Từ những năm 70 của thế kỷ trước, các đội viên từ khắp nơi trong tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh về Thanh Mai lao động, sản xuất tập trung trong Xí nghiệp Chè. Từ đó đến nay, nhiều hộ gia đình đã có 3 - 4 thế hệ an cư lạc nghiệp ở vùng đất này. Khi nhu cầu về đất ở tăng lên, các hộ dân đã xây dựng nhà ở trên đất được giao trồng chè. Một số hộ sang nhượng cho các hộ khác, hộ nhận chuyển nhượng lại quay sang xây dựng công trình kiên cố. Nhiều thửa đất trồng chè bám mặt đường Hồ Chí Minh nay đã được xây dựng nhà ở, ki-ốt