Kế hoạch nút hầm dẫn dòng vào ngày 15/6/2012 là không thể thay đổi, do vậy yêu cầu cấp thiết phải di dời xong toàn bộ các hộ dân thuộc diện di dời nằm dưới độ cao 226,0-235,0m trước ngày 30/5/2012 và từ độ cao 235,0-240,0m trước ngày 30/8/2012. Tuy nhiên, mọi việc vẫn đang dậm chân tại chỗ vì những vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng.
Mở hướng tương lai
Thủy điện Hủa Na hoàn thành đi vào hoạt động là cơ hội cho Nghệ An nói chung và huyện Quế Phong nói riêng có điều kiện phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng miền Tây xứ Nghệ. Có Thủy điện Hủa Na tương lai sẽ có những bước phát triển kỳ diệu, giảm thiểu tác động xấu của môi trường, đa dạng sinh học và phát triển ngành du lịch sinh thái.
Bắt đầu từ tháng 8/2010, 14 thôn bản ở vùng lòng hồ với 1.213 hộ, 4.700 nhân khẩu của 2 xã Thông Thụ và Đồng Văn của huyện miền núi Quế Phong sẽ dời đến nơi ở mới, để nhường chỗ cho Công ty Thủy điện Hủa Na. Theo đó, 577 hộ của 6 bản xã Đồng Văn và 790 hộ của 8 bản xã Thông Thụ sẽ tiến hành di dời đến nơi tái định cư mới ở Piêng Pùng, Huôi Muồng, Na Quèn, Xôp Hinh, Nong Đanh (xã Đồng Văn) và bản Nậm Cò, Nậm Piêng, Nậm Hinh xã Tiền Phong, Bản Lốc xã Thông Thụ.
Tuy Đồng Văn và Thông Thụ đã có bước phát triển nhưng nhìn chung, đồng bào 2 xã vùng sâu vùng xa này vẫn còn nhiều khó khăn thiếu thốn. Lương thực thực phẩm tự cung, tự cấp, nương rẫy phụ thuộc vào trời đất, con em đi học phải trèo đèo lội suối… Điện thắp sáng phập phù theo con nước lên xuống.
Những khu tái định cư khang trang, sạch đẹp đang đón chờ bà con vùng lòng hồ
Nhà máy Thủy điện Hủa Na mọc lên một viễn cảnh mới đã mở ra cho các hộ dân trong diện di dời. Các hộ dân đến nơi tái định cư mới thành một cộng đồng dân cư đông đúc. Đến nơi ở mới đồng bào được đền bù xứng đáng, được mang nhà sàn đi theo. Ai không có nhà sẽ được cấp nhà, cấp đất ở, đất vườn, đất trồng trọt, được hỗ trợ vốn và hướng dẫn cách làm ăn; có điện lưới, nước sinh hoạt. Cơ sở hạ tầng như trường học, trạm xá, bưu điện, đường giao thông đi lại thuận tiện.
Tuy cuộc sống mới bao giờ bước đầu cũng gặp khó khăn nhưng dần dần bà con sẽ hòa nhịp và phát triển, có cuộc sống thực sự ấm no hạnh phúc.
Thực trạng của công tác GPMB, di dời và tái định cư
Những ngày trung tuần tháng 5 này, cùng có mặt trong đoàn công tác do Đại tá Lê Xuân Hoài, Trưởng phòng ANKT dẫn đầu lên công trình xây dựng Nhà máy Thủy điện Hủa Na, chúng tôi đã được Chủ tịch HĐQT Nguyễn Mạnh Hùng và Giám đốc điều hành Phan Trọng Phú cho biết: Đến thời điểm này, khó khăn lớn nhất ảnh hưởng đến mục tiêu phát điện đúng tiến độ là công tác bồi thường giải phóng mặt bằng. Được sự chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo tỉnh và các ban ngành tỉnh Nghệ An, cũng như Lãnh đạo tập đoàn, Tổng công ty, đến nay các vướng mắc lần lượt được giải quyết.
Tuy nhiên, thời điểm tích nước đã cận kề, khối lượng công việc hoàn thành vẫn chưa đáp ứng được so với yêu cầu. Đường găng tiến độ tập trung ở công tác chi trả bồi thường và tổ chức di chuyển những hộ gia đình trong diện di dời.
Tồn tại lớn nhất là công tác chi trả bồi thường không đảm bảo tiến độ yêu cầu tối thiểu. Hiện tại xã Thông Thụ còn 500 hộ ở các bản Ăng, Đon, Hủa Na, Cà Na chưa ký hồ sơ bồi thường, trong đó có 55 hộ ở bản Đon chưa đồng ý tái định cư xen ghép.
Các hạng mục Công trình thủy điện Hủa Na cơ bản đã hoàn thành
Hiện tại công tác di dời dân rất lớn, mà mức độ đồng thuận ký hồ sơ bồi thường không có sự thống nhất tập trung, dẫn đến tiến độ di chuyển chậm và rải rác. Do vậy, công tác huy động lực lượng và phương tiện giúp dân vận chuyển sẽ không phát huy được hiệu quả như dân mong muốn.
Ngoài ra, yếu tố thời tiết bất thường như bão tố, lũ lụt tràn về khiến nước sông Chu dâng cao, các bản bên kia sông như Hủa Na, Na Câng, Đon, Cà Na và bản Ăng, bản Mai sẽ không kịp di chuyển đến nơi an toàn.
