có nhiều bạn đọc tìm đến Internet để có thêm thông tin về căn bệnh cũng như cách thức bảo vệ bản thân khỏi bị nhiễm trùng.
 |
Tuy nhiên, một số thông tin họ tìm thấy đang bị báo cáo sai lệch, với nhiều bài đăng, hình ảnh và phương tiện truyền thông khác được lan truyền (phần lớn trên phương tiện truyền thông xã hội) có chứa thông tin sai lệch. Các báo cáo sai cho đến nay đã đưa ra tuyên bố về một loại vaccine, nguồn gốc của virus và bằng sáng chế về căn bệnh này. Mọi người thậm chí đang tạo ra các thuyết âm mưu để tận dụng sự hoảng loạn. Tệ hơn nữa, một số thông tin đang lưu hành đơn giản là tuyên truyền phân biệt chủng tộc được ngụy trang thành cảnh báo sức khỏe.
Hãng Reuters viết: "Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tuyên bố virus Corona là một trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng đang được quốc tế quan tâm, nhưng cơn bão Internet và giọng nói hoảng loạn trong phần lớn các tin nhắn vẫn là sự báo động và áp đảo không cần thiết. Điều quan trọng là phải hiểu sự thật về virus Corona và biết cách phát hiện thông tin nào không chính xác để có thể báo cáo và không lưu hành thêm những tin tức sai lệch này.
Chẳng hạn như hồi tuần trước, Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh của Mỹ xác nhận trường hợp lây truyền virus Corona từ người sang người đầu tiên ở Mỹ là chồng của phụ nữ là trường hợp được xác nhận đầu tiên ở Illinois mắc bệnh nCoV. Một ngày sau đó, Trung tâm này cũng cho biết có 241 người Mỹ đang được kiểm tra xem có mắc nCoV hay không.
Nhưng thông tin từ các nền tảng truyền thông xã hội đã vội chỉ ra rằng hiện có 11 trường hợp được xác nhận mắc virus Corona trên toàn nước Mỹ. Giáo sư tại Đại học Neuchatel, Thụy Sĩ nói: "Trong thời đại của tin tức giả, khi thông tin sai lệch lan truyền với tốc độ nhanh như chớp trên các nền tảng truyền thông xã hội và sự mất lòng tin vào các cơ quan báo chí đang lan tràn, các quan chức y tế công cộng ở Mỹ có thể phải đối mặt với những thách thức đáng kể để giữ an toàn cho người Mỹ nếu căn bệnh bắt đầu lan nhanh hơn.
Bất cứ khi nào một mối đe dọa như một bệnh truyền nhiễm toàn cầu có khả năng xuất hiện trên các phương tiện truyền thông, các thành viên của cộng đồng đều cố gắng tìm hiểu bản chất của mối đe dọa này. Nếu sự tin tưởng thấp, thì có một rủi ro là những giải thích thay thế như thuyết âm mưu có thể làm phức tạp các nỗ lực ngăn chặn sự lây lan của bệnh".
Chiến dịch ở các quốc gia
Thực tế hiện nay, các lý thuyết và tin đồn âm mưu liên quan đến virus Corona đã được phát tán bao gồm cả trên các trang web như Reddit và Weibo. Malaysia đã bắt giữ 5 người vì lan truyền thông tin sai lệch về căn bệnh này trên mạng. Ở Thái Lan, hai người đã bị cáo buộc vi phạm luật hình sự và có thể chịu án tù lên tới 5 năm vì đăng tải trên mạng xã hội video giả mạo và thông tin giả về một trường hợp cho là nhiễm virus Corona ở ven biển.
Bộ trưởng Kinh tế số Thái Lan Buddhipongse Punnakanta cho biết, hai người này đã thừa nhận hành động tung tin giả và cảnh sát đang điều tra một số nghi can khác. Ông Buddhipongse Punnakanta cũng kêu gọi người dân nên thận trọng đối với các thông tin có thể gây hoang mang dư luận. Trong khi đó, cảnh sát Indonesia cũng bắt giữ một nông dân và một người giúp việc vì đăng trên Facebook cá nhân rằng một cư dân địa phương đã nhiễm nCoV trong khi nước này chưa ghi nhận ca nhiễm nào.
Hai đối tượng này đang bị giam giữ tại Balikpapan, một thành phố trên đảo Borneo. Nếu bị kết tội, họ có thể phải lĩnh án tù tới 3 năm. Bộ Thông tin Indonesia thống kê, chỉ từ đầu tháng 2 đến nay, đã có ít nhất 50 tin đồn nhảm lan truyền trên mạng về dịch bệnh này. Riêng Hàn Quốc thì đích thân Tổng thống Moon Jae-in đã chỉ đạo cơ quan chức năng nước này xử lý nghiêm hành vi phát tán tin giả về dịch bệnh, đồng thời công bố thông tin liên quan đến dịch bệnh một cách nhanh chóng và minh bạch.
 |
Amesh Adalja, một học giả cao cấp tại Trung tâm An ninh Y tế thuộc Đại học Johns Hopkins cho hay, kết quả các nghiên cứu từ chương trình Gallup cho thấy, trong vài thập kỷ qua, sự tin tưởng của người dân vào chính quyền, báo chí và tin tức truyền hình đã giảm sút.
Xu hướng này không tốt cho các quan chức y tế công cộng đang cố gắng truyền đạt thông tin quan trọng về sự bùng phát dịch bệnh bởi trong một đợt bùng phát, những nguồn thông tin tốt nhất sẽ là các quan chức y tế công cộng của chính phủ. Càng ít chú ý đến những nhà chức trách đó, người dân càng ít có khả năng nhận lời khuyên. Điều tồi tệ hơn là sự tin tưởng vào các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cũng giảm.
