Nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma túy, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy - Vì một cộng đồng khỏe mạnh và an toàn

Tội phạm và tệ nạn ma tuý đã và đang trở thành mối quan tâm sâu sắc của toàn xã hội. Hậu quả do ma tuý gây ra hết sức nặng nề về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, an ninh trật tự, đe dọa cuộc sống bình yên, hạnh phúc của Nhân dân; là một trong những nguyên nhân, nguồn gốc phát sinh tội phạm, hủy hoại sức khỏe, làm suy thoái nhân cách, đạo đức và truyền thống văn hoá tốt đẹp của dân tộc.

Trong những năm qua, do tác động trực tiếp của tình hình tội phạm ma túy trong khu vực và trên thế giới, đặc biệt là khu vực “Tam giác vàng”, tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy ở nước ta diễn biến rất phức tạp, nhất là trên các tuyến, địa bàn trọng điểm. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội phạm ma túy ngày càng tinh vi, nhất là gia tăng sử dụng công nghệ cao, mạng xã hội và các thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 để thực hiện hành vi phạm tội. Đáng chú ý, tội phạm ma túy hoạt động xuyên quốc gia có dấu hiệu phức tạp trở lại sau thời gian thực hiện giãn cách xã hội do dịch Covid-19. Tình hình người nghiện ma túy, sử dụng trái phép chất ma túy diễn biến phức tạp ở nhiều địa phương trên cả nước. Theo thống kê, hiện nay toàn quốc có trên 217.059 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý; 59.537 người sử dụng trái phép chất ma túy. Đây là “nguồn cầu” tiêu thụ ma túy rất lớn và có xu hướng gia tăng qua từng năm, là nguy cơ tiềm ẩn gây mất an ninh trật tự, bức xúc trong Nhân dân. 

Nhận thức vai trò quan trọng của cuộc đấu tranh phòng, chống ma tuý, Đảng, Quốc hội, Chính phủ, cấp ủy đảng, chính quyền các cấp đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân tham gia vào công tác phòng, chống ma túy, nhằm từng bước kiềm chế, ngăn chặn, đẩy lùi tệ nạn ma túy ra khỏi đời sống xã hội; qua đó, đã đạt được những kết quả rất đáng khích lệ. 

Công tác tuyên truyền, giáo dục, phòng ngừa ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả hơn, tập trung vào các đối tượng có nguy cơ cao, địa bàn trọng điểm, phức tạp về ma túy. Nhận thức về tác hại của ma túy và trách nhiệm phòng, chống ma túy của cán bộ và các tầng lớp Nhân dân được nâng lên. Công tác phòng, chống ma túy đã chú trọng vào các tuyến, địa bàn trọng điểm, nhất là tuyến Tây Bắc, Bắc Miền Trung, biên giới Tây Nam, các sân bay quốc tế, cảng biển; qua đó, làm giảm các điểm, tụ điểm, địa bàn trọng điểm phức tạp; từng bước làm chuyển biến tình hình ở một số “điểm nóng” về ma túy. Công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm về ma túy được tiến thành kịp thời, nghiêm minh, đúng pháp luật. Công tác hợp tác quốc tế về phòng, chống ma tuý ngày càng được tăng cường và đạt hiệu quả thiết thực hơn. 

Trong 6 tháng đầu năm 2022, lực lượng Công an nhân dân, chủ công là lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã khám phá thành công 13.417 vụ, bắt 20.048 đối tượng phạm tội và vi phạm pháp luật về ma túy, thu giữ 466 kg heroin, 926kg + 2.568.944 viên ma túy tổng hợp, 137 kg cần sa, cùng nhiều vật chứng liên quan; triệt xóa 204 điểm, 20 tụ điểm phức tạp về ma túy; phát hiện, triệt phá nhiều đường dây mua bán ma túy xuyên quốc gia, bắt giữ được các đối tượng cầm đầu, thu giữ số lượng ma tuý rất lớn. 

Công tác cai nghiện, phục hồi và quản lý sau cai tiếp tục được quan tâm chỉ đạo; một số địa phương đã có nhiều sáng kiến khắc phục những khó khăn trong việc lập hồ sơ đưa người nghiện vào các cơ sở cai nghiện bắt buộc. Trong 06 tháng đầu năm, các cơ sở cai nghiện ma túy trên cả nước đã điều trị, cai nghiện cho gần 42.000 người, trong đó tiếp nhận mới gần 4.500 người theo quy định mới của Luật Phòng, chống ma túy sửa đổi năm 2021; 100% các địa phương tổ chức quản lý sau cai nghiện tại cộng đồng; đã tổ chức nghiên cứu, triển khai thí điểm một số mô hình cai nghiện ma túy hoạt động hiệu quả theo Đề án đổi mới công tác cai nghiện của Chính phủ.

Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, tình hình tội phạm và tệ nạn ma tuý còn diễn biến phức tạp và là một nguy cơ an ninh phi truyền thống mang tính xuyên quốc gia; lượng ma tuý từ nước ngoài vận chuyển vào nước ta còn nhiều; số người nghiện vẫn ở mức cao; hiệu quả công tác cai nghiện chưa được phát huy; tỷ lệ tái nghiện cao; tình trạng người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy vi phạm pháp luật và phạm tội nghiêm trọng gây lo lắng, bức xúc trong Nhân dân…

Để thực hiện thắng lợi mục tiêu “giảm cung, giảm cầu và giảm tác hại của ma túy” thời gian tới theo chỉ đạo của Chính phủ và Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm, góp phần xây dựng môi trường xã hội an toàn, lành mạnh, Thứ trưởng Nguyễn Duy Ngọc đề nghị Ban chỉ đạo phòng, chống ma tuý các cấp, các ngành và địa phương quan tâm thực hiện một số công tác trọng tâm sau:

Một là, quán triệt phương châm lấy phòng ngừa là chính, hạn chế phát sinh người nghiện mới; kìm chế, không để gia tăng tội phạm và tệ nạn ma túy, các Bộ, ngành và địa phương cần đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma túy; tuyên truyền về hậu quả nghiêm trọng của các hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống ma túy, về tác hại của ma túy, nhất là ma tuý tổng hợp, nhằm nâng cao nhận thức về phòng, chống ma tuý cho mọi tầng lớp Nhân dân; trong đó, chú trọng tuyên truyền cho thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên và những người dễ tổn thương bởi tội phạm và tệ nạn ma tuý, tạo sự đồng thuận và sức lan tỏa của toàn xã hội tham gia vào công tác phòng, chống ma tuý. 

Hai là, với chủ đề trọng tâm của Tháng hành động phòng, chống ma túy năm nay là “Nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma túy, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy - Vì một cộng đồng khỏe mạnh và an toàn”, đề nghị các Bộ, ngành liên quan và Ban Chỉ đạo các địa phương tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả Công điện 365 ngày 20/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ, trong đó tập trung triển khai một số nội dung trọng tâm dưới đây:

(1) Chỉ đạo lực lượng chức năng ở cơ sở, nhất là lực lượng Công an cấp xã; lực lượng Y tế; Lao động-Thương binh và Xã hội tổ chức rà soát, thống kê, đánh giá chính xác và nắm chắc tình hình người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma tuý cư trú trên địa bàn để phục vụ công tác quản lý, nhất là các đối tượng có biểu hiện loạn thần, “ngáo đá” nhằm làm tốt công tác phòng ngừa, không để các đối tượng gây ra các vụ việc làm mất an ninh trật tự; làm tốt công tác xác định tình trạng nghiện; thực hiện các hình thức cai nghiện phù hợp theo quy định, trong đó chú trọng biện pháp cai nghiện bắt buộc. Tổ chức quản lý người đã hoàn thành các biện pháp cai nghiện ma túy, bao gồm quản lý về cư trú, tư vấn giúp đỡ tái hòa nhập cộng đồng, phòng, chống tái nghiện ma túy, kịp thời phát hiện, ngăn chặn hành vi tái sử dụng trái phép chất ma túy, tái nghiện hoặc các hành vi vi phạm pháp luật.

(2) Ưu tiên đảm bảo nguồn lực cho công tác cai nghiện, xác định tình trạng nghiện, quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy và quản lý sau cai nghiện. Đề nghị ngành Y tế khẩn trương công bố cơ sở y tế đủ điều kiện xác định tình trạng nghiện ma túy và đảm bảo đội ngũ y bác sĩ đủ điều kiện xác định tình trạng nghiện, nhất là ở cấp cơ sở; ngành Lao động-Thương binh, Xã hội tổ chức rà soát, xây dựng kế hoạch đầu tư, nâng cấp cơ sở cai nghiện ma túy đáp ứng yêu cầu về cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện theo quy định; nghiên cứu đề xuất cơ chế, chính sách đảm bảo 100% phòng y tế tại các cơ sở cai nghiện công lập đủ điều kiện là cơ sở xác định tình trạng nghiện; phối hợp với ngành Y tế có phương án bổ sung đội ngũ y bác sĩ cho các phòng y tế thuộc cơ sở cai nghiện công lập đủ điều kiện thực hiện xác định tình trạng nghiện theo quy định. 

(3) Đẩy mạnh xã hội hoá công tác cai nghiện. Đề nghị ngành Lao động-Thương binh và Xã hội hướng dẫn các địa phương tổ chức cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; nghiên cứu, xây dựng cơ chế tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện công tác cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng; Ủy ban nhân dân các cấp tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện đăng ký cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy, bố trí nguồn lực để thực hiện cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng; huy động sự tham gia và tăng cường trách nhiệm của gia đình, cộng đồng đối với công tác cai nghiện ma tuý; tổ chức xây dựng, nhân rộng mô hình cai nghiện hoạt động hiệu quả.

 (4) Nâng cao hiệu quả công tác phối hợp liên ngành Lao động - Thương binh và Xã hội, Y tế và Công an trong phòng, chống ma túy; tăng cường công tác đào tạo, tập huấn, hướng dẫn chuyên sâu nhằm nâng cao trình độ, năng lực cho lực lượng cấp cơ sở về công tác xác định tình trạng nghiện, công tác cai nghiện, công tác quản lý người nghiện, quản lý người sau cai nghiện, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, công tác đảm bảo an ninh trật tự tại các cơ sở xác định tình trạng nghiện, cơ sở cai nghiện.

Ba là, quán triệt ý kiến chỉ đạo của đồng chí Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam về “công tác phòng, chống ma túy phải kiên quyết cả 2 mũi đầu cung và đầu cầu”, cùng với tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện, quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, quán lý sau cai để góp phần từng bước giải quyết “nguồn cầu”, đề nghị các lực lượng chuyên trách phòng, chống tội phạm về ma túy các Bộ, ngành và địa phương phối hợp chặt chẽ với lực lượng Công an các cấp chủ động nắm chắc tình hình, đấu tranh ngăn chặn nguồn ma túy từ sớm, từ xa, không để Việt Nam làm trở thành địa bàn sản xuất, tập kết, trung chuyển ma tuý. Tập trung lực lượng, phương tiện đấu tranh quyết liệt trên các tuyến, địa bàn trọng điểm, phức tạp về ma túy; triệt xóa các đường dây tội phạm ma túy, các điểm, tụ điểm và chuyển hóa địa bàn phức tạp về ma túy. Phát huy vai trò nòng cốt của lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy ở cơ sở trong công tác rà soát, lên danh sách các điểm, tụ điểm, địa bàn, đối tượng liên quan đến hành vi phạm tội về ma túy, các đối tượng nghiện và sử dụng trái phép chất ma túy để đấu tranh, triệt xóa; không để phát sinh điểm, tụ điểm mới, cũng như tái phức tạp trở lại. Đề nghị các ngành chức năng phối hợp với lực lượng Công an kiểm soát chặt chẽ các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy; không để tội phạm lợi dụng sản xuất, điều chế ma tuý tổng hợp. Điều tra, truy tố, xét xử nghiêm minh các loại tội phạm về ma túy, triệt để thu hồi tài sản do phạm tội về ma túy mà có. 

Bốn là, Đẩy mạnh thực hiện Đề án 06 của Chính phủ về phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030; khai thác tối đa hiệu quả hệ thống Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, dữ liệu căn cước công dân phục vụ công tác quản lý xã hội, quản lý con người; Qua đó, hỗ trợ hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm; phòng, chống ma túy. Phát huy vai trò của cấp xã, phường mà nòng cốt là lực lượng Công an xã, trong công tác phòng, chống ma túy ngay từ cơ sở, nhất là công tác quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, công tác xác định tình trạng nghiện, lập hồ sơ áp dụng các biện pháp cai nghiện phù hợp.

Năm là, Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về lĩnh vực phòng, chống tội phạm ma túy; triển khai hiệu quả các văn bản thỏa thuận hợp tác phòng, chống ma túy với các nước. Tăng cường hợp tác với Liên hợp quốc, các tổ chức quốc tế và các nước phát triển có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực cai nghiện ma túy, điều trị nghiện ma túy, nhất là điều trị nghiện ma túy tổng hợp để tranh thủ nguồn lực, nâng cao năng lực, trình độ cho cán bộ làm công tác quản lý cai nghiện và điều trị nghiện ma túy… 

Chúng ta tin tưởng rằng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quan tâm của Quốc hội, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Ủy ban Quốc gia, quyết tâm thực hiện của các Bộ, ngành thành viên, cấp ủy chính quyền các địa phương và toàn thể Nhân dân, chúng ta sẽ tiếp tục nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác phòng, chống ma túy trong thời gian tới; đồng thời thông điệp ý nghĩa và nhân văn của Tháng hành động phòng, chống ma túy; ngày quốc tế, toàn dân phòng, chống ma túy năm nay: “Nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma túy, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy - Vì một cộng đồng khỏe mạnh và an toàn”, sẽ lan tỏa rộng rãi đến với mỗi cơ quan, tổ chức và người dân trong cả nước, tạo nên sức mạnh tổng hợp to lớn trên mặt trận đấu tranh với tội phạm và tệ nạn ma túy, góp phần quan trọng bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và cuộc sống bình yên, hạnh phúc của Nhân dân.