Văn hóa - Giáo dục
Phong vị xuân qua nghệ thuật thư pháp
14:09, 12/02/2015 (GMT+7)
(Congannghean.vn)-Vào mỗi dịp Tết đến, xuân sang, cùng với việc du xuân, thăm thú họ hàng, bè bạn, không ít người lựa chọn cho mình một thú chơi truyền thống tao nhã. Một trong những thú chơi được nhiều người tìm đến là nghệ thuật thư pháp. Ngày 31/1 vừa qua, tại Văn miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội), lần đầu tiên đã diễn ra kỳ thi sát hạch tuyển chọn ông đồ viết chữ trong Hồ Văn dịp Tết Nguyên đán Ất Mùi. Cuộc thi đã thu hút 50 người đến từ các tỉnh, thành phía Bắc tham gia.
Thư pháp có nghĩa ban đầu là phương pháp viết chữ cho ngay ngắn, đều đặn. Theo thời gian, thư pháp đã vượt ra khỏi ý nghĩa của việc viết chữ và trở thành nghệ thuật viết chữ đẹp, nghệ thuật đi tìm cái đẹp. Đối với các nhà nho xưa, học văn bao giờ cũng bắt đầu từ việc học viết chữ. Văn bao giờ cũng đi liền với chữ viết, bởi thế, mới có câu “Văn hay chữ tốt”.
Hai nguyên tắc cơ bản trong viết thư pháp là hình và thần. Mỗi tác phẩm thư pháp sẽ thể hiện tài viết chữ đẹp, quan trọng hơn, qua nét chữ sẽ hiểu được tâm thức của người viết. Nghệ thuật thư pháp Việt Nam gắn liền với tên tuổi của các bậc hiền nhân như: Cao Bá Quát, Trương Hán Siêu, Nguyễn Khuyến… Nghệ thuật viết chữ Hán của người Việt luôn trọng chừng mực, mềm mại mà không yếu đuối, nét bút bay bướm, tài hoa nhưng mô phạm, sâu lắng.
 |
| Viết thư pháp không chỉ là cách tôn vinh giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc mà còn góp cho phong vị của ngày xuân thêm đậm đà |
Điều đó tượng trưng cho nền văn hóa Việt Nam bình dân, mộc mạc nhưng không hề thiếu sự cá tính, không quá chú trọng cái phi thường mà ưa cái bình dị, gần gũi. Đây đồng thời cũng là điểm khác biệt giữa thư pháp Việt Nam với thư pháp Trung Quốc. Qua quá trình tìm hiểu, một điều dễ nhận thấy là thư pháp Việt Nam mang đậm nét “tài tử”. Nhắc tới thư pháp Việt, người ta có thể liên tưởng tới hình ảnh ông đồ đang ngồi thảo những nét “như phượng múa rồng bay” rất gần gũi. Nhiều tác phẩm thư pháp đi vào lòng người từ những rung cảm, cảm hứng có thật, không hề có cái gọi là quý tộc, siêu phàm mà thay vào đó là sự mộc mạc, chân chất, bình dị.
Việc học thư pháp xưa nay thường khởi đầu bằng khải thư, khi thuần thục mới chuyển sang hành thư và thảo thư hoặc triện thư. Người bắt đầu học thư pháp luôn cần có thầy dạy vì rất hiếm người có thể tự học. Phải trực tiếp chứng kiến phương pháp viết chữ của thầy mới lĩnh hội hết được bút ý, có những phương pháp viết chữ cần được giảng giải trực quan. Người giỏi thư pháp bên cạnh việc cần có đức tính kiên nhẫn còn phải là người ham học hỏi và có ít nhiều năng khiếu.
Chữ “nghĩa” thường thấy trên các bức thư pháp như: Nhân, lễ, nghĩa, trí, tín, phúc, lộc, thọ, nhẫn. Ngoài ra, các bài thơ hay, những lời hay ý đẹp cũng xuất hiện nhiều tại các cuộc triển lãm thư pháp, trên lịch Tết, trong nhà những người yêu thư pháp và đam mê văn chương, nhất là vào mỗi dịp Tết đến, xuân về.
Thư pháp ở Việt Nam bao gồm hai dòng chính: Thư pháp Hán - Nôm và thư pháp chữ Việt. Thư pháp chữ Việt được bắt đầu khoảng vài chục năm gần đây. Thư pháp chữ Việt là sự sáng tạo mang âm hưởng nguồn cội, là sự nối tiếp và kế thừa của thư pháp truyền thống. Hình thức trình bày, bố cục tương tự như thư pháp chữ Hán: Màu đen của mực tương phản với màu nền duy nhất, chữ quốc ngữ được bố trí trong khối tròn hoặc vuông, nội dung tư tưởng vẫn xoay quanh tư tưởng đạo đức nhân văn, từ những câu đối, lời hay ý đẹp…
Thư pháp chữ Việt hiện có 5 kiểu chữ chính: Chữ chân phương, chữ cách điệu, chữ cá biệt (cuồng tháo), chữ mô phỏng, chữ mộc bản. Nhìn chung, các kiểu chữ đều có tính biểu cảm, xuất phát từ bản tính của người Việt là trọng tình cảm, hiền hòa, linh hoạt với nét bút khoan thai, bay bướm, không câu nệ, khuôn sáo. Các chất liệu làm nền cũng phong phú hơn: Giấy đỏ, giấy lụa, mành tre, bia đá…
Thư pháp chữ Việt là sự kết hợp giữa cái thần của chữ Hán và nét chữ quốc ngữ, là sự giao hòa giữa văn hóa Đông - Tây. Xã hội càng phát triển, việc tìm về với những nét văn hóa truyền thống đặc sắc càng trở nên cần thiết. Tìm đến với nghệ thuật thư pháp vào mỗi dịp Tết đến không chỉ là cách để tôn vinh những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc mà còn khiến cho phong vị ngày xuân thêm đậm đà.
Bùi Minh Tuấn