Những ngày này có mặt tại xã Nam Thái, huyện Nam Đàn chứng kiến không khí lao động của người dân khi các cấp, ban ngành trong toàn xã đang tập trung lực lượng lao động, nhân công và cả vật chất để hoàn thiện công trình tu bổ, tôn tạo Đền thờ mẹ Vua Mai - một di tích đã bị lãng quên sau nhiều năm.
Vua Mai Hắc Đế tên thật là Mai Thúc Loan, sinh ra và lớn lên tại xã Đông Liệt, nay là xã Nam Thái - Nam Đàn. Sử nhà Đường còn gọi là Mai Huyền Thành - quê ở thôn Mai Phụ, nay thuộc xã Mai Phụ, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Sau mẹ ông dời nhà lên ở vùng Ngọc Trừng (thuộc xã Nam Thái, huyện Nam Đàn ngày nay).
Mai Thúc Loan nhà nghèo, phải làm nghề kiếm củi rồi đi ở đợ cho nhà giàu, chăn trâu, cày ruộng. Ông rất khỏe và sáng dạ, người đen trũi, nổi tiếng giỏi vật cả một vùng. Là người con chí hiếu, Mai Thúc Loan phụ giúp cho thân mẫu làm lụng, vào rừng kiếm củi. Thế rồi, cuộc đời bất hạnh lại ập đến khi thân mẫu của ông bị cọp vồ chết, ông phải cam phận trong cảnh đời mồ côi.
Sau khi Mai Thúc Loan xưng đế - vua Mai Hắc Đế, chọn Vạn An làm quốc đô, xây dựng và bảo vệ được chính quyền độc lập trong gần 10 năm (713 - 722). Năm 723, trong cuộc chiến đấu ngoan cường chống lại quân xâm lược nhà Đường, Mai Hắc Đế cùng con trai là Mai Thiếu Đế (Mai Thúc Huy) đã anh dũng hy sinh.
Đền thờ mẹ Vua Mai
Để tưởng nhớ công đức của người anh hùng giải phóng dân tộc, nhân dân đã lập đền thờ ông ở vùng đất Sa Nam, lăng miếu tại núi Đụn Sơn, xây dựng phần mộ thân mẫu Vua Mai tại Núi Dẻ, xã Nam Thái.
Thế nhưng quá khứ đã vùi sâu, những gì còn sót lại trên nền đất đó chỉ là đồi cây hoang vắng, duy sót lại là phần mộ được kết cấu giản đơn mà trong hàng chục năm qua người dân vẫn đều đặn hương khói.
Tự hào quê hương bao nhiêu, những người con Nam Đàn nói chung, Nam Thái, Vân Diên nói riêng lại trăn trở và nhận mình có lỗi với tiền nhân. Trải qua thời gian với sự thăng trầm biến cố của thời cuộc, nhờ sự quyết tâm, chịu thương, chịu khổ, nỗ lực vượt khó, cuộc sống của người dân đã khấm khá hơn.
Chính từ đây, đạo lý "uống nước nhớ nguồn", ôn cố tri tân những người đã khuất được khơi dậy mạnh mẽ. Được sự đồng ý của Thường vụ Đảng ủy, chính quyền xã Nam Thái trong việc kêu gọi các tổ chức, cá nhân, các nhà hảo tâm từ mọi miền đất nước hướng về di tích.
Hoàn thiện khu vực tọa đường ở Núi Chẹn mô phỏng
Từ đây, một Ban vận động xây dựng Đền thờ mẹ vua Mai được thành lập, dưới sự "bảo trợ" của 3 người con quê hương thành đạt trên các lĩnh vực có tấm lòng hướng về nguồn cội, đó là: Ông Nguyễn Duy Quế - Trưởng ban quản lý đền, PGS.TS Nguyễn Quang Hồng - giảng viên Khoa Lịch sử, ĐH Vinh và ông Nguyễn Đình Sơn - Giám đốc Công ty TNHH Sơn Hảo.
Bắt tay vào nhiệm vụ của những nhà "sáng lập" với điểm xuất phát ban đầu với bao khó khăn. Được sự quan tâm của Đảng ủy, HĐND, UBND và UBMTTQ xã Nam Thái, sự vào cuộc đầy quyết tâm của cả hệ thống chính trị và những tâm huyết dành cho công trình, hôm nay "diện mạo" mới của ngôi đền mẹ Vua Mai Hắc Đế đã hiện hiện rõ nét trên Núi Chẹn và trong lòng mỗi người con Nam Thái.
