Hoạt động này khiến cho khu dự trữ sinh quyển có vành đai xanh lớn nhất khu vực Đông Nam Á là Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Mát đang bị đe dọa nghiêm trọng.
Ồ ạt tận thu cây dược liệu
Những ngày vừa qua, tại các huyện miền núi phía Tây, chuyện thương lái Trung Quốc bất ngờ thu mua hàng loạt lá chua ke khiến cho cơn sốt săn dược liệu tại Khu dự trữ sinh quyển có vành đai xanh lớn nhất Đông Nam Á, được Ủy ban văn hóa Liên hợp quốc công nhận bị đe dọa nghiêm trọng.
Từ nhiều tháng qua, có 3 điểm thu gom cây chua ke (một loại cây chứa dược liệu lại có khả năng che chắn, chống xói mòn, sạt lở đất), hoạt động nhộn nhịp ngày đêm, với hàng chục tấn lá chua ke được thu mua mỗi ngày. Tại huyện Con Cuông là ở thôn Tiến Thành, xã Chi Khê; tại huyện Tương Dương là ở bản Lũng, xã Tam Thái; tại huyện Quỳ Châu là ở bản Hốc, xã Diên Lãm.
Theo những người đi khai thác và “tận diệt” loài cây rừng này, chuyện bắt đầu từ tháng 8/2013, khi thương lái Trung Quốc lên đặt vấn đề thu mua lá cây chua ke. Người dân không biết họ thu mua làm gì, chỉ biết rằng thương phẩm thu về được, họ thu mua, trả tiền ngay và cho xe đến chở đi, đi đâu và để làm gì chẳng ai quan tâm. Theo đó, 1 kg lá chua ke khô, thương lái sẽ thu mua với giá từ 7.000 - 8.000 đồng, nếu lá tươi sẽ có giá khoảng 2.000 đồng.
Việc thương lái Trung Quốc thu mua cây dược liệu khiến người dân ồ ạt vào rừng
tận diệt các loại cây quý
Mỗi ngày, một người vào rừng cũng kiếm được từ 100.000 - 150.000 đồng, là số tiền mơ ước của người dân nơi đây. Đến nay, sau hơn 4 tháng “tận diệt”, loài cây này đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt diệt. Để khai thác, người dân bản địa phải đi sâu vào rừng từ 4 - 5 km mới có nguồn. Theo chủ thu mua Hồng Phiêng tại thôn Tiến Thành, xã Chi Khê thì trước đây, mỗi ngày chị thu mua được khoảng 15 tấn lá chua ke tươi, nay giảm còn khoảng 7 tấn, vì nguồn nguyên liệu cạn kiệt dần, sau đó tiến hành phơi khô để nhập cho thương lái.
Trước đó, cũng tại các huyện Anh Sơn và Con Cuông, thương lái bất ngờ tìm đến thu mua cây chè cỏ khiến cho loài cây này bị triệt hạ không thương tiếc và chỉ trong thời gian ngắn, loài cây này từ chỗ mọc rất nhiều trong rừng, nay đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt diệt.
Ở huyện Anh Sơn, chỉ tính riêng một điểm tại xã Đỉnh Sơn, mỗi ngày lượng chè cỏ được thu mua tại đây ước tính khoảng 20 tấn cây tươi, được thương lái thu mua với giá 800 đồng/kg. Khi chúng tôi hỏi, có biết người ta thu mua cây chè cỏ về làm gì không, thì anh Sơn, người đứng ra thu mua tại xã này hoàn toàn không biết, mà chỉ thu gom theo đơn đặt hàng.
Chưa có chế tài xử lý
Một cán bộ của vườn Quốc gia Pù Mát cho chúng tôi biết, tình trạng người dân bản địa đổ xô vào vườn Quốc gia này để khai thác dược liệu bắt đầu từ khoảng 3 năm trở lại đây. “Ban đầu, bà con khai thác ở vùng đệm, chủ yếu trên nương rẫy. Khi nguồn dược liệu cạn dần, không ít người tràn sang khu vực bảo vệ nghiêm ngặt để săn tìm.
Dù Kiểm lâm ngày đêm tuần tra nhưng do lực lượng mỏng nên không thể kiểm soát hết tình trạng người dân địa phương vào rừng đào, chặt. Nhiều loại cây dược liệu, trong đó chủ yếu là dây máu chó, hoằng đằng, quả bo bo, củ thiên niên kiện, hạt sa nhân… trước đây mọc khắp nơi, chẳng ai để ý. Nhưng trước sự khai thác ồ ạt của người dân để bán cho thương lái Trung Quốc, những loại cây này đang có nguy cơ bị xóa sổ”, anh này xót xa.
Trao đổi về vấn đề này, ông Lê Quang Hợp - Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Con Cuông cho biết: “Việc người dân khai thác các loại cây dược liệu trên địa bàn để bán lại cho thương lái diễn ra trong thời gian qua là có thật. Chúng tôi cũng muốn kiềm chế tình trạng này, nhưng về mặt pháp lý, đây là lâm sản phụ, do chưa có chế tài xử phạt nạn khai thác loại lâm sản này nên nếu có bắt về thì cũng phải thả.
Do vậy, dù biết đây là hiểm họa khó lường, ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường sinh thái nhưng ngành Kiểm lâm cũng đành để người dân tận diệt và thương lái tận thu”. Trong khi đó, theo Chi cục Kiểm lâm tỉnh, muốn xử lý nạn khai thác lâm sản phụ đang diễn ra tràn lan ở các huyện miền núi như hiện nay thì phải chờ đợi nghị định mới ra đời mới có thể xử lý, còn Nghị định 99 trước đây không có chế tài để xử phạt nạn khai thác lâm sản phụ.
Đây cũng là kẽ hở để đầu nậu về các huyện miền núi thu mua cây dược liệu, dẫn đến nguồn dược liệu quý đang bị cạn kiệt, đe dọa đến sự cân bằng trong môi trường sinh thái rừng.
Thiên Thảo - Đình Khuyên
.