Văn hóa - Giáo dục

Hình ảnh người phụ nữ xứ Nghệ trong dân ca ví, giặm

TIN LIÊN QUAN
Hiểu để yêu hơn câu dân ca ví, giặm quê nhà Chàng trai nặng tình với câu ví quê nhà Một gia đình 'thắp lửa' dân ca Lễ vinh danh dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh

(Congannghean.vn)-Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam chịu thương, chịu khó, giàu đức hy sinh, tần tảo vì chồng, vì con là nguồn cảm hứng bất tận cho rất nhiều thi sỹ, nghệ sỹ. Dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh cũng không phải là ngoại lệ. Những câu hát trong đời sống lao động sản xuất của người Nghệ đã khắc họa rõ nét và làm nổi bật hình ảnh, nét đặc trưng của người phụ nữ Nghệ Tĩnh. Hình ảnh người phụ nữ trong dân ca ví, giặm xuất hiện với ấn tượng tốt đẹp, đó là sự chịu thương, chịu khó, cần cù trong lao động, giàu lòng nhân ái.

 

PGS.TS Đỗ Thị Kim Liên, giảng viên Trường Đại học Vinh cho biết: Trong 2 tập “Hát giặm Nghệ Tĩnh”, có một đặc trưng riêng, có tính vùng miền đó là đặc trưng văn hóa của người phụ nữ Nghệ Tĩnh. Trong 171 bài giặm, có 37 bài có chủ đề về người phụ nữ, lấy vai là người phụ nữ. Có thể kể đến các bài như: Nghệ làm nón, Các o xóm ta, Con dâu Bá Hộ, Em khuyên chị, Vận động phụ nữ cứu quốc...

 

Không thể không nhắc tới người phụ nữ khi dân ca ví, giặm xuất hiện từ hàng trăm năm nay, câu hát vút bay trong đời sống lao động sản xuất thường nhật của người dân xứ Nghệ, là tấm gương phản chiếu khí phách, tâm hồn của những người con bên dòng sông Lam hiền hậu. Đó là tiếng lòng của những người mẹ, người vợ tảo tần một đời vì chồng, vì con. Hình ảnh người phụ nữ chịu thương, chịu khó là nét đặc trưng của phụ nữ Nghệ Tĩnh. Phụ nữ sống ở những vùng miền khác nhau thì sống bằng những nghề khác nhau. Phụ nữ Nam Bộ gắn với hình ảnh sông nước, phụ nữ Bắc Bộ gắn bó với đồng ruộng thì nét đặc trưng ở xứ Nghệ là mảnh đất chịu nhiều khắc nghiệt của thiên nhiên, gió Lào bỏng rát.

 

Dân ca ví, giặm khắc họa rõ nét hình ảnh phụ nữ xứ Nghệ với nhiều phẩm chất tốt đẹp, mang đặc trưng riêng

 

Chính bởi vậy, họ phải làm nhiều nghề phụ như đi củi, quay tơ dệt vải để trang trải cuộc sống. Điều này hiện lên rất rõ qua những câu hát: “Đêm thức già ba trống/ Dậy sàng sảy đâm xay/ Lo công việc liền tay/ Để dựng lên cơ nghiệp.../ Em gánh gạo xuống đò/ Giã gạo trắng cánh cò/ Xuống đò chung với bạn/ Chung một đò với bạn”...

 

Qua những lời ca, tiếng hát, hình ảnh người phụ nữ hiện ra gắn với đặc trưng văn hóa nghề nghiệp. Phụ nữ Nghệ Tĩnh đa phần làm ruộng, ngoài ra, họ còn làm thêm nhiều nghề phụ như chăn tằm, đi củi, làm nón, buôn bán, gánh gồng, dệt vải. “Giừ người khôn của khó/ Sinh ra kế buôn dâu/ Kẻ trèo non vượt bể/ Người đi học, đi cày/ Kẻ bông vải má may/ Người cắt tranh buôn cỏ” (Buôn dâu)...

 

PGS.TS Đỗ Thị Kim Liên cho biết: Đặc trưng văn hóa nổi bật nữa về vị thế xã hội của phụ nữ xứ Nghệ được thể hiện qua lời hát. Các lời bài hát đều chọn vai giao tiếp của người phụ nữ trong quan hệ gia đình và quan hệ dòng họ gần gũi. Trong sáng tác của những người đi trước, phần lớn người phụ nữ đều được đặt trong quan hệ với gia đình, hàng xóm láng giềng, qua đó để bộc lộ suy nghĩ, tâm tình về những vấn đề xã hội. Nó được thể hiện qua lời mẹ dặn con, lời vợ nói với chồng, lời em nói với chị... Đó là sự yêu thương, lo lắng, khuyên bảo lẫn nhau.

 

Phụ nữ Nghệ Tĩnh khác với phụ nữ ở các vùng miền khác, đó là luôn nhắc nhủ và khuyên răn nam giới tỉnh táo, khôn khéo trong công việc, giữ trọn nghĩa tình vợ chồng với thái độ mềm dẻo, thấu tình đạt lý. Nếu nam giới có những hành động sai thì người phụ nữ luôn giải thích, khuyên răn điều hơn lẽ thiệt. Tùy theo công việc của người chồng, người phụ nữ sẽ có những lời khuyên nhủ thấu tình đạt lý, như người chồng đang đi lính, đi làm ăn xa thì không nên sa vào rượu chè, cờ bạc... Đó còn là tinh thần đầy trách nhiệm của người phụ nữ khi phê phán những thói hư, tật xấu của người đàn ông và nhắn nhủ họ phải tỉnh táo, làm theo điều hay lẽ phải, như khuyên anh “phải đo lường”, khuyên chàng “xuất dương du học”...

 

Những làn điệu dân ca được cất lên trong lao động vừa góp phần làm giảm bớt sự vất vả, mệt nhọc, vừa răn dạy, khuyên nhủ, khích lệ bà con chăm lo sản xuất. Trong dân ca ví, giặm, hình ảnh người phụ nữ được khắc họa hết mực chịu thương, chịu khó, hy sinh đến tận cùng nhưng rất đỗi tự tin, mạnh mẽ, quyết đoán. Đó là những đặc trưng riêng biệt, có từ lâu đời mà không thể lẫn với bất cứ hình ảnh người phụ nữ ở những vùng miền khác.