Chỉ có 36% người dân ở Mỹ được hỏi vào năm 2019 thể hiện sự tin tưởng và hệ thống y tế. Đây là mức thấp nhất kể từ năm 2014 và thấp hơn nhiều so với năm 1975 khi con số đó ở mức 80%, theo Gallup. Một nghiên cứu khác được thực hiện bởi Gallup cũng cho thấy mối tương quan mạnh mẽ giữa bệnh nhân và bác sĩ, y tá cũng như niềm tin của họ vào việc tiêm chủng.
Matt Jacob, một nhà tư vấn y tế công cộng có trụ sở tại Washington, D.C Mỹ cho rằng, hầu hết người dân có kiến thức về khoa học và y học khá hạn chế, và điều đó tạo ra một thách thức. "Trong vụ dịch Ebola bùng phát năm 2014, chúng tôi đã chứng kiến rất nhiều nỗi sợ bị đặt nhầm chỗ đã gây ra sự gián đoạn lớn. Điều này tạo nên những khó khăn lớn cho các chuyên gia y tế công cộng", Matt Jacob kể.
Và nỗ lực của mạng xã hội
Cho đến nay, công cụ kiểm tra thực tế từ 30 quốc gia hiện đang làm việc để giúp gỡ lỗi và ngăn chặn sự lan truyền thêm thông tin sai lệch trên các nền tảng truyền thông. Các nền tảng truyền thông xã hội như Facebook cũng đang thực hiện các bước để ngăn chặn sự lan truyền thông tin sai lệch. Facebook đã thuê ba tổ chức kiểm tra thực tế của bên thứ ba để giám sát nội dung và giúp kích hoạt các nhãn cảnh báo mà người dùng nhìn thấy khi họ đang xem thông tin sai lệch.
"Một số đối tác kiểm tra thực tế bên thứ ba của chúng tôi trên khắp thế giới đã đánh giá nội dung sai, vì vậy chúng tôi đang giảm đáng kể việc phân phối và những người nhìn thấy nội dung này, cố gắng chia sẻ hoặc đã thông báo rằng đó là tin sai sự thật. Vấn nạn này đang phát triển nhanh chóng và chúng tôi sẽ tiếp tục tiếp cận với các tổ chức y tế toàn cầu và khu vực để cung cấp hỗ trợ cùng các thông tin chính thống. Chúng tôi sẽ hạn chế những thông tin sai sự thật về virus Corona trên Facebook và Instagram, đồng thời cung cấp cho người dùng thông tin chính xác về chủng virus nguy hiểm này từ các cơ quan y tế quốc tế như WHO và hay những tổ chức kiểm chứng thông tin đáng tin cậy trên toàn cầu" phát ngôn viên của Facebook cho biết.
Bên cạnh đó, Facebook cũng tuyên bố bắt đầu xóa các bài đưa ra thông tin sai lệch hoặc những giả thuyết bị các tổ chức y tế toàn cầu coi là có thể gây hại cho người đọc và phối hợp với các tổ chức y tế và cùng nhiều chuyên gia của Đại học Harvard (Mỹ) để cung cấp cho người dùng thông tin chính xác về tình hình hiện tại, bao gồm cả những hướng dẫn từ WHO.
Một phóng viên của Bloomberg chỉ ra rằng nếu tìm kiếm từ khoá "virus Corona" trên Twitter, người dùng sẽ được hướng dẫn bạn truy cập trang web của Trung tâm phòng chống và kết quả bệnh tật Hoa Kỳ để biết thông tin về bệnh. Twitter xuất bản bài đăng nêu rõ ý định ngăn chặn sự lan truyền thông tin sai lệch và hướng mọi người đến các nguồn đáng tin cậy.
"Chúng tôi đã thấy hơn 15 triệu tweet về chủ đề này trong bốn tuần qua và xu hướng đó dường như sẽ tiếp tục. Chúng tôi thấy mình phải có trách nhiệm để mang lại nguồn thông tin hữu ích cho mọi người", Twitter viết trong một tuyên bố.
Trong cuộc họp báo thường kỳ của Chính phủ chiều 5-2, đề cập tới những thông tin sai lệch gây hiểu lầm về dịch bệnh nCoV, Trung tướng Lương Tam Quang, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, thời gian vừa qua, lợi dụng diễn biến phức tạp của dịch viêm đường hô hấp do chủng mới của virus Corona, nhiều đối tượng đã lợi dụng không gian mạng tung tin giả, thông tin sai sự thật về bệnh dịch. Bộ Công an đã chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương vào cuộc đấu tranh xử lý theo quy định. Theo Thứ trưởng Lương Tam Quang, Công an các đơn vị, địa phương đã triệu tập hơn 170 đối tượng, xử lý, yêu cầu cam kết, yêu cầu gỡ bỏ. Công an các đơn vị, địa phương đã căn cứ Khoản 3, Điều 64, Nghị định 174 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính viễn thông và quy định trong trường hợp loan tin đồn sai sự thật phục vụ mục đích câu like hoặc phục vụ mục đích khác qua mạng để kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền xử lý.
"Hiện nay chúng tôi đang tiếp tục làm rõ hơn 41 trường hợp không hợp tác hoặc có những biểu hiện không thực hiện việc xử phạt này để củng cố tài liệu và xử lý hình sự nếu đủ điều kiện. Tất cả các trường hợp bị triệu tập đều có cam kết, nếu tái phạm mà xét thấy đủ điều kiện chúng tôi sẽ xử lý hình sự để tránh gây hoang mang cho nhân dân", Thứ trưởng Lương Tam Quang khẳng định.
Nguồn: Khánh Chi/CAND