Trải qua 30 năm đổi mới, giáo dục đại học (GDĐH) Việt Nam đã có bước tiến vượt bậc về chất và lượng. Tuy nhiên, để có một nền GDĐH đáp ứng nhu cầu mới của xã hội và theo kịp xu hướng của thời đại, thì giải pháp giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các cơ sở giáo dục, đào tạo sẽ là động lực cho các trường ĐH phát triển.
Trong buổi thăm và làm việc với Trường ĐH Thái Nguyên ngày 13/12/2017, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng đã nhấn mạnh, chỉ có tự chủ một cách toàn diện, các trường ĐH mới có bước phát triển đột phá.
Vì sao phải tự chủ giáo dục ĐH?
 |
| PGS.TS. Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Trường ĐH Nguyễn Tất Thành cũng đóng góp một số thành tích đào tạo, nghiên cứu đáng kể cho sự phát triển của khối ngoài công lập. Ảnh: VGP/Thanh Thủy |
Tự chủ ĐH đã và đang được các nước tiên tiến trên thế giới áp dụng từ nhiều thập kỷ qua. Điều đó được thể hiện qua các báo cáo của WB (Fielden, 2008), UNESCO (Martin, 2013), Hiệp hội các trường ĐH châu Âu (Estermann và Nokkala, 2009) về việc xu hướng cắt giảm can thiệp của quản lý nhà nước, tăng cường giao quyền tự chủ cho các trường.
Nghiên cứu của Martin (2013) cho thấy, các nước châu Á đều xem tự chủ ĐH như là một giải pháp hiệu quả để đổi mới GDĐH, giúp nâng cao tính cạnh tranh của các trường ĐH. Việc tự chủ về quản trị, tổ chức, chương trình đào tạo, nhân sự đã giúp các trường giảm phụ thuộc ngân sách nhà nước trong hoạt động.
Có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, yêu cầu bắt buộc đặt ra cho GDĐH của mỗi quốc gia là phải phát triển về quy mô, trở nên đa dạng về loại hình và quản trị trường ĐH phải đáp ứng được trong một hệ thống đa dạng nhiều thành phần công và tư, quy mô lớn. Khi đó, để tạo động lực cho sự phát triển, tự chủ ĐH chính là xu hướng mang tính toàn cầu trong quản trị giáo dục ĐH.
Ở Việt Nam, vấn đề tự chủ ĐH đã được Chính phủ đặt ra từ năm 2005 với việc ban hành Nghị quyết 14/2005/NQ-CP ngày 2/11/2005 về đổi mới cơ bản và toàn diện GDĐH Việt Nam giai đoạn 2006-2020. Theo đó, đổi mới toàn diện công tác quản lý giáo dục, đào tạo theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các cơ sở giáo dục, đào tạo; đổi mới chính sách, cơ chế tài chính nâng cao hiệu quả đầu tư để phát triển giáo dục và đào tạo; đẩy mạnh xã hội hóa, trước hết đối với giáo dục nghề nghiệp và GDĐH; tiến tới bình đẳng về quyền được nhận hỗ trợ của Nhà nước đối với người học ở trường công lập và trường ngoài công lập.
Hiện nay, đã có 23 trường ĐH công lập được tự chủ trên cơ sở Nghị quyết 77/NQ-CP và đã khẳng định được sự phát triển của mình. Tuy nhiên, vấn đề tự chủ ở ĐH tư thục đang còn nhiều vướng mắc nên chưa thực sự tạo động lực cho hệ thống này phát triển mạnh mẽ hơn nữa nhằm đáp ứng nhu cầu chung của giáo dục ĐH và của xã hội.
Đẩy mạnh tự chủ đối với ĐH tư thục
Có thể thấy, Luật Giáo dục ĐH 2012 là một bước tiến lớn trong quản trị ĐH khi khẳng định quyền tự chủ của các trường ĐH. Cho đến nay, mặc dù các trường ngoài công lập vẫn chưa có trường nào được tự chủ hoàn toàn và chưa có khung quy định dưới Luật, nhưng cũng đã có những đổi mới về quyền tự chủ ở một số lĩnh vực hoạt động của nhà trường.
Tuy vậy, thực trạng hoạt động các trường ĐH tư thục cho thấy, để thực sự tạo đòn bẩy để phát triển hệ thống giáo dục này, Luật Giáo dục ĐH 2012 cần sửa đổi nhiều điểm để đẩy mạnh quyền tự chủ của các trường.
Nhiều ý kiến của các chuyên gia, hiệu trưởng trường ĐH tư thục cho rằng, tăng tính tự chủ cho các trường ĐH tư thục không chỉ tạo sự công bằng giữa trường công và trường tư, mà còn tạo động lực để các trường ĐH tư thục phát triển mạnh mẽ hơn nữa.
Theo PGS.TS Nguyễn Mạnh Hùng, Hiệu trưởng Trường ĐH Nguyễn Tất Thành, trải qua 30 năm đổi mới giáo dục đào tạo và xã hội hóa giáo dục, các trường ĐH ngoài công lập đã đóng góp một phần không nhỏ cho sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Tỷ lệ sinh viên theo học các trường ĐH tư thục chiếm 13,5%, số trường ĐH tư thục đạt 84/400 (21%).
Là một trường ĐH tư thục với gần 20 năm hình thành và phát triển, Trường ĐH Nguyễn Tất Thành cũng đóng góp một số thành tích đào tạo, nghiên cứu đáng kể cho sự phát triển của khối ngoài công lập như: Là trường ĐH tư thục đầu tiên tại khu vực phía Nam đạt chuẩn chất lượng của Bộ GD&ĐT, là một trong 3 trường ĐH tại Việt Nam được tổ chức QS-Stars (Anh quốc) công nhận đạt chuẩn 3 sao.
Bàn vể điểm mấu chốt trong tự chủ của ĐH tư thục, GS.TS. Hoàng Xuân Sính, Trường ĐH Thăng Long cho rằng, tự chủ tài chính là vấn đề then chốt đối với một trường ĐH tư thục. Theo ông Sính, khi tự chủ được tài chính, xây dựng được tiềm lực tài chính, nhà trường mới có thể từng bước xây dựng cơ sở vật chất và xây dựng đội ngũ giảng viên và tập trung vào nghiên cứu khoa học. Tính đặc thù của trường ĐH tư thục khác với một doanh nghiệp chính là việc đầu tư cho đội ngũ giảng viên, đầu tư cho nghiên cứu khoa học, để từ đó nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường.
.