Tính đến thời điểm này, công tác bồi thường hỗ trợ và tái định cư dự án Thủy điện Hủa Na đã được chủ đầu tư là UBND huyện Quế Phong nỗ lực để hoàn thành mục tiêu di dời dân tái định cư ra khỏi vùng lòng hồ. Khó khăn trong công tác này là tuy đã lên phương án đền bù theo quy định hiện hành của Nhà nước, nhưng rất nhiều hộ dân viện ra nhiều lý do không chịu ký nhận hồ sơ đền bù. Đó là chưa kể nhiều hộ đã nhận đền bù rồi, nhưng vẫn còn “nán” lại nơi lòng hồ với những toan tính riêng của họ.
Chủ đầu tư đã hoàn thành công tác kiểm kê hiện trạng, phê duyệt phương án đền bù hỗ trợ cho 14/16 điểm tái định cư và chi trả hoàn thành 13/13 điểm tái định cư đã xây dựng xong, vì theo tính toán có thể rút bớt 3 điểm tái định cư chưa cần đến với giá trị chi trả là 115,6 tỷ đồng.
Vấn đề nóng nhất ở khu vực lòng hồ, tuy đã hoàn thành công tác kiểm kê hiện trạng, lập và công khai phương án bồi thường 14/14 bản lòng hồ, song chủ đầu tư mới chỉ phê duyệt phương án bồi thường cho 786/1.361 hộ ở 13/14 bản lòng hồ, đạt tỷ lệ 57,21% với giá trị bồi thường đã phê duyệt là 178,64 tỷ đồng. Riêng xã Thông Thụ mới đạt tỷ lệ 30,61% (232/758 hộ).
Ngoài ra, chủ đầu tư còn chi trả kinh phí bồi thường hỗ trợ cho 698 hộ ở 13/14 bản lòng hồ đạt tỷ lệ 51,25%, với giá trị đã chi trả là 152,03 tỷ đồng, riêng xã Thông Thụ mới chi trả được 157/758 hộ, đạt 20,71%.
Như vậy công tác bồi thường giải phóng mặt bằng triển khai quá chậm, đặc biệt các hộ ở 4 bản Ăng, Đon, Hủa Na, Cà Na của xã Thông Thụ phần lớn chưa đồng ý hồ sơ đền bù theo quy định của Nhà nước. Các điểm tái định cư đã hoàn thiện và sẵn sàng đón nhận bà con đến nhưng mới chỉ có 358 hộ di chuyển khỏi lòng hồ…
Giải pháp khẩn cấp
Khi công tác chuẩn bị phát điện và vận hành nhà máy theo đúng tiến độ, mà công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng có thể nói còn nhiều ngổn ngang như hiện nay. Nên chăng UBND tỉnh cần có giải pháp khẩn cấp chỉ đạo Ban giải phóng mặt bằng, tái định cư hoàn thành những phần việc đã được đề ra một cách nhanh nhất, nhất là công tác di dời dân khỏi lòng hồ. Nếu không nguy cơ mất an toàn về tính mạng con người và tài sản là rất lớn. Nếu di chuyển chậm và tập trung vào giai đoạn cuối sẽ dẫn đến ùn tắc trong khi mùa lũ đang đến và tháng 6 đã cận kề.
Cần đôn đốc triển khai sớm quá trình di chuyển dân khỏi lòng hồ, các xã, bản có trách nhiệm giám sát chặt chẽ và vận động đôn đốc di chuyển sớm đối với những hộ dân đã nhận kinh phí bồi thường. Các hộ đăng ký nhận nhà tại điểm tái định cư, sau khi nhận kinh phí bồi thường có thể tổ chức di chuyển để sớm ổn định cuộc sống.
Theo đó, huy động lực lượng tổ chức giúp dân di chuyển và cần được tổ chức thực hiện dưới hình thức thường trực luân phiên: triển khai sớm do quá trình di chuyển diễn ra rải rác không tập trung và hình thức dự bị tập trung bằng cách lập kế hoạch và sẵn sàng huy động khẩn cấp.
Trước tình hình cấp bách về tiến độ thi công và sự an toàn cho các hộ dân vùng lòng hồ, để kịp thời tháo gỡ khó khăn, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam phải kiến nghị với Tổng Công ty Điện lực dầu khí Việt Nam một số nội dung sau: Làm việc với UBND tỉnh Nghệ An, huyện Quế Phong khẩn trương gấp rút đẩy nhanh tiến độ công tác bồi thường hỗ trợ và tái định cư bằng cách tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và giải quyết các vướng mắc, tồn tại trong việc bồi thường hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư.
Cần quan tâm đặc biệt đến tình hình tại xã Thông Thụ nhằm đẩy nhanh tiến độ đảm bảo mục tiêu hoàn thành công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng và di dân tái định cư đợt 1 trước ngày 31/5/2012, để thực hiện tích nước lòng hồ vào tháng 6/2012.
Cả hệ thống chính trị cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thấu hiểu về ý nghĩa của dự án trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, phát triển kinh tế xã hội hôm nay và mai sau để nhân dân ủng hộ và khẩn trương di chuyển ra khỏi vùng lòng hồ.
Thành Trung
.