Nhưng nhắc tới bà Năm, bà con xã Diễn Lợi không chỉ biết tới bà là nghệ nhân dân gian, có vai trò quan trọng trong việc thành lập và duy trì CLB dân ca địa phương mà còn ngạc nhiên, tò mò bởi đam mê “đi hát đám ma” của bà.
Gắn với nghiệp hát Hiếu hơn 10 năm nay nhưng chưa bao giờ bà chán nghề. Những câu ví, câu giặm đi vào phụ tử tình thâm, trong báo hiếu… kết hợp chất giọng ấm, bi ai, oán than… khiến người nghe phải rơi nước mắt. Vậy là cứ nơi nào gọi điện nhờ hát, cúng cho tang lễ là bà lại khăn gói đi, bất kể mưa gió, đêm hôm. Và như bà Năm nói thì: “Tôi “nghiện” mất rồi! Không phải mình có vấn đề, nhưng đúng là nếu cứ vài ngày không được hát thì trong người bứt rứt, đờ đẫn lắm. Có lần, buồn quá, tôi lại đưa đồ nghề, nào trống, kèn ra hát. Làng xóm nghe tưởng nhà có chuyện, hốt hoảng chạy sang, họ ngao ngán: “Nhà này hay thật, mẹ chưa mất mà dám hát rứa”... Được cái mẹ tôi cũng rất thích nghe và lẩm bẩm theo nhịp phách”.
Bà Đào Thị Huệ, người hàng xóm bà Năm cho biết: Chồng xa nhà, một mình bà Năm gồng gánh chăm 4 con và bố mẹ chồng chu đáo, lại luôn đi đầu các phong trào ở địa phương. Ấy vậy mà bà vẫn hăng say với việc đi hát đám ma, chịu thức đêm, phục vụ bên linh cữu người đã khuất, dầm mình cả mưa nắng ra nghĩa trang làm lễ... Chúng tôi phục cái đam mê “lạ” đó của bà.
Chồng bà Năm làm việc ở nước ngoài đã hơn 20 năm nay. Thời gian chồng vắng nhà, một mình bà phải chèo chống gia đình, chăm sóc bố mẹ già và nuôi 4 con nhỏ. “Vì cuộc sống mưu sinh, muốn con cái có cuộc sống bằng bạn bằng bè mà vợ chồng đành phải xa nhau. Chứ chẳng ai muốn chịu cảnh đơn chiếc gồng gánh, tủi cực lắm. Nhớ ngày anh ấy đi, đứa con trai mới 4 tuổi, vậy mà bây giờ nó đã có 2 con rồi… May mắn là các con đứa nào cũng thương bố mẹ nên ngoan ngoãn và học giỏi. Hai đứa con đầu đã lập gia đình và ổn định, một đứa con gái học Dược và con út học Trường Văn hoá nghệ thuật ”, bà Năm chia sẻ.
Bà Năm hát trong đám ma tại địa phương
Trong hoạt động địa phương, bà Năm luôn là gương mặt điển hình, được bà con trong vùng khen ngợi. Bà kể: “Năm tôi 13 tuổi, được theo anh Lợi (anh trai bà - PV) đi xem người ta tập hát, tôi nghe và hát theo. Lúc ấy trong đoàn có người tập mãi vẫn không hát được, tôi liền bảo: “Để cháu hát thay cho”, mọi người ngạc nhiên, cho diễn thử. Không ngờ vai diễn đầu tiên của tôi dược đánh dấu từ đó”.
Sớm tham gia hoạt động đoàn đội ở xóm, xã, sau khi lập gia đình, 10 năm liền bà Năm là Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ xóm 4, xã Diễn Lợi, sau này là thành viên tích cực trong CLB Dân ca huyện Diễn Châu. Năm 2010, CLB Dân ca xã Diễn Lợi thành lập (bác Lợi làm chủ nhiệm), bà Năm tham gia và giúp anh trai cùng xây dựng CLB xã nhà. Bà đem hết khả năng hát dân ca xứ Nghệ, những hiểu biết về ví, giặm quê mình và niềm đam mê hoạt động văn hóa, văn nghệ cùng anh trai xây dựng phong trào hát dân ca, sinh hoạt văn hóa để Diễn Lợi trở thành địa phương có CLB Dân ca hoạt động hiệu quả. Đến nay, CLB Dân ca xã Diễn Lợi gồm 16 thành viên (trong đó có 2 em nhỏ là cháu của bà Năm). Trước kinh phí địa phương hạn hẹp, bà cùng anh trai đã đến gõ cửa từng gia đình, kêu gọi sự ủng hộ của mọi người để Liên hoan Dân ca ví, giặm vừa qua được diễn ra tốt đẹp.
Không chỉ dạy cho các thành viên hát, diễn mà bà còn giúp các thầy, cô ở các trường Tiểu học, THCS xã Diễn Lợi đem phong trào “Em yêu câu hát dân ca” vào trong các trường học… Kỷ niệm ngày thành lập Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (20/10) vừa qua, bà Năm đã tham mưu với lãnh đạo địa phương tổ chức hội thi “Tiếng hát dân ca ví, giặm” cho bà con xã Diễn Lợi. Bà nhận vai trò chỉ đạo, kêu gọi mọi người cùng tham gia và ủng hộ, riêng gia đình bà Năm tài trợ hội thi 10 triệu đồng. Anh Hoàng Thái Quyển - Trưởng ban Văn hóa xã Diễn Lợi chia sẻ: “Nếu ai cũng mê câu hò điệu ví như 5 anh em bà, đặc biệt là bà Năm, tin rằng dân ca ví, giặm xứ Nghệ sẽ luôn sống trong lòng người dân cơ sở”.
Đã qua tuổi thanh xuân non trẻ, con cái cũng đã ổn định gia đình, chồng của bà hiện tại cũng chưa về, một mình trong căn nhà trống trải, bà Năm cảm thấy nghiệp “hát đám ma” trở nên gần gũi với mình hơn, giúp cho người đã khuất tĩnh tâm hơn, xua tan sự lạnh lẽo. Nhưng không vì thế mà bà quên trách nhiệm là người đi đầu trong phong trào, bày, tập hát dân ca ở địa phương. Mỗi dịp lễ hay có cuộc thi nào đó, người dân xã Diễn Lợi vẫn thấy bà Năm lại ngân nga câu hát, tiếng đàn, gắng sức truyền tình yêu những làn điệu dân ca ví, giặm cho thế hệ trẻ mai sau. Với những hiểu biết sâu sắc về dân ca ví, giặm, những đóng góp lớn lao trong việc truyền dạy và gìn giữ làn điệu dân ca ví, giặm, vừa qua, bà Năm đã vinh dự đón nhận danh hiệu Nghệ nhân dân gian cùng với anh trai của mình.
Kiều Nga
.