Xây dựng nông thôn mới: Chú trọng tiêu chí 'mềm'

(Congannghean.vn)-Sau một thời gian, đến nay, quá trình xây dựng nông thôn mới (NTM) tại nhiều địa phương ở Nghệ An đã có sự phát triển, lan tỏa trở lại. Điều này không chỉ thể hiện ở các xã đăng ký đạt chuẩn, về đích trong xây dựng NTM mà còn thể hiện ở không khí thi đua sôi nổi tại cơ sở. Tuy nhiên, việc duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí “mềm”, có tính “động” tại một số xã vẫn chưa thực sự hiệu quả.

Giữ các tiêu chí “cứng”

Trong bộ 19 tiêu chí Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, tiêu chí về hạ tầng kinh tế - xã hội luôn được các địa phương đẩy mạnh thực hiện. Đây được xem là yếu tố cứng, Nhà nước hỗ trợ đầu tư nguồn vốn, kết hợp đóng góp của người dân tạo sự ổn định, phát huy vai trò tiền đề phát triển. Trên thực tế, hạ tầng giao thông, thủy lợi, điện, đường, trường, trạm là cơ sở quyết định để thay đổi bộ mặt của các địa phương; đồng thời, góp phần là tiền đề để thực hiện các tiêu chí tiếp theo.

Tiêu chí ANTT được đảm bảo là yếu tố quyết định để các tiêu chí khác được thực hiện thành công (Trong ảnh: Công an xã Nam Cát, huyện Nam Đàn cùng các đoàn thể bàn giải pháp đảm bảo ANTT tại cơ sở)

Trong 6 tháng đầu năm 2017, toàn tỉnh đã xây dựng, nâng cấp được 569 km đường giao thông nông thôn các loại, với tổng kinh phí 402,6 tỉ đồng. Trong đó, nhựa hóa và bê tông hóa đạt chuẩn đường trục thôn, xóm 262 km; cứng hóa đạt chuẩn đường trục thôn, xóm 146 km; làm sạch và không lầy lội đường ngõ xóm, bản 63 km; cứng hóa đường trục chính nội đồng 98 km.

Huyện Hưng Nguyên là địa phương có nhiều nỗ lực trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM. Theo ông Trần Văn Hải, Phó Văn phòng NTM huyện Hưng Nguyên, đến nay, đã có 10/22 xã đạt chuẩn NTM. Mục tiêu đặt ra trong năm 2017 là 2 xã đạt chuẩn NTM (Hưng Mỹ và Hưng Long). Hiện, địa phương vẫn đang tiếp tục huy động các nguồn lực của Nhà nước và trong nhân dân để đẩy mạnh thực hiện các tiêu chí về hạ tầng kỹ thuật. Trong 6 tháng, tổng vốn huy động và vốn đã thực hiện xây dựng cơ sở hạ tầng là 61.558 triệu đồng, các xã đã cải tạo, nâng cấp 6,26 km đường trục xã, bê tông hóa 9,07 km đường trục xóm; 18,64 km đường ngõ xóm; cứng hóa 4,6 km đường trục chính nội đồng. Năm 2017 được tỉnh hỗ trợ cho 2 xã Hưng Mỹ, Hưng Long 2.100 tấn xi măng, đến nay các xã nhận được 1.900 tấn/2.100 tấn, huyện trích ngân sách mua 2.000 tấn hỗ trợ cho các xã triển khai thực hiện.

Toàn tỉnh hiện có 152/431 xã đạt chuẩn NTM (được UBND tỉnh công nhận), chiếm 35,5%; 92 xã đạt từ 15 - 18 tiêu chí; 93 xã đạt từ 10 - 14 tiêu chí; 93 xã đạt từ 5 - 9 tiêu chí; không còn xã dưới 5 tiêu chí; số tiêu chí bình quân các xã đạt 14,06 tiêu chí/xã. Đến nay, đã có 324/431 xã đạt tiêu chí số 10 về thu nhập; 253/431 xã đạt tiêu chí tỉ lệ hộ nghèo; 352/431 xã đạt tiêu chí tỉ lệ lao động có việc làm thường xuyên. Mục tiêu đặt ra trong 6 tháng cuối năm là đến hết năm 2017 có thêm ít nhất 20 xã đạt chuẩn NTM; các xã còn lại phấn đấu đạt thêm ít nhất 1 tiêu chí; phấn đấu đến hết năm 2017 có 1 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn NTM.

Không lơ là tiêu chí “mềm”

Các tiêu chí “mềm” trong xây dựng NTM như: Đời sống, sinh kế của người dân; văn hóa; môi trường; ANTT; hệ thống chính trị vững mạnh... vốn là những nội dung không cần đầu tư nhiều nguồn vốn. Đây là những yếu tố mang tính định hướng quan trọng để xây dựng NTM một cách bền vững. Tuy nhiên, qua trao đổi, nhiều địa phương đã hoàn thành chương trình NTM thừa nhận rằng, các xã đều đang gặp thách thức không nhỏ trong việc giữ vững các tiêu chí đã đạt, nhất là những tiêu chí “mềm” như văn hóa, ANTT, môi trường… Qua trao đổi, nhiều lãnh đạo xã cho rằng, muốn tháo gỡ khó khăn này, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên ở địa phương phải thường xuyên bám sát cơ sở và cần sự năng động của người dân.

Đẩy nhanh quá trình cơ giới hóa, nâng cao năng suất lao động góp phần thực hiện các tiêu chí "mềm" trong xây dựng nông thôn mới

Trên thực tế, nhiều địa phương thường gặp khó khăn để đạt tiêu chí về môi trường. Tại các xã vẫn xảy ra tình trạng thiếu khu tập trung xử lý rác thải. Các bãi rác tập trung tự phát, gây ô nhiễm môi trường còn khá phổ biến. Đến nay, đã có 254/431 xã đạt tiêu chí này. Bên cạnh đó, tiêu chí này khá “nhạy cảm” vì kết quả phụ thuộc nhiều vào ý thức của người dân. Chỉ cần một bộ phận người dân vứt rác, xả thải... gây ô nhiễm thì tiêu chí này sẽ bị “lung lay”.

Hình thành tổ chức sản xuất (các hợp tác xã hoạt động hiệu quả) là 1 tiêu chí “mềm” quan trọng ở nhiều xã. Tuy nhiên, trên thực tế, các HTX ở nhiều xã vẫn hoạt động chưa thực sự hiệu quả, tạo sức lan tỏa đến người dân. Dù đã kiện toàn theo Luật HTX năm 2012 nhưng đến nay, điều người dân mong mỏi về một mô hình là chiếc cầu nối với doanh nghiệp, nâng cao chất lượng, năng suất sản xuất vẫn dừng lại ở mục tiêu, kế hoạch.

Bởi HTX nông nghiệp thường có quy mô nhỏ (vài chục hộ xã viên), hiệu quả kinh tế thấp, không ổn định, khó đảm bảo quyền, lợi ích của hộ nông dân, nâng cao năng lực cạnh tranh của kinh tế hộ thành viên trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Như tại Hưng Nguyên, trong 6 tháng đầu năm, huyện đã cải tạo 4 nghĩa trang, xây dựng 9 ga trung chuyển rác. Bên cạnh đó, dù địa phương đã quan tâm, nỗ lực và triển khai đồng bộ, nhiều chương trình giảm nghèo, an sinh xã hội được thực hiện trên địa bàn huyện (tỉ lệ hộ nghèo giảm xống còn 6,75%) nhưng công tác giảm nghèo chưa bền vững, một số xã tuy đã về đích nhưng tỉ lệ hộ cận nghèo khá lớn.

Bên cạnh đó, thực tế tại các xã, để đạt các tiêu chí đã khó, nhưng giữ vững các tiêu chí sau khi đạt chuẩn NTM còn khó hơn, đặc biệt là các tiêu chí “mềm”, thường “động”, thay đổi liên tục. Ví dụ như tiêu chí ANTT, nếu 1 năm, trên địa bàn xã xảy ra 1 vụ việc nghiêm trọng thì xem như năm đó xã không đạt tiêu chí này. Thực tế, phần lớn các vụ việc xảy ra đã được chính quyền kịp thời nắm bắt, xử lý, nhưng về lâu dài, để giữ vững ổn định còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố.

Bộ 19 tiêu chí trong xây dựng NTM luôn có mối quan hệ chặt chẽ, biện chứng với nhau, đòi hỏi sự quyết tâm, đồng lòng của chính quyền và người dân. Trong đó, để đạt và giữ vững các tiêu chí “mềm”, càng đòi hỏi sự quyết tâm, nỗ lực hơn nữa của cấp ủy, chính quyền, đặc biệt là chính người dân trong nỗ lực chung tay xây dựng NTM.