Mặc dù mới qua Tết Giáp Ngọ được ít ngày nhưng cả khu vực bản Pi Toong, xã Pi Toong, huyện Mường La, tỉnh Sơn La không mấy khi được yên ả bởi tiếng động của những chiếc máy xúc, máy sàng hoạt động liên tục không kể ngày đêm. Từ thượng nguồn, dòng suối Toong đục ngầu chảy dọc thị trấn Ít Ong đổ ra sông Đà; hàng chục héc-ta ruộng nước của các bản phía hạ lưu thiếu nước sản xuất... Đó là hậu quả của việc khai thác vàng sa khoáng trái phép đang diễn ra khá phức tạp ở xã Pi Toong, huyện Mường La, tỉnh Sơn La.
Để khai thác vàng, nhiều hộ gia đình trong bản Pi Toong và một số bản lân cận đã vay tiền đầu tư mua máy xúc, máy sàng, hoặc đi thuê máy với mong muốn "đổi đời" từ những hạt vàng sa khoáng. Dù biết khai thác vàng trái phép là sai và có thể gây nguy hiểm cho bản thân, gây ô nhiễm môi trường nhưng ước mơ làm giàu từ vàng sa khoáng vẫn "thôi thúc" không ít người dân trong xã tìm đến đây, họ dựng lều lán, ăn ngủ, đào đãi vàng ngay trên bãi đất ngổn ngang vừa được máy xúc quật lên, thậm chí nhiều người trong bản còn sẵn sàng di chuyển nhà sang chỗ khác để đào đất đãi vàng trên chính nền ngôi nhà của mình.
Bà Vì Thị Lùn, bản Pi Toong, xã Pi Toong, huyện Mường La cho biết: "Mỗi ngày nhiều lắm cũng chỉ được 1 đến 2 ly thôi, vất vả lắm. Làm ruộng không đủ ăn thì phải đi đãi vàng thôi".
Sự giàu có từ vàng chưa thấy đâu nhưng hệ lụy của nó thì quá rõ: Cả quả núi bị xẻ xuống và khoét sâu, có chỗ đến hàng mấy chục mét, ngay cả đường đi lại của bà con trong bản cũng có vết nứt sâu có thể sập xuống bất cứ lúc nào. Nguy hại nhất là phần lớn diện tích ruộng của các bản trong khu vực không có nước để sản xuất theo đúng thời vụ, vì dòng suối Toong đã trở thành "bùn". Không biết vụ tới, người dân ở đây sẽ trồng lúa như thế nào? Hơn thế nữa, dòng suối chảy dọc thị trấn Ít Ong đổ ra sông Đà hiện đặc như dòng bùn, lẫn trong đó là nhiều hóa chất độc hại gây ô nhiễm môi trường nước cho cả vùng hạ lưu.
 |
| Suối Toong đục ngầu, như một vết thương lở loét vì nạn đào đãi vàng |
Trước thực trạng đó, từ năm 2011 đến nay, UBND huyện Mường La đã tăng cường công tác chỉ đạo, quản lý Nhà nước về khai thác, bảo vệ khoáng sản, ngăn chặn việc khai thác vàng sa khoáng trái phép. Công an huyện Mường La đã chủ động phối hợp với Phòng Tài nguyên, môi trường, UBND xã Pi Toong tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân ký cam kết không khai thác khoáng sản trái phép; bố trí lực lượng kiểm tra, kiểm soát và xử lý nghiêm những người vi phạm các quy định về khai thác vàng sa khoáng trên địa bàn. Đồng thời, điều tra xác minh, làm rõ các đối tượng lợi dụng những kẽ hở trong công tác quản lý của địa phương, cố tình bao che, thông đồng hoặc có hành vi khác trong việc tái diễn nạn khai thác vàng trái phép ở đây.
Trung tá Cao Đức Hùng, Đội trưởng Đội CSKT Công an huyện Mường La, Sơn La cho biết: "Chúng tôi đã nhiều lần tham mưu cho UBND huyện giải quyết, làm trong sạch địa bàn, sau đó bàn giao cho xã quản lý nhưng sau một thời gian thì mọi chuyện lại đâu vào đó".
Chính quyền xã Pi Toong cũng đã có những biện pháp quyết liệt để ngăn chặn việc khai thác vàng trái phép đang diễn ra trên địa bàn. Do vậy, khoảng cuối năm 2013, việc khai thác vàng trái phép tại đây đã tạm thời lắng xuống, gần 30 chiếc máy xúc được chuyển ra khỏi địa bàn. Tuy nhiên vào thời điểm giáp Tết Nguyên đán Giáp Ngọ, việc khai thác vàng trái phép lại tái diễn phức tạp, khi chính quyền và lực lượng chức năng can thiệp thì người dân nêu cái lí của họ: Chúng tôi làm nương, làm ruộng không đủ ăn, hơn nữa phải đãi vàng để kiếm tiền tiêu tết. Vả lại, chúng tôi chỉ đãi vàng trên đất của gia đình đã được Nhà nước cấp "sổ đỏ"...
 |
| Vết nứt to và sâu ngay sát đường đi của nhân dân trong bản |
Ông Quàng Văn Tâm, Chủ tịch UBND xã Pi Toong cho biết: Xã cũng đã thực hiện tất cả các biện pháp có thể nhưng tình hình cũng chỉ lắng xuống một thời gian, đến khi nông nhàn là bà con lại tiếp tục khai thác. Cái khó của chúng tôi là thẩm quyền cũng như chế tài xử lý còn hạn chế, mức xử phạt vi phạm hành chính nhiều nhất cũng chỉ lên đến 2 triệu đồng, như thế thì bà con sẵn sàng nộp phạt để tiếp tục ''giấc mơ vàng''...
Khi chúng tôi thực hiện bài điều tra này thì ngay tại trụ sở UBND xã Pi Toong gần sát các điểm khai thác vàng trái phép đang diễn ra hoạt động cấp gạo hỗ trợ của Nhà nước cho các hộ nghèo của xã. Một nghịch cảnh thật khó lý giải: Nếu việc khai thác vàng mang lại cuộc sống giàu sang, đủ đầy cho người dân ở đây thì đâu cần Nhà nước phải hỗ trợ gạo khi giáp hạt? Và tất cả các biện pháp của chính quyền cùng sự vào cuộc quyết liệt của các ngành chức năng liệu có ngăn chặn dứt điểm được tình trạng khai thác vàng sa khoáng trái phép trên địa bàn xã Pi Toong?
| Theo thống kê của các cơ quan chức năng, hiện nay, trên địa bàn xã Pi Toong có khoảng trên một chục điểm với hơn 20 chiếc máy xúc khai thác vàng sa khoáng trái phép đang hoạt động trải rộng trên 10ha. Không biết việc khai thác vàng có thực sự mang lại cuộc sống giàu sang cho người dân ở đây hay không nhưng rõ ràng hoạt động này đã ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình ANTT trên địa bàn, trực tiếp gây ô nhiễm môi trường và nhất là nơi khai thác vàng chỉ cách Trạm biến áp 500KV của Nhà máy Thủy điện Sơn La chưa đầy 1 cây số. |
.