Gần đây, đã xuất hiện một số trường hợp khả năng chữa được và rủi ro là 50-50, nhưng bác sĩ đã không quyết tâm cứu chữa người bệnh, do sợ bị "đổ vấy" trách nhiệm, khiến chịu thiệt thòi lại thuộc về người bệnh. Thực tế này có nguyên nhân từ những phản ứng quá mạnh của người thân bệnh nhân sau những tai biến y khoa ngoài mong muốn. Thông tin này được PGS.TS Nguyễn Viết Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế chia sẻ bên ngoài cuộc tọa đàm "Giảm thiểu các tai biến trong y khoa" của lãnh đạo Bộ Y tế và một số bệnh viện (BV) tại Hà Nội ngày 19/11.
Trong điều trị khám chữa bệnh (KCB), rủi ro là điều không ai mong muốn, nhưng lại khó tránh khỏi. Giảm thiểu tai biến y khoa luôn là mong mỏi thiết tha của cả các thầy thuốc lẫn người dân. Theo PGS.TS Nguyễn Viết Tiến, ở nhiều nước phát triển, có tới 3,7% người dân là nạn nhân của sai sót y khoa, trong đó, chiếm 70% là do nhân viên y tế. 100.000 người bệnh ở Mỹ chết vì tai biến y khoa; 17.000 người Australia bị thiệt mạng do những lỗi lầm trong BV mà có thể phòng ngừa được. Việt Nam số tử vong do tai biến y khoa chiếm 15% số tử vong của cả nước, có nguyên nhân do lỗi hệ thống, hoặc do lỗi của bác sĩ, kỹ thuật viên, hộ sinh, điều dưỡng..vv… Thời gian qua, số vụ tai biến trong KCB, nhất là tai biến sản khoa, tai biến sau khi sử dụng vaccine, có chiều hướng gia tăng, khiến dư luận thấy bất an về chất lượng KCB.
GS.TS Nguyễn Đức Phú, Giám đốc BV TW Huế và BS Phạm Cầm Kỳ, Giám đốc BV sản nhi Ninh Bình đều có chung ý kiến về nguyên nhân tai biến y khoa ở Việt Nam là do quá tải BV. Vì thiếu nhân lực, thiếu trang thiết bị, bác sĩ ít có cơ hội thăm hỏi, tư vấn cho người bệnh kỹ lưỡng, rào cản thông tin giữa thầy thuốc với người bệnh làm ảnh hưởng đến chất lượng KCB. Môi trường quá tải cũng dẫn đến nhiễm khuẩn BV. Thậm chí, do nhiều bệnh nhân nằm ghép, có thể dẫn đến tai biến do nhầm lẫn, khi 2 người cùng họ tên, nhưng đơn thuốc lại khác nhau. Hoặc chỉ định của bác sĩ là thuốc tiêm bắp lại bị tiêm tĩnh mạch.
 |
| Để ngăn chặn tai biến, phải có chiến lược chứ không thể chỉ quy trách nhiệm |
Một số ý kiến cho rằng, vì quá tải BV khiến nhiều người bệnh tìm đến các cơ sở y tế tư nhân và dẫn đến những vụ tai biến đau lòng như vụ Phòng khám tư nhân Maria, Thẩm mỹ viện Cát Tường (Hà Nội). Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Viết Tiến khẳng định, vụ Thẩm mỹ viện Cát Tường là điều không thể chấp nhận được. Nhưng vấn đề không phải là BV tư nhân hay công lập, mà điều quan trọng là chất lượng KCB và đi liền đó là công tác giám sát, kiểm soát. Bởi trước khi xảy ra tai biến, Phòng khám tư nhân Maria đã có quảng cáo trên các phương tiện truyền thông với nội dung khá phi lý, nhưng vẫn không được kiểm tra giám sát, dẫn đến hậu quả khó lường. Khi quyết định mở phòng khám tư, các bác sĩ cần ý thức được trách nhiệm và năng lực của mình, tránh để xảy ra hậu quả.