Ông Ngô Văn Bình (61 tuổi), xóm 6, Nam Thái phấn khởi: Qua một quá trình vận động, được sự ủng hộ, quyên góp của các nhà hảo tâm, hôm nay người dân Nam Thái hạnh phúc khi được chứng kiến tấm lòng của con cháu hướng về mẹ Vua Mai. Một quần thể với thiết kế vừa mang tính truyền thống và dân tộc sẽ được hoàn thiện trong thời gian sớm nhất, đáp ứng lòng mong mỏi của con cháu, hậu duệ cũng như người dân. Công trình được thiết kế với 1/3 diện tích là toạ đường - nơi sinh Vua Mai, bia dẫn tích, nhà trù và nơi để kiệu Vua; điện chính và hệ thống sinh vật cảnh phía mặt tiền sảnh.
Có mặt trong ngày ra quân tu sửa, tôn tạo các hạng mục nơi quần thể Đền, Chủ tịch UBND xã Nam Thái, Trần Văn Tiến không dấu nổi tự hào: Người dân Nam Thái hôm nay đã có thể ngẩng cao đầu và hoàn thành tâm nguyện với bậc tiền nhân.
Đó cũng là sự ghi nhận của những con người có tấm lòng cao cả, khi dành chút lòng thành và hiện vật hướng về công trình. Sở VH-TT-DL, Ban Quản lý Đền đã chứng nhận công đức của các nhà hảo tâm như: Lữ đoàn 414 Hải Vân cung tiến bộ đồ thờ với trên 300 triệu, con cháu, hậu duệ họ Mai tỉnh Thanh Hóa cung tiến tấm bia dẫn tích, thầy giáo Nguyễn Cảnh Phức - giảng viên Hán Nôm, ĐH Vinh cung tiến bộ câu đối bài trí trong và ngoài đền.
Ngoài ra, một số cá nhân, doanh nghiệp đã đóng góp về hiện vật như gia đình ông Bùi Hữu Thành Đồng, Phan Văn Cường, Nguyễn Trần Trung, Trần Quang Nghĩa, Nguyễn Trần Tuấn Anh...
Đối với PGS.TS Nguyễn Quang Hồng và Giám đốc doanh nghiệp Nguyễn Đình Sơn hướng về công trình lại càng có ý nghĩa hơn, khi ngoài đóng góp một phần kinh phí còn trực tiếp đứng ra chỉ đạo thi công công trình từ những ngày đầu.
Theo PGS.TS Nguyễn Quang Hồng, ngoài tập trung đẩy nhanh tiến độ thi công ngôi đền, thời gian qua, để người dân Nam Đàn nói riêng, nhân dân cả nước nói chung có điều kiện tìm hiểu thêm về ngôi Đền thờ mẹ Vua Mai Hắc Đế, ban quản lý và cá nhân ông đã phối hợp với Phòng chuyên đề - Truyền hình VTV4 cố vấn, chỉ đạo hoàn thành 2 tập phim về Hoàng đế Mai Thúc Loan, đồng thời làm chủ biên tập sách viết về địa danh di tích lịch sử - văn hóa bao gồm giới thiệu các địa danh lịch sử, di tích liên quan đến khởi nghĩa Mai Thúc Loan (khởi nghĩa Hoan Châu), vương triều Vạn An, lễ hội Vua Mai - truyền thống, hiện đại.
Lễ hội đền Vua Mai với nhiều giá trị văn hóa truyền thống độc đáo, không biết từ bao giờ đã trở thành nét văn hóa tâm linh của người dân Nam Đàn và của nhân dân cả nước. Năm nay ngoài lễ hội truyền thống được tổ chức hàng năm từ ngày 13 đến 15 tháng Giêng (Âm lịch), con cháu, hậu duệ, người dân muôn phương và kiều bào khắp nơi còn được chứng kiến lễ khánh thành công trình tôn tạo Đền Mai Thánh Mẫu tại Núi Chẹn, thuộc xóm 1, xã Nam Thái (vào ngày 12/1 ÂL).
Trong tương lai không xa, lễ hội Đền Vua Mai không chỉ là hoạt động sinh hoạt tín ngưỡng, tâm linh của riêng người dân Nam Thái mà còn là niềm tự hào của cả mảnh đất lịch sử Nam Đàn. Việc tổ chức Lễ hội cũng nhằm đáp ứng nhu cầu tâm linh của các tầng lớp nhân dân trong và ngoài huyện, để du khách biết đến mảnh đất “địa linh nhân kiệt” với triều đại vua Mai và con người Nam Thái, Nam Đàn nói chung. Đây sẽ là "địa chỉ đỏ" cho các thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên khi đến học tập, tìm hiểu và nghiên cứu.
Xuân Thống
.