Liên quan đến đề xuất nâng trần thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu lên đến 8.000 đồng, ngày 7-2, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã có văn bản góp ý, cho rằng việc này sẽ có tác động tiêu cực đến toàn bộ nền kinh tế và cần có đánh giá tác động một cách bài bản hơn.
Tăng gánh nặng cho doanh nghiệp
Mặc dù đánh giá việc sử dụng công cụ chính sách là thuế bảo vệ môi trường có nhiều ưu điểm hơn so với nhiều công cụ để bảo vệ môi trường khác như quy chuẩn kỹ thuật, quy định cấm hay một số công cụ hành chính, VCCI vẫn cho rằng cần nghiên cứu 3 vấn đề khi xác định mặt hàng chịu thuế và mức thuế. Đó là tác động môi trường của việc tiêu dùng, thải bỏ sản phẩm; khả năng tái sử dụng, tái chế của sản phẩm đó; và sự sẵn có của hàng hóa thay thế thân thiện với môi trường hơn.
Đáng chú ý hơn cả trong bản góp ý là những phân tích của VCCI về tác động đến kinh tế - xã hội của chính sách này. Theo đó, cơ quan này cho rằng việc tăng thuế nhằm bù vào khoản hụt thu từ các hiệp định thương mại sẽ “tác động tiêu cực đến toàn bộ nền kinh tế Việt Nam”.
“Việc cắt giảm thuế quan từ các hiệp định thương mại mang lại lợi thế cho các doanh nghiệp Việt Nam nhưng cũng mang lại lợi thế tương tự cho các doanh nghiệp ở quốc gia khác. Nếu tăng thuế đối với xăng dầu để bù lại, thì vô hình trung, chính sách này khiến các doanh nghiệp Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh trước các đối thủ nước ngoài” - VCCI phân tích.
 |
| Việc nâng trần thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu lên 200% so với hiện nay đang gây băn khoăn lớn |
Những ngành chịu thiệt hại nặng nhất được cho là vận tải (tỷ trọng chi phí nhiên liệu chiếm từ 25-35% đối với xe chạy xăng, từ 35-45% đối với xe chạy dầu, 39,5% đối với hàng không), nông nghiệp (chi phí vận chuyển thường chiếm từ 35-40% cơ cấu giá thành), thủy hải sản (chi phí nhiên liệu chiếm từ 33-59% cơ cấu giá thành).
Theo quan điểm của VCCI, đây đều là những ngành kinh tế có nhiều đối tượng yếu thế và đang trong giai đoạn hiện đại hóa, chuyển từ thủ công sang cơ giới. Chi phí xăng dầu tăng có thể làm giảm động lực chuyển đổi cơ giới hóa của nông dân.
Ngoài các phân tích trên, việc các chi phí đầu vào và nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp đang có xu hướng tăng mạnh trong thời gian qua; giá cả đầu vào của nhiên liệu trên thị trường thế giới tăng; chi phí sử dụng đường bộ của doanh nghiệp vận tải cũng đang tăng do nhiều dự án BOT đã và sẽ đi vào khai thác; chi phí bảo hiểm xã hội cho người lao động cũng đang trong lộ trình tăng cũng được VCCI nêu ra minh chứng cho gánh nặng rất lớn các doanh nghiệp đang phải đối mặt.
Do đó, cơ quan này cho rằng việc tăng thuế đối với xăng dầu cần được đánh giá tác động một cách bài bản và khách quan đối với toàn bộ nền kinh tế và phúc lợi xã hội của đất nước. Do đây mới chỉ nâng khung thuế, chứ chưa trực tiếp tăng mức thuế, nên cần có đánh giá dựa trên ba giả thuyết về mức thuế suất: mức sàn, mức trần và mức trung bình.
Tăng thuế bảo vệ môi trường để bù đắp ngân sách là “lợi bất cập hại”
Việc cắt giảm thuế nhập khẩu đối với xăng dầu theo các cam kết quốc tế có thể làm giảm nguồn thu ngân sách, nhưng không nên bù bằng cách tăng Thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu là quan điểm của VCCI.
Trước đây, kết cấu thu ngân sách của Việt Nam phụ thuộc quá nhiều vào các nguồn thu không bền vững, như: thu từ khai thác tài nguyên, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng, tiền bán đất.
Trong khi đó, các nguồn thu bền vững hơn như thuế thu nhập, thuế tài sản lại đóng góp không đáng kể. Ngay trong quá trình đàm phán các hiệp định thương mại tự do, nguy cơ giảm thu ngân sách từ các loại thuế biên giới đã được đề cập, và giải pháp được nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế khuyến cáo là Việt Nam cần chuyển hướng sang các khoản thu mang tính bền vững hơn và cắt giảm chi tiêu công.
VCCI cho rằng: “Theo báo cáo của Bộ Tài chính, trong năm 2016 mức đóng góp của thuế bảo vệ môi trường trong tổng thu ngân sách là 4,1%, với 99% trong số đó đến từ xăng dầu. Nếu cộng cả thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế VAT thì mức đóng góp của ngành xăng dầu vào khoảng 9,8% tổng thu ngân sách. Nếu mức thuế mới kịch khung được áp dụng và loại bỏ thuế nhập khẩu theo lộ trình thì mức đóng góp lên đến khoảng 15% tổng thu ngân sách. Đây là tỷ lệ rất lớn và không có lợi cho kết cấu ngân sách quốc gia. Do đó, xét về dài hạn, việc nới khung thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu nhằm bảo đảm thu ngân sách sẽ là giải pháp lợi bất cập hại. Nó làm giảm áp lực chuyển đổi hệ thống tài chính quốc gia theo hướng bền vững hơn”.
“Thuế bảo vệ môi trường, cũng giống như thuế tiêu thụ đặc biệt, là một nguồn thu không bền vững. Nếu các loại thuế này đóng góp đáng kể trong tổng thu ngân sách sẽ khiến Nhà nước bị đặt vào vị trí xung đột lợi ích, vì một mặt Nhà nước có chính sách hạn chế tiêu dùng một số loại mặt hàng, nhưng mặt khác, bộ máy Nhà nước lại được nuôi sống từ chính mặt hàng đó. Các biểu hiện tiêu cực của nguồn thu không bền vững này đã diễn ra mà điển hình là trường hợp chính quyền tỉnh Hà Tĩnh khuyến khích người dân uống bia để tăng thu cho tỉnh mà báo chí phản ánh” – văn bản của VCCI nêu rõ.
.