PGS.TS Nguyễn Viết Tiến thừa nhận có hiện tượng bác sĩ làm việc ở BV công, nhưng lại "dẫn" bệnh nhân ra phòng khám tư để phẫu thuật và đã có trường hợp xảy ra tai biến, phải ra tòa. Để tránh điều này, đòi hỏi bác sĩ phải có tâm và nhất là phải luôn trau dồi nghề nghiệp.
Nhiều người băn khoăn về "văn hóa buộc tội" vì khi xảy ra tai biến y khoa, thường lập tức quy trách nhiệm cho những người trực tiếp chăm sóc, cứu chữa người bệnh, dẫn đến cố tình che giấu sai sót, mà không có điều luật nào bảo vệ họ. Đây cũng là điều mà PGS.TS Nguyễn Viết Tiến lo âu, bởi nhiều khi nhân viên y tế bị buộc tội không có cơ sở, thậm chí, chính người quản lý BV cũng chỉ tìm trách nhiệm cá nhân, hoặc đồng nghiệp muốn "dìm" nhau xuống, mà không truy nguyên lỗi hệ thống để khắc phục. Không một bác sĩ nào mong muốn tai biến sản khoa, nhưng khi xảy ra, có bác sĩ bị đập phá nhà cửa, thậm chí, bị đưa quan tài đặt trước nhà, đòi đền bù. Điều này, khiến nhiều bác sĩ giỏi không còn đủ dũng khí để cứu chữa người bệnh khi gặp một ca bệnh khó nữa, mà sẵn sàng chuyển viện, dù người bệnh rất cần được cứu chữa tức thời.
Giải pháp nào để giảm thiểu tỷ lệ tai biến y khoa, nhằm ngăn chặn những vụ việc đau lòng như thời gian qua, là câu hỏi được đặt ra riết róng. PGS.TS Nguyễn Viết Tiến cho rằng, phải tìm ra lỗi hệ thống mới phòng, tránh triệt để. Vì thế, Bộ Y tế đang rà soát xem chuyên khoa nào hay xảy ra tai biến, để có chiến lược tập trung. Ví như ở sản khoa thường xảy ra, thì cùng các biện pháp về chuyên môn, cần tư vấn cho các cặp đôi trước khi kết hôn, để biết có nên có con hay không? Hoặc tỉ lệ trẻ tử vong tập trung ở 5 tuổi trở xuống, trong đó, lại chiếm nhiều ở trẻ dưới 1 tuổi và đa phần ở trẻ sơ sinh, thì cần có các chiến lược phòng, tránh tai biến và tử vong cho lứa tuổi này. Bên cạnh đó, cần tìm nguyên nhân ở phía người bệnh: đưa người bệnh đến BV có muộn không? Có thực hiện đúng chỉ định của bác sĩ không, ví như có người bệnh vẫn ăn trước khi gây mê, dù bác sĩ đã dặn không được ăn, dẫn đến sặc khi gây mê.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, đã phần gia đình người bệnh phản ứng mạnh trước tai biến, thường là do thái độ của thầy thuốc thiếu trách nhiệm khi KCB. Vì thế, GS.TS Nguyễn Đức Phú cho rằng: Không thể chỉ kêu gọi thầy thuốc có thái độ cư xử tốt với bệnh nhân như hiện nay, mà phải xây dựng qui chuẩn hành nghề. Ở nước ngoài, có bộ câu hỏi trước mổ, bệnh nhân trả lời và cùng thấy thuốc ký cam kết, làm cơ sở pháp lý sau này, đồng thời, người bệnh cũng thấy được tôn trọng. Khi đã được tư vấn, người bệnh sẽ chia sẻ nếu xảy ra tai biến. Bên cạnh đó, tăng trưởng kinh tế 1 thì nhu cầu y tế tăng 1,5, đầu tư của Nhà nước cho y tế cũng cần tương xứng.
Việc cấp thẻ hành nghề cần độc lập với Bộ Y tế và Hội đồng khoa học của Bộ Y tế phải là những người có tài, có tâm và uy tín nghề nghiệp, để người bệnh thấy được công bằng trước các tai biến, là những điều cũng được đề xuất.
.