Dù là nguyên nhân gì đi chăng nữa, dư luận vẫn đặt câu hỏi, vai trò, trách nhiệm của Huyện đội Thanh Chương, Xã đội Thanh Mỹ đến đâu khi không có sự kiểm tra chặt chẽ học cụ trước và sau khi huấn luyện dẫn đến hậu quả đáng tiếc?
Vô tình trở thành thủ phạm
Sự việc diễn ra vào lúc 15 giờ 15 phút ngày 9/4/2013 trong đợt huấn luyện DQTV xã Thanh Mỹ. Khi lực lượng DQTV xã đang nghỉ giải lao thì một tiếng nổ lớn bất ngờ phát ra từ 1 trong 5 quả lựu đạn học cụ khiến 8 DQTV phải nhập viện gồm: Nguyễn Công Chính, Nguyễn Bình Minh ở xóm 4; Nguyễn Bá Tưởng ở xóm 6; Hoàng Văn Thông, Nguyễn Viết Trung, Phạm Thị Oanh ở xóm 15; Chu Văn Bình ở xóm 1; Nguyễn Thị Huyền ở xóm 10, xã Thanh Mỹ. Các nạn nhân sau đó được đưa đến Bệnh viện đa khoa Thanh Chương điều trị.
Các nạn nhân nằm điều trị tại Bệnh viện đa khoa Thanh Chương sau khi vụ tai nạn xảy ra
Chiều cùng ngày, 5 nạn nhân được chuyển lên Bệnh viện đa khoa Nghệ An, Bệnh viện Việt Đức điều trị. Hiện nay, cả 8 DQTV đã xuất viện, sức khỏe, tinh thần đã ổn định.
Sau khi vụ việc xảy ra, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An, Cục Điều tra Hình sự - Bộ Quốc phòng đã cử 4 điều tra viên có kinh nghiệm phối hợp cùng Viện Khoa học Hình sự - Bộ Công an; Phòng Kỹ thuật Hình sự - Công an tỉnh; Công an huyện Thanh Chương… điều tra xác minh. Xác định đây là vụ việc có tính chất phức tạp, gây hoang mang, xáo trộn trong dư luận và đời sống nhân dân, các ban, ngành chức năng đã ổn định tư tưởng người dân, các DQTV, đặc biệt là gia đình các nạn nhân.
Lực lượng công binh rà phá bom mìn Quân khu IV đã được điều động để tìm thêm dấu vết, chứng cứ tại hiện trường. Ngoài cần bảo hiểm của lựu đạn ngòi nổ do Liên Xô cũ xuất dùng cho lựu đạn 1 hoặc F1 được Công an Thanh Chương thu thập, ngày 16/4, lực lượng công binh Quân khu IV còn phát hiện một mảnh kim loại kích thước 3,5 x 2,5 cm được cho là nắp trên vỏ liều còn sót lại tại hiện trường. Việc lấy lời khai các nhân chứng có mặt tại hiện trường được tiến hành, một số đối tượng có tư tưởng bất mãn trong xã cũng được đưa vào diện nghi vấn.
Các giả thuyết về nguyên nhân khiến lựu đạn phát nổ được đưa ra như tư thù cá nhân, sự mất đoàn kết trong nội bộ chính quyền xã, lực lượng huấn luyện; hay một số cá nhân tha hóa về phẩm chất đạo đức chính trị, bất mãn… dẫn đến hành động trả thù, cực đoan được các điều tra viên dần dần loại bỏ bởi trong những năm gần đây, tình hình kinh tế, chính trị, đoàn kết nội bộ xã Thanh Mỹ tương đối ổn định.
Khi các hướng điều tra ấy đều không đem lại kết quả, cơ quan chức năng nêu giả thiết, có thể đây chỉ là một tai nạn không chủ đích. Sau khi các nạn nhân đã ổn định tinh thần, các điều tra viên tiếp xúc, lấy lời khai. Nạn nhân Hoàng Văn Thông, người bị thương nặng ở cánh tay cho biết, do tò mò, trong giờ nghỉ giải lao đã cầm một trong số 5 quả lựu đạn học cụ, rút chốt an toàn, sau đó ném trả vào vị trí ban đầu thì bất ngờ có tiếng nổ phát ra.
Tuy nhiên, anh Thông cũng không thể giải thích được vì sao trong số lựu đạn học cụ lại lẫn vào một quả lựu đạn thật. Đồng chí Nguyễn Văn Chí - Xã Đội trưởng đang đi học xa, không tham gia trong đợt huấn luyện này được triệu tập để tìm hiểu “đầu vào” của số lựu đạn này trong những năm trước.
Qua thông tin từ đồng chí Nguyễn Văn Chí, sự việc dần được hé mở. Tháng 7/2010, xã có tổ chức một đợt diễn tập chiến đấu trị an có sử dụng đạn hơi, thuốc nổ và tập ném lựu đạn (lựu đạn học cụ bằng kim loại và gỗ) tại Rú Trửa gần đập Hố Giang ở xóm 2, xã Thanh Mỹ. Một thời đây từng được xem là nơi các đối tượng cộm cán có sử dụng vũ khí “nóng” thường xuyên qua lại, tụ tập.
Đồng chí Nguyễn Văn Cường, hiện là Chủ tịch UBND xã, lúc ấy là Xã Đội trưởng xã Thanh Mỹ đã đi thu gom học cụ. Trong số đó, có 2 quả lựu đạn bằng kim loại, tất cả đều có hình dạng, kích thước giống hệt nhau. Số lựu đạn này sau đó được bảo quản trong túi nilon và gây tai nạn đáng tiếc trong đợt huấn luyện này.
Không khởi tố hình sự
Đại tá Lê Huy Thông - Thủ trưởng Cơ quan điều tra Hình sự Quân khu IV cho biết: “Do lựu đạn thật và lựu đạn giả làm học cụ bấy lâu nay có kích thước, hình dáng rất giống nhau, nếu không có kinh nghiệm sẽ khó phân biệt. Đây là một tai nạn đáng tiếc, những người liên quan đều không biết và vô tình gây nên hậu quả. Vì những lý do trên, Cơ quan điều tra Hình sự Quân khu IV đã ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Nhưng đây cũng là một bài học đắt giá trong công tác kiểm tra các học cụ trước và sau mỗi lần huấn luyện. Ngày 20/5, sau khi kết thúc điều tra 5 ngày, các ban, ngành liên quan đã họp rút kinh nghiệm, dù không ra quyết định khởi tố nhưng Ban Chỉ huy Quân sự huyện Thanh Chương, Xã đội Thanh Mỹ… phải chịu trách nhiệm về sự việc đã xảy ra. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ đề nghị thu hồi số học cụ này để trang bị lại, tránh những nhầm lẫn đáng tiếc”.
Đại tá Lê Huy Thông cho biết thêm, sau sự việc một số người dân tại xã Thanh Mỹ cho rằng, các DQTV bị thương này cần được giải quyết chế độ thương binh. Tuy nhiên, theo luật hiện hành, những trường hợp này chỉ có thể giải quyết chế độ trợ cấp tai nạn trong quá trình huấn luyện DQTV, nặng nhất sẽ được hưởng 60 tháng lương cơ bản. Hiện tại, hồ sơ của các DQTV này đã hoàn tất để đề nghị các ban, ngành liên quan giải quyết chế độ.
Trong thời gian tới, chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ tuyên truyền, giải thích cho người dân, các nạn nhân hiểu và thực hiện đúng pháp luật hiện hành…
Võ Văn Dũng
.