Liên Hiệp Quốc (LHQ) hồi đầu năm 2019 đã công bố báo cáo bày tỏ lo ngại về các tội phạm buôn người để đáp ứng nhu cầu của các đường dây mua bán lao động cưỡng bức, bóc lột tình dục... Điều đáng lo ngại là đa phần các hành vi này vẫn không bị trừng phạt còn rất hạn chế, trong khi nạn nhân là phụ nữ và trẻ em tăng cao kỷ lục.
Cơ Quan LHQ Chống Ma túy và Tội phạm (ONUDC), có trụ sở tại Vienna, đã xuất bản báo cáo cho biết cưỡng bức lao động là hình thái phổ biến thứ hai của nạn buôn người. Con số nạn nhân chiếm 1/3 trong tổng số nạn nhân, và phần lớn đến từ châu Phi và Trung Đông. Cưỡng bức lao động đã tạo ra khoảng 150 tỷ USD hàng năm cho những nhóm người hoạt động phi pháp.
Hơn 20 triệu nạn nhân
Theo ước tính năm 2012 của Cơ quan Lao động LHQ (ILO), 21 triệu người phải làm những công việc mà họ bị ép buộc hoặc lừa dối nhưng không thể rời đi, hay nói cách khác, họ đang bị cưỡng bức lao động.
Số nạn nhân lao động cưỡng bức lớn nhất thế giới tập trung ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, với 11,7 triệu người (chiếm 56%) trong tổng số toàn cầu. Những khu vực có lượng nạn nhân đông đảo tiếp theo lần lượt là châu Phi với 3,7 triệu người (18%) và Mỹ Latinh với 1,8 triệu nạn nhân (9%).
 |
Hầu hết các nạn nhân của lao động cưỡng bức làm việc trong các lĩnh vực tư. Cụ thể, trong 21 triệu nạn nhân thống kê được, có đến 18,7 triệu người (90%) được khai thác trong nền kinh tế tư nhân, bởi các cá nhân hoặc doanh nghiệp.
Trong đó, nạn nhân của nạn bóc lột tình dục là 4,5 triệu người (22%), trong khi nạn nhân của việc bóc lột sức lao động trong các hoạt động kinh tế, như nông nghiệp, xây dựng, công việc nội địa hoặc sản xuất là nhiều nhất, với 14,2 triệu người (68%). 2,2 triệu người (10%) ở dạng lao động cưỡng bức do nhà nước áp đặt, ví dụ như trong các nhà tù, hoặc trong công việc do quân đội nhà nước hoặc lực lượng vũ trang nổi dậy áp đặt. Trong tổng số các nạn nhân bị cưỡng bức lao động, có 5,5 triệu nạn nhân (26%) dưới 18 tuổi.
Số nạn nhân trên 1.000 dân là cao nhất ở khu vực Trung và Đông Nam châu Âu và châu Phi, với tỷ lệ tương ứng là 4,2 và 4 người trên 1.000 dân. Khu vực các nền kinh tế phát triển và Liên minh châu Âu là nơi có tỷ lệ thấp nhất, với 1,5 nạn nhân trên 1.000 dân.
Tỷ lệ này tương đối cao ở Trung và Đông Nam châu Âu và Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (các nước Liên Xô cũ), có thể được giải thích bởi thực tế là dân số thấp hơn nhiều so với châu Á, đồng thời báo cáo về buôn bán lao động và bóc lột tình dục và nhà nước lao động cưỡng bức trong khu vực là rất nhiều.
Cụ thể, các nền kinh tế phát triển và Liên minh châu Âu có 1,5 triệu (7%) lao động cưỡng bức. Các quốc gia Trung và Đông Nam Âu, và Cộng đồng các Quốc gia Độc lập chiếm 1,6 triệu (7%) người. Ước tính có khoảng 600.000 (3%) nạn nhân ở Trung Đông. 9,1 triệu nạn nhân (44%) đã di cư trong nước hoặc quốc tế. Phần lớn, 11,8 triệu (56%), bị cưỡng bức lao động tại nơi sinh ra hoặc nơi cư trú.
Mang về hàng trăm tỷ đô
Tính đến năm 2014, theo ước tính của ILO, tổng số lợi nhuận thu được từ việc sử dụng lao động cưỡng bức trong nền kinh tế tư nhân trên toàn thế giới lên tới 150 tỷ USD mỗi năm. Phần lớn lợi nhuận được tạo ra ở châu Á.
Lợi nhuận hàng năm trên mỗi nạn nhân là cao nhất trong các nền kinh tế phát triển (34.800 USD mỗi nạn nhân), tiếp theo là các quốc gia ở Trung Đông (15.000 USD/nạn nhân) và thấp nhất ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương (5.000 USD/nạn nhân) và ở châu Phi (3.900 USD/nạn nhân).
 |
Trên toàn cầu, 2/3 số lợi nhuận từ lao động cưỡng bức được tạo ra bằng cưỡng bức khai thác tình dục, ước tính khoảng 99 tỷ USD mỗi năm. Trong tính toán các lợi nhuận, người ta cho rằng tiền lương và chi phí trung gian chiếm khoảng 30% tổng thu nhập của các nạn nhân lao động cưỡng bức khai thác tình dục.
Nạn nhân của việc bóc lột sức lao động, kể cả trong nông nghiệp và các hoạt động kinh tế khác, tạo ra khoảng 51 tỷ USD lợi nhuận mỗi năm. Trong đó, các sản phẩm từ lao động cưỡng bức trong nông nghiệp, bao gồm cả lâm nghiệp và đánh bắt cá, ước tính 9 tỷ USD mỗi năm. Lợi nhuận cho các hoạt động kinh tế khác ước tính khoảng 34 tỷ USD mỗi năm, bao gồm xây dựng, sản xuất, khai thác và tiện ích.
Cuối cùng, ước tính các hộ gia đình tư nhân sử dụng lao động trong nước trong điều kiện lao động cưỡng bức tiết kiệm khoảng 8 tỷ USD hàng năm bằng cách không trả tiền hoặc trả lương thấp cho nhân công của họ.
Dựa trên thông tin trong Cơ sở dữ liệu toàn cầu năm 2012, có thể ước tính rằng lao động trong nước bị ép buộc trả trung bình khoảng 40% tiền lương họ sẽ nhận được. Lợi nhuận bình quân đầu người cao nhất trong khai thác tình dục cưỡng bức có thể được giải thích bởi nhu cầu cho các dịch vụ đó và khách hàng sẵn sàng trả giá cao, cộng với mức đầu tư vốn và chi phí hoạt động thấp liên quan đến hoạt động này.
Một trong những quốc gia “nóng” về tình trạng lao động cưỡng bức chính là Trung Quốc, nơi nhiều thập kỷ qua được biết đến như ‘công xưởng’ của thế giới, theo The Diplomat. Dù vậy, thực tế này lại là vấn đề “nhạy cảm” ở Trung Quốc, và thậm chí các tổ chức nước ngoài cũng thường né tránh vì ngại đụng chạm quyền lợi với một đối tác quá lớn. Trong thập kỷ qua, chỉ một số rất ít trường hợp lao động cưỡng bức ở Trung Quốc đã được đưa ra ánh sáng, theo The Diplomat.
 |
Vụ đầu tiên và tồi tệ nhất bị phanh phui ra ánh sáng là vụ việc của những “nô lệ lao động” gồm người già, trẻ em và người khuyết tật trong lò gạch. Hơn một thập niên trước, vào mùa hè năm 2007, tin tức công khai cho biết nhiều người ở nông thôn đã bị bắt cóc và buộc phải làm việc trong các lò nung ở tỉnh Sơn Tây.
Vụ việc được phát hiện khi các bậc cha mẹ cùng nhau tìm kiếm những đứa con mất tích của họ. Các phương tiện truyền thông Trung Quốc đã phanh phui các điều kiện nô lệ phổ biến trong các lò nung, nạn buôn người có tổ chức và sự bàng quan của các cộng đồng địa phương, và đôi khi là sự liên quan trực tiếp của chính quyền địa phương.
Một ngành “nhạy cảm” với lao động cưỡng bức khác là xây dựng. Trong ngành này, tiền lương bị giữ lại tới một năm và người lao động không có hợp đồng lao động, phải làm thêm giờ quá mức và bất hợp pháp. Họ phụ thuộc chủ thầu về nhà ở và thực phẩm do không được trả lương. Hầu hết công nhân xây dựng bị lâm vào cảnh này là dân nhập cư từ nông thôn.
Riêng tại tỉnh Chiết Giang, năm 2016 đã thu hồi được 460 triệu USD để phân phối cho 258.000 công nhân. Tuy nhiên, nhiều người lao động còn lại không được giúp đỡ. Các biện pháp và thời hạn mới được đưa ra thường xuyên, nhưng vẫn còn thiếu sự thực thi.
.