Nhiều doanh nghiệp 'quên' phục hồi môi trường?

(Congannghean.vn)-Theo quy định, sau khi hết hạn khai thác khoáng sản, các tổ chức, doanh nghiệp phải có trách nhiệm phục hồi môi trường, trả lại mặt bằng khu vực đã khai thác. Thế nhưng, dù đã hết hạn khai thác cũng như dừng hoạt động từ nhiều năm nay, song hàng loạt mỏ khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh vẫn chưa được các chủ đầu tư tiến hành cải tạo, phục hồi môi trường như đã cam kết trước đó.

Phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản hiện đang bị các doanh nghiệp cố tình bỏ quên

Tại Khoản 1, Điều 2, Quyết định 18/2013/QĐ-TTg, ngày 29/3/2013 về cải tạo, phục hồi môi trường và ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường đối với hoạt động khai thác khoáng sản của Thủ tướng Chính phủ, nêu rõ: “Cải tạo, phục hồi môi trường trong khai thác khoáng sản là hoạt động đưa môi trường, hệ sinh thái (đất, nước, không khí, cảnh quan thiên nhiên, thảm thực vật...) tại khu vực khai thác khoáng sản và các khu vực bị ảnh hưởng do hoạt động khai thác khoáng sản về trạng thái môi trường gần với trạng thái môi trường ban đầu hoặc đạt được các tiêu chuẩn, quy chuẩn về an toàn, môi trường và phục vụ các mục đích có lợi cho con người”.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện trên địa bàn tỉnh Nghệ An có khoảng trên 140 mỏ khoáng sản đã hết hạn khai thác hoặc ngừng hoạt động, cần phải thực hiện các thủ tục đóng cửa mỏ, cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định. Tuy nhiên, cho đến nay hầu hết các doanh nghiệp đều “bặt vô âm tín”, không chịu thực hiện nghĩa vụ của mình. Nhất là những mỏ hoạt động trong lĩnh vực khai thác đất, đá, quặng sắt và quặng thiếc.

Cụ thể, tại xã biên giới Tri Lễ, huyện Quế Phong từng có 4 doanh nghiệp được cấp phép khai thác quặng sắt gồm Công ty TNHH Xây lắp tổng hợp miền Trung, Công ty CP Lâm Lệ Phong, Công ty CP đầu tư xây dựng và phát triển nông thôn 171 và Công ty TNHH Ngọc Sáng. Hiện tại, cả 4 doanh nghiệp này Giấy phép hoạt động đều đã hết hạn và ngừng hoạt động từ năm 2014 - 2016, thế nhưng họ không thực hiện công tác cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định của pháp luật. Những “bãi chiến trường” mà họ để lại đang gây ra hệ lụy cho người dân nơi đây.

Trong đó, “tai tiếng” nhất phải kể đến là khu mỏ của Công ty TNHH Ngọc Sáng. Việc dừng hoạt động nhưng không có động thái thực hiện công tác cải tạo, phục hồi môi trường khiến cho khu mỏ này trở thành một công trường hoang tàn, để lại những hầm hố sâu hoắm và bãi bùn thải đặc quánh, gây ô nhiễm môi trường.

Từ tháng 9/2016, có rất nhiều người dân tại địa phương và một số xã như Quang Phong, Cắm Muộn, huyện Quế Phong đã tập trung vào khai thác, tận thu quặng thiếc trái phép, làm xáo trộn tình hình ANTT trên địa bàn và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng tại sông Quàng.

Cách trụ sở UBND xã Tri Lễ không xa là khu vực sàng tuyển quặng sắt của Công ty TNHH xây lắp tổng hợp miền Trung. Tại xưởng tuyển quặng này, máy móc để ngổn ngang, do lâu ngày không sử dụng nên đã bị hoen rỉ, cỏ cây mọc um tùm, nhiều đống đất đá đổ ngổn ngang khắp nơi. Do nằm trên sườn núi cao, những hố khai thác như những túi nước khổng lồ, tiềm ẩn nguy cơ sạt trượt đất đá thải xuống thôn bản dưới chân núi. Hiện nay, sau khi các doanh nghiệp khai thác quặng sắt trên địa bàn xã Tri Lễ “ra đi không lời từ biệt” thì các khu mỏ trên những sườn núi trở nên nham nhở. Những hầm hố sâu hoắm, những đùn đất cao chót vót hiển hiện rõ rệt. Chỉ cần đứng trên QL16 quan sát cũng thấy rõ mồn một những “đại công trường” bỏ hoang, vắng lạnh.

Tại huyện Diễn Châu, thời điểm này huyện có 8 mỏ khoáng sản nhưng có 6 mỏ đã hết phép hoạt động. Hầu hết các doanh nghiệp sau khi khai thác xong chưa hoàn thổ mặt bằng. Trọng điểm nhất là các mỏ đất tại xã Diễn Đoài. Được biết, địa bàn xã này có 6 mỏ đất, trong đó 5 mỏ đã hết hạn nhưng vẫn không hoàn thổ. Sau khi hết phép khai thác từ năm 2015, Công ty Khoáng sản Việt Nam không hoàn thổ, để lại mỏ đất thuộc khu vực Hòn Nhạn, xã Diễn Đoài nham nhở với những hố sâu rất nguy hiểm cho người và gia súc đi lại quanh khu vực nói trên.

Một đơn vị khác là Công ty CP Long Tuấn Anh được UBND tỉnh Nghệ An cấp phép khai thác mỏ đất tại Quyết định số 1163/QĐ-UBND.TN ngày 7/4/2009 với thời hạn 5 năm, diện tích 2,18 ha, tại xã Diễn Đoài, huyện Diễn Châu. Đến ngày 7/4/2014, mỏ đất này hết phép khai thác nhưng cho đến nay đã 3 năm trôi qua, hiện trường khai thác đất để lại là những hầm hố sâu hoắm, những vỉa đất nhô cao sẵn sàng đổ sập xuống phía dưới bất cứ lúc nào, tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm.

Tại núi Rú Rím, xã Nghi Yên, huyện Nghi Lộc có mỏ đất Rú Rím, đây là mỏ được UBND tỉnh Nghệ An cấp phép cho Doanh nghiệp tư nhân Xuân Trường (trụ sở số 16, đường Xuân Thành, TP Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình) tại Quyết định số 3554/QĐ-UBND-TN ngày 11/8/2010, với diện tích là 9,9 ha, thời hạn cấp phép là 3 năm, tức từ ngày 11/8/2013 mỏ này cũng đã hết phép. Tuy nhiên, sau khi khai thác nham nhở, trọc lóc cả ngọn núi đồ sộ này thì Doanh nghiệp Xuân Trường lại không tiến hành các thủ tục cần thiết để tiến hành cải tạo, phục hồi môi trường, đưa mỏ về trạng thái an toàn và trồng cây xanh.

Theo tìm hiểu của phóng viên, không chỉ những đơn vị trên chây ì mà hầu hết các mỏ khai thác khoáng sản ở các huyện Quỳ Hợp, Nghĩa Đàn, Đô Lương, Nam Đàn… dù hết giấy phép khai thác đã nhiều năm nhưng hầu như chủ đầu tư không hề có động thái tiến hành nghĩa vụ cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định.