Diễn đàn pháp luật

Sửa đổi bộ luật hình sự: Giảm phạt tù, tăng cải tạo không giam giữ?

(Congannghean.vn)-Sau khi nhận được nhiều ý kiến của các cơ quan thực thi pháp luật và các tổ chức, cá nhân về những điều còn chưa hợp lý trong Bộ luật Hình sự hiện hành, mới đây, Chính phủ đã giao cho Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành tiến hành xây dựng sửa đổi Bộ luật Hình sự để trình Chính phủ vào quý IV/2014. Trong lần sửa đổi này có một số định hướng rất đáng chú ý như hạn chế phạm vi áp dụng hình phạt tử hình, phạt tù và tăng cải tạo không giam giữ. 

 

Từ BLHS 1985 đến BLHS 1999 và BLHS sửa đổi năm 2009, Nhà nước ta đã, đang giảm dần các loại tội phạm bị áp dụng hình phạt tử hình. Trong BLHS hiện nay có 22 tội danh có khung hình phạt đến mức cao nhất là tử hình như các tội xâm hại đến an ninh Quốc gia; tội phạm về chiến tranh, chống loài người, phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược; tội giết người, hiếp dâm trẻ em; tội cướp tài sản, tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ. Việc ngày càng giảm các tội danh có khung tử hình phù hợp với chính sách nhân đạo của Đảng và Nhà nước và phù hợp với xu thế chung của quốc tế khi nhiều nước cũng đã bỏ hình phạt tử hình. Tuy nhiên, qua tổng kết thi hành BLHS cho thấy, tình hình tội phạm nhìn chung có diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng. Một số loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng cũng diễn biến hết sức phức tạp, trong đó dư luận thường quan tâm tới tội tham ô, nhận hối lộ. Chính vì vậy, Bộ Tư pháp cần cẩn trọng trong quá trình nghiên cứu, tính toán nên giảm tội nào và thậm chí là gia tăng hình phạt đối với tội nào.

 

Sẽ giảm áp dụng hình phạt tù trong thời gian tới?

 

Theo một số nhà nghiên cứu thì chỉ nên quy định hình phạt tử hình đối với các tội như: Giết người man rợ, giết người hiếp dâm, giết người cướp tài sản, hoặc các tội có tính chất hủy hoại nòi giống như tội phạm ma túy, các tội xâm phạm an ninh Quốc gia và các tội chống loài người. Trong một số tội phạm nhất định cũng có thể thay hình phạt tử hình bằng hình phạt khác có mức độ nghiêm khắc tương đương. Ví dụ hình phạt chung thân hoặc tới đây nhiều chuyên gia đề xuất nghiên cứu hình phạt chung thân suốt đời. Đồng thời cũng phải tăng cường hiệu quả biện pháp tịch thu tài sản hay phạt tiền. Tuy nhiên, việc bỏ hình phạt tử hình đối với một số tội không có nghĩa là làm giảm tính răn đe của BLHS. Việc thay thế hình phạt này bằng các hình phạt có mức độ nghiêm khắc gần tương đương, đồng thời nâng cao hiệu quả các hình phạt hay các biện pháp kinh tế sẽ đạt được cả 2 mục tiêu: Vừa trừng trị được người phạm tội, đồng thời cũng thu lại được tài sản đã mất.

 

Trong định hướng sửa BLHS sẽ giảm hình phạt tù, mở rộng phạm vi áp dụng các hình phạt không mang tính giam giữ xuất phát từ việc tổng kết thi hành BLHS cho thấy, tòa án các cấp áp dụng hình phạt tù đối với người phạm tội luôn chiếm một tỉ lệ rất cao, trong khi tác động tiêu cực về các mặt kinh tế, chính trị, xã hội cũng như hiệu quả của công tác giáo dục trong các trại giam còn nhiều bất cập. Hiện nay, hình phạt tù áp dụng gần hết với các loại tội phạm, nếu định giảm áp dụng hình phạt tù thì cần rà soát các tội phạm ít nghiêm trọng mà hiện nay đang quy định hình phạt tù theo hướng chỉ giữ lại trong trường hợp thật cần thiết. Ngoài ra, Bộ Tư pháp cũng cần nghiên cứu, tính đến việc loại bỏ hình phạt tù đối với loại tội nghiêm trọng do vô ý, vì với loại lỗi vô ý, không nhất thiết mọi trường hợp đều phải quy định hình phạt tù. Bên cạnh đó, đối với các tội phạm nghiêm trọng do cố ý có tính chất kinh tế, việc đưa vào các hình phạt có tính chất kinh tế với mức phạt cao là cần thiết để thu hồi tài sản vi phạm.

 

Việc bỏ áp dụng hình phạt tù đối với một số loại tội phạm sẽ giảm áp lực đối với các trại giam vốn đã quá tải và các chi phí xã hội cho việc giam giữ. Thực tế hiện nay thì người bị áp dụng hình phạt tù trong tổng số người bị đưa ra truy tố, xét xử chiếm một tỉ lệ rất cao, tạo gánh nặng cho xã hội. Để thực hiện tinh thần nhân đạo cũng như để Bộ luật Hình sự đi vào cuộc sống, phù hợp hơn với xu thế chung, việc giảm loại hình phạt tù xuống là cần thiết. Trước hết cần phải giảm ngay từ những quy định của BLHS về hình phạt tù, thay vào đó những hình phạt tương xứng để tạo hành lang pháp lý. Việc áp dụng hình phạt tù trong BLHS sắp tới sẽ kèm theo các điều kiện nhất định, làm sao áp dụng hình phạt tù với những người có hành vi phạm tội một cách tương xứng để tước tự do của họ, nhưng tránh việc áp dụng hình phạt tù có tỉ lệ cao như hiện nay.

 

Trong thời gian tới, Dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự sẽ được trình Chính phủ, nhưng trước những định hướng sửa đổi, các cơ quan hành pháp và dư luận đã lên tiếng ủng hộ, bởi những định hướng trên phù hợp với truyền thống nhân đạo của Nhà nước ta và gắn với xu thế phát triển.