Kinh tế xã hội

Đề xuất tăng thuế thuốc lá để giảm tiêu thụ thuốc lá

Chiều 26/5, tại Hà Nội, Văn phòng Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức Hội thảo Cập nhật thông tin về Ngày thế giới không thuốc lá (31/5) và thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá.

 

Tại Hội thảo, ông Lương Ngọc Khuê, Chánh Văn phòng Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) cho biết, năm nay, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chọn chủ đề “Tăng thuế thuốc lá” nhằm kêu gọi các quốc gia thực hiện chính sách thuế và giá các sản phẩm thuốc lá như một biện pháp hiệu quả để giảm tiêu thụ thuốc lá, giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do sử dụng thuốc lá.

 

Theo WHO, sử dụng thuốc lá gây tử vong cho gần 6 triệu người mỗi năm trên toàn cầu, trong đó hơn 600.000 ca tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc thụ động. Nếu chúng ta không có các hành động kịp thời, con số tử vong do nạn dịch thuốc lá sẽ tăng lên hơn 8 triệu ca mỗi năm vào năm 2030. Hơn 80% các trường hợp tử vong do thuốc lá xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Những ca tử vong này lẽ ra đã có thể tránh được.

 

Tại Việt Nam, tỷ lệ hút thuốc trong thanh thiếu niên đang tăng và độ tuổi bắt đầu hút thuốc ngày càng trẻ

 

Hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá năm 2014, WHO và các đối tác kêu gọi các nước hãy tăng thuế thuốc lá.

 

Tỷ lệ thuế thuốc lá tại Việt Nam chiếm 41,6% trên giá bán lẻ (65% giá xuất xưởng). Việt Nam là nước có mức thuế thuốc lá thấp gần nhất so với các nước trong khu vực và rất thấp so với các nước phát triển như Pháp (80%), Đức (73%), Úc (60%)...

 

Tại Việt Nam, các nghiên cứu về sử dụng thuốc lá trong thanh thiếu niên cho thấy, tỷ lệ hút thuốc trong thanh thiếu niên đang tăng và độ tuổi bắt đầu hút thuốc ngày càng trẻ. Có tới 21,6% nam thanh niên từ 16-24 tuổi là người hút thuốc.

 

Theo kết quả điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá năm 2010, tại Việt Nam, trung bình cứ 2 nam giới trưởng thành thì có một người hút thuốc. Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra các bệnh như ung thư phổi, đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, là những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở nam giới Việt Nam. Hơn 90% các ca mắc ung thư phổi ở nam giới nước ta có liên quan đến sử dụng thuốc lá. Bên cạnh tổn thất về sức khỏe, sử dụng thuốc lá còn gây tổn thất về kinh tế.

 

Tại nước ta, do thuế thuốc lá thấp nên giá các sản phẩm thuốc lá rất rẻ đã tạo điều kiện để thanh thiếu niên dễ tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá và nhanh chóng trở thành người nghiện thuốc lá. Nhiều người trong số các em sẽ phải gánh chịu những hậu quả to lớn về sức khỏe do sử dụng thuốc lá. Do đó, tăng thuế chính là biện pháp hữu hiệu để hạn chế thanh thiếu niên hút thuốc, giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong trong dài hạn đối với cộng đồng. Bên cạnh đó, tăng thuế các sản phẩm thuốc lá giúp làm tăng nguồn thu ngân sách đáng kể cho Nhà nước.

 

Theo báo cáo của Văn phòng Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá, Việt Nam đã thông qua việc phê chuẩn Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới năm 2004 và ban hành Luật phòng, chống tác hại thuốc lá năm 2012 và Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/5/2013. Ngày 25/1/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định phê duyệt "Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đế năm 2020" trong đó qui định rõ mục tiêu đến năm 2020 giảm tỷ lệ hút thuốc của thanh thiếu niên từ 26% xuống 18%, tỷ lệ hút thuốc nam giới giảm từ 47,4% xuống 39%, tỷ lệ hút thuốc của nữ giới xuống dưới 1,4%.

 

Để thực hiện mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc của Chiến lược quốc gia, một trong những biện pháp quan trọng nhất là sử dụng công cụ thuế đối với các sản phẩm thuốc lá. Điều 6 trong Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá cũng ghi rõ “các biện pháp về giá và thuế là công cụ hiệu quả và quan trọng để giảm tiêu dùng thuốc lá”. Kinh nghiệm các nước cũng cho thấy biện pháp thuế đóng góp tới 50-60% vào việc giảm tiêu dùng thuốc lá.

 

Trước tình hình sử dụng thuốc lá rất phổ biến và gây ra gánh nặng bệnh tật, Bộ Y tế đã đề xuất lộ trình tăng thuế thuốc lá. Cụ thể là: Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt từ 65% lên 105% vào thời điểm năm 2015 cho giai đoạn 3 năm (2015 - 2017); tăng thuế tiêu thụ đặc biệt từ 105% lên 145% vào thời điểm 2018 cho giai đoạn 2 năm (2018 - 2019); tiếp tục xem xét điều chỉnh thuế vào năm 2020. Với lộ trình này, giá bán lẻ thực tế có thể tăng khoảng 21% giai đoạn 2015 - 2017 và 17% cho giai đoạn 2018 - 2019, cao hơn mức thu nhập đầu người cho các giai đoạn này, sẽ góp phần hạn chế sức tiêu thụ thuốc lá trong xã hội...