Một buổi sáng tỉnh dậy sau cơn say dài ngất ngưởng, cái cảm giác âm thanh ở quán karaoke cứ ám ảnh, văng vẳng dội lại trong đầu Thuận. Hắn uể oải bước tới xô cánh cửa căn nhà khép hờ. Ánh nắng bên ngoài chiếu vào vàng lợt. Hắn ngước nhìn đồi cây ngay phía trước, nhưng không thấy cảnh chim muông nhảy múa như mỗi buổi sáng trước đây. Lòng hắn bỗng nặng trĩu một nỗi buồn…
Ông Võ Đình Tuấn, Giám đốc Ban quản lý (BQL) rừng phòng hộ Hướng Hóa, Đakrông (Quảng Trị) kể lại buổi sáng Thuận bất ngờ đến cơ quan xin gặp ông: “Anh cán bộ văn phòng bảo tôi có Thuận “lâm tặc” đến xin gặp, nhưng đối tượng không chịu nói lý do. Nghe thế, tôi bảo là đưa ngay anh ta lên gặp tôi!
Bước vào, Thuận không đợi tôi hỏi chuyện mà nói ngay làm tôi rất bất ngờ: Em lên đây xin anh làm bảo vệ rừng. Tôi đang há hốc miệng vì đề nghị bất ngờ này thì Thuận nói tiếp: Em biết trước đây em sai. Bây giờ em nhận ra cái sai đó rồi. Tôi vừa nghe vừa chăm chú quan sát từng cử chỉ, nét mặt của Thuận. Tôi thấy đôi mắt anh ta có cái gì đó rất sám hối, làm tôi rất mừng.
 |
| Cùng các lực lượng tuần tra, bảo vệ rừng. |
Tôi hỏi lại Thuận một câu gọn ghẽ: Em làm luôn và ngay bây giờ nhé?!. Thuận cũng tỏ ra ngạc nhiên, nhưng anh ta gật đầu ngay. Sau khi cán bộ của tôi đưa cho Thuận bộ áo quần làm bảo vệ rừng, anh ta mặc vào và bảo là đi làm việc ngay. Thấy Thuận rất xăng xái và quyết tâm, tôi vui mừng tạm gác công việc bàn giấy, cũng giày vớ theo anh ta vào rừng.
Những đồi Mỏ Quạ; núi Chênh Vênh; suối, thác Hai Dòng, chúng tôi đều đi, kiểm tra tình trạng rừng rất cẩn thận. Đứng trưa, chúng tôi dừng chân nghỉ ngơi ở đồi Mép thuộc địa phận xã Hướng Hiệp, Hướng Hóa. Thuận chợt quay sang hỏi tôi: Anh Tuấn này, sao hoa lau ở đây có màu tím bầm?.
Tôi quan sát nhưng không giải thích được. Thuận liền nói tiếp: Hoa cũng dài hơn và chúng đều cong hình dấu hỏi. Sự thật tôi chẳng biết cậu ta đang nghĩ gì trong đầu. Thi thoảng thấy cậu ta cư xử rất lạ, hết hỏi hoa lau, lại nói tới một con chim nào đó đang bị lạc mất đàn. Kệ, miễn sao cậu ta không làm lâm tặc nữa là được!
Sau nghỉ ngơi chừng 30 phút, ăn trưa bằng các thức ăn khô mang theo sẵn, chúng tôi tiếp tục đi vào một cánh rừng già sát xã Hướng Linh. Đến giữa buổi chiều, tôi bảo cậu ta quay về, với ý định mời cơm, trò chuyện để hiểu, gắn bó với nhau hơn. Nhưng lúc được mời, cậu ta tìm cách từ chối, bảo muốn mời tôi và các anh chị em trong ban hôm nào về nhà cậu ta, bởi cậu ta và gia đình rất muốn mời bữa cơm thân mật để cảm ơn”.
 |
| Ông Võ Đình Tuấn kể chuyện với PV. |
BQL rừng phòng hộ Hướng Hóa quản lý, bảo vệ hơn 26 nghìn héc-ta rừng nằm trên địa bàn 2 huyện nói trên. Lâu nay, tình trạng chặt phá rừng diễn ra âm ỉ. Các năm 2016, 2017 và đầu 2018, hoạt động trái phép tắc này trở thành “điểm nóng”.
Ông Tuấn cho hay, nguyên nhân do việc mở đường từ QL9 tại km53 đi ngang giữa rừng phòng hộ dài hàng chục kilômét dẫn lên công trình Thủy điện Khe Nghi. Việc làm cân nhắc không được thấu đáo của các cơ quan, ban ngành chức năng liên quan và chủ đầu tư công trình thủy điện trên đã gây ra những hệ lụy nghiêm trọng và khó lường.
Đầu năm 2018, chúng tôi từng theo chân các lực lượng chức năng, chứng kiến cảnh cây rừng ở đây bị chặt phá không thương tiếc. Tại tiểu khu rừng 659A thuộc địa bàn xã Hướng Hiệp, Đakrông, hàng chục cây rừng có đường kính từ 30-60cm bị cưa ngang thân. Bên cạnh gốc cây rừng, hiện trường còn vương vãi gỗ bìa và cành, ngọn cây tươi rói.
Trước tình trạng rừng phòng hộ bị khai thác trái phép, UBND tỉnh Quảng Trị đã chỉ đạo thành lập lực lượng liên ngành chốt chặn, tuần tra kiểm soát, bảo vệ rừng này. Theo đó, lực lượng gồm BQL rừng phòng hộ Hướng Hóa, Đakrông; các Hạt Kiểm lâm Hướng Hóa, Đakrông và dân quân địa phương các xã Đakrông, Hướng Hiệp tổ chức 2 trạm chốt bảo vệ rừng. Chốt một nằm trên đường mở giữa rừng phòng hộ, cách QL9 chừng 5km; chốt 2 nằm ở một ngọn đồi cao nhất thuộc tiểu khu rừng 659A Hướng Hiệp.
Ông Tuấn chia sẻ: “Lực lượng liên ngành làm việc rất hiệu quả, nhất là có Công an tham gia nên các đối tượng “lâm tặc” chùng lại, không kéo đoàn kéo toán, lén lút vào rừng khai thác trái phép gỗ như trước đó nữa. Tuy nhiên, lực lượng duy trì chỉ trong 4 tháng (theo nguồn kinh phí và kế hoạch của tỉnh), từ tháng 5 đến hết tháng 9-2018, nên anh em trong ban rất lo lắng, do lực lượng của đơn vị mình quá mỏng, lại không được trang bị công cụ hỗ trợ, không được trực tiếp xử lý các hành vi xâm hại rừng.
Chúng tôi đã phải nhiều lần tổ chức lấy ý kiến, bàn bạc với các anh em trong đơn vị về các giải pháp bảo vệ rừng. Các lần, đa số anh em đều tập trung vào ý kiến vận động các đối tượng “lâm tặc” bỏ nghề, bằng cách tạo công ăn việc làm cho họ, khuyến khích họ tham gia trực tiếp vào các hoạt động bảo vệ rừng ở đây.
Ý kiến nghe rất hay nhưng để thực hiện được nó là điều không phải dễ! Tuy nhiên, không còn giải pháp nào hay hơn nên chúng tôi kiên trì vận động Thuận và một số thanh niên khác ở bản Vùng Kho, xã Đakrông, được coi là những tay anh chị, cộm cán trong bản này.
 |
| Thuận (bên phải) và Cường tình nguyện bảo vệ rừng. |
Mỗi tháng, anh em chúng tôi cứ 3 người một lượt thay phiên nhau về nhà Thuận và số thanh niên đó không biết bao nhiêu lần. Ba lần đầu, Thuận không tiếp chuyện, thậm chí còn tỏ thái độ mời chúng tôi ra khỏi nhà, bố trí những thanh niên khác chặn đường gây gổ. Từ lần thứ 4 trở đi, Thuận thay đổi cách đối phó.
Thấy chúng tôi, Thuận nhanh chóng đi đến bản khác hoặc vào rừng uống rượu với đám thanh niên ở đây. Không thuyết phục được Thuận và số thanh niên đó, chúng tôi chuyển sang vận động cha mẹ, vợ con và người thân khác trong gia đình của họ. Cuối cùng cũng có kết quả, song không được như mong muốn. Thuận và số thanh niên chuyên làm nghề khai thác trộm gỗ rừng ở đây tạm chuyển sang làm nghề khác, dần vắng bóng ở rừng”.
Trở lại công tác quản lý, bảo vệ rừng của BQL rừng phòng hộ Hướng Hóa, Đakrông, đơn vị vẫn phải tiếp tục duy trì lực lượng ở các chốt nói trên. Tuy nhiên, nỗi lo mất rừng vẫn canh cánh ngày đêm trong lòng họ. Bởi lẽ BQL có tất cả chỉ 26 con người, trong đó 11 cán bộ phải đảm nhận công việc bàn giấy hàng ngày, chỉ còn lại 15 người trực tiếp công việc tuần tra, kiểm soát bảo vệ rừng.
Trong khi diện tích rừng nhà nước giao cho đơn vị này quản lý, bảo vệ là quá lớn, với trên 26 nghìn héc-ta nằm trải rộng trên địa bàn 26 xã thuộc 2 huyện. Theo tìm hiểu, với quy mô quản lý, bảo vệ trên 7ha rừng, trong BQL phải có một đơn vị kiểm lâm tương đương với một hạt ở cấp huyện, thị xã.
Nhưng ở BQL rừng phòng hộ Hướng Hóa, Đakrông không hề được thành lập lực lượng này. Do đó, nói là bảo vệ rừng, nhưng 15 con người kể trên chỉ có tay không, đơn vị lại không có thẩm quyền xử phạt trực tiếp đối tượng có hành vi vi phạm lâm luật. Công tác quản lý, bảo vệ rừng vì thế rất khó khăn.
Về câu chuyện của Thuận, ông Tuấn tâm sự: “Sau này tôi mới biết em ấy quyết định từ bỏ nghề khai thác trộm gỗ rừng, tình nguyện tham gia vào công tác bảo vệ rừng của đơn vị, một phần lớn nhờ vào sự vận động, tác động của chúng tôi, bên cạnh là chính quyền cơ sở và cán bộ chiến sĩ Công an huyện Đakrông. Anh em kể lại, trong một lần gặp để vừa giải thích, vận động, vừa răn đe Thuận về các việc làm trái phép tắc, xâm hại rừng núi, một anh cán bộ từ chối việc tụ tập hát hò sau bia rượu. Lúc ấy, Thuận tỏ ra rất khó chịu, bảo cán bộ bao giờ cũng thủ đoạn, lợi dụng dân để được việc mình.
Song anh cán bộ kia phản ứng rất nhẹ nhàng: “Em đừng nghĩ thế! Anh không thích bởi vì mỗi lần nghe thứ âm thanh ở những nơi như thế (ý nói quán xá, karaoke) là anh có cảm giác bị tra tấn và ám ảnh kéo dài. Lời ca tiếng hát thực sự nó khác với sự phấn khích sau bia rượu ở những nơi mà con người ta lấy niềm vui từ muông thú bị giết hại và cây rừng bị đốn hạ không thương tiếc.
Anh sống gắn bó với bà con dân bản và núi rừng ở đây đã hơn nửa cuộc đời. Anh biết cái gì quý giá nhất với bà con mình. Hẳn đó không phải là tiền bạc, là những thú vui vô bổ, mà là nguồn nước sạch, là cây cối, rừng núi xung quanh với biết bao chim chóc, muông thú như một phần của đời sống con người”.
Không biết lúc đó Thuận có hiểu ra điều anh cán bộ này muốn gửi gắm, cậu ta nghe xong lặng lẽ bỏ đi theo đám bạn mà không nói gì. Đến sáng hôm sau, vợ cậu ta thấy chồng mình tỉnh dậy, bất ngờ trở lại thói quen cũ, bước chân ra sân tìm kiếm những đàn chim thường bay về nhảy múa, ca hót ở một khoảnh rừng ngay trước mặt nhà mình. Nhưng sáng hôm đó, chính xác là đã hơn 3 năm nay, cậu ta không còn được nghe, thấy những chú chim ca hót, nhảy múa ở đó nữa”…
Điều đáng mừng là, sau khi Thuận quyết định từ bỏ việc làm cũ, tình nguyện làm bảo vệ rừng cho BQL rừng phòng hộ Hướng Hóa, cậu ta còn thuyết phục được một đồng nghiệp cũ, cũng rất cộm cán trong giới “lâm tặc”, theo mình làm việc tốt. Đó là trường hợp Hồ Công Cường (30 tuổi, hơn Thuận 4 tuổi), ở cùng bản Vùng Kho.
Ông Tuấn vui mừng: “Sau khi lực lượng liên ngành rút quân, đơn vị chúng tôi may có 2 thanh niên này nên công tác tuần tra kiểm soát bảo vệ rừng, ngăn chặn nạn phá rừng hầu như được triệt để. Một đôi lần có vài nhóm thanh niên lén lút trở vào rừng ngay khi lực lượng liên ngành đã rút để khai thác trộm gỗ. Phát hiện sự việc, Thuận và Cường chỉ cần bấm điện thoại nhắc nhở những thanh niên đó là họ lập tức trở lại bản”…
Tôi quyết định gặp Thuận để hỏi lý do anh ta từ bỏ việc làm cũ. Ngồi nghỉ trên vách đá bìa rừng, Thuận cười, bộc bạch: “Sáng hôm tỉnh rượu, em đi mãi đi mãi vào rừng mà chẳng nghe tiếng hót của chim chóc nào. Rồi em phát hiện hoa lau bạt ngàn ở triền núi, nhưng màu của chúng cứ tím bầm, ngọn hoa cong như ngàn dấu hỏi cùng vút lên trời cao, “ai cứu lấy rừng đại ngàn đang bị chặt phá?”.
Trở về nhà, lúc ngang trung tâm huyện lỵ, lại nghe tiếng hét hò phát ra từ quán xá karaoke, cảm giác như tiếng kêu đau thương của muôn loài muông thú. Em quyết định quay trở lại con người cũ của mình từ đó!”.
Lẽ nào một thanh niên 26 tuổi có thể “đắc đạo”, hay đó chỉ là sự sám hối trước rừng?! Trên đường về, câu hỏi ấy cứ trở lui trở tới trong tôi.
.