Kinh nghiệm thế giới cho thấy đối với hành vi hối lộ công chức nước ngoài (CCNN), xử lý hình sự không phải là giải pháp duy nhất hoặc đầu tiên. Có cơ chế pháp lý để phòng ngừa, phát hiện hành vi này mới là giải pháp hàng đầu và căn bản.
Đây là một trong những đề xuất của nghiên cứu “Pháp luật và thực thi pháp luật về hối lộ công chức nước ngoài: Phân tích so sánh kinh nghiệm quốc tế và vận dụng cho Việt Nam”, được chia sẻ trong buổi tọa đàm khoa học diễn ra tại Hà Nội ngày 28/2.
Tham gia cuộc tọa đàm có đại diện Ban Nội chính Trung ương, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Thanh tra Chính phủ, Bộ Tư pháp, Tòa án nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, các trường đại học và các đối tác phát triển.
Tọa đàm được tổ chức trong bối cảnh Việt Nam đã hình sự hóa hành vi hối lộ công chức nước ngoài bằng việc bổ sung vào Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định đối với hành vi này tại Điều 364 về tội đưa hối lộ. Đây cũng là một bước tiến của nước ta nhằm luật hóa yêu cầu của Công ước chống tham nhũng của Liên Hợp Quốc (UNCAC) liên quan tới hối lộ công chức nước ngoài tại Điều 16.1 và 16.2 sau kết quả rà soát thực hiện UNCAC của Việt Nam năm 2011 và 2012.
 |
| Bà Caitlin Wiesen, Giám đốc UNDP tại Việt Nam phát biểu tại buổi tọa đàm |
Phát biểu tại cuộc tọa đàm, bà Caitlin Wiesen, Giám đốc quốc gia của Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, đánh giá cao cam kết thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam, đặc biệt là Mục tiêu số 16 – Xây dựng thể chế mạnh mẽ, thúc đẩy hòa bình và công lý. Bà cho biết: “Cần đẩy mạnh kiểm soát tham nhũng để có thể quản trị công hiệu quả vì sự phát triển bền vững của tất xã hội và các dân tộc. UNDP hỗ trợ nghiên cứu này nhằm chia sẻ những cách làm hay, những bài học trong việc hình sự hóa hành vi hối lộ CCNN, để Việt Nam có thể áp dụng và củng cố khuôn khổ pháp lý giúp phòng chống tham nhũng trong lĩnh vực kinh doanh”.
Theo đó, Nghiên cứu do UNDP Việt Nam chủ trì thực hiện cùng nhóm nghiên cứu công tác tại Đại học Luật Hà Nội. Nhóm nghiên cứu lựa chọn 5 quốc gia đã hình sự hóa hành vi hối lộ CCNN để nghiên cứu so sánh,gồm Mỹ, Anh, Nhật, Hàn Quốc và Trung Quốc.
Nghiên cứu cho thấy, Việt Nam còn thiếu một số cơ chế bảo đảm việc thực thi quy định của Bộ Luật Hình sự năm 2015 về đưa hối lộ cho CCNN, công chức của tổ chức quốc tế công. Năng lực của người tiến hành tố tụng, cán bộ của các cơ quan tiến hành tố tụng trong các vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài nhìn chung còn hạn chế. Cơ chế hợp tác, trao đổi, chia sẻ, phối hợp trong tố tụng hình sự, đặc biệt là trong điều tra, truy tố, xét xử có vụ án có yếu tố nước ngoài còn bất cập, thiếu cụ thể và khó thực hiện.
Theo TS. Đào Lệ Thu, Trưởng nhóm nghiên cứu, Bộ luật Hình sự 2015 chưa đưa ra định nghĩa cụ thể về CCNN, chưa xác định đúng và rõ về khách thể bị xâm phạm trong trường hợp phạm tội đưa hối lộ cho CCNN. Pháp luật về tương trợ tư pháp chưa điều chỉnh các nội dung liên quan đến thẩm quyền, trình tự, thủ tục điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án với tội phạm hối lộ CCNN.
Bên cạnh đó, tuy đã ghi nhận trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại, song Điều 76, Bộ luật Hình sự 2015 quy định về phạm vi chịu trách nhiệm lại không bao gồm tội đưa hối lộ, hay nói cách khác là pháp nhân thương mại Việt Nam đưa hối lộ cho CCNN hiện không phải chịu trách nhiệm hình sự. Đây là điểm khác biệt căn bản trong pháp luật Việt Nam so với pháp luật của nhóm 5 nước đối sánh, gồm: Mỹ, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.
Để bảo đảm tính đồng bộ của cơ chế pháp lý, nhóm nghiên cứu đề xuất Luật Phòng, chống tham nhũng cần được sửa đổi theo hướng quy định mở rộng phạm vi các hành vi là đối tượng điều chỉnh của luật này, theo đó hành vi đưa hối lộ nói chung trong đó có đưa hối lộ cho CCNN cần bị liệt kê vào các dạng hành vi chịu sự điều chỉnh của Luật. Chỉ khi đó mới có cơ sở cho việc đưa ra những quy định ngăn ngừa, phát hiện hành vi đưa hối lộ, tạo cơ chế phòng ngừa và phát hiện hối lộ hiệu quả hơn.
Nghiên cứu cũng đưa ra những khuyến nghị cụ thể đối với việc giải thích và hướng dẫn áp dụng quy định của Bộ Luật Hình sự năm 2015 về hối lộ CCNN; hoàn thiện quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về hối lộ CCNN; củng cố và hoàn thiện cơ chế hợp tác quốc tế trong phát hiện, xử lý hình sự hành vi đưa hối lộ cho CCNN; cũng như đối với việc tăng cường nhận thức về tội phạm đưa hối lộ cho CCNN cho cán bộ thực thi pháp luật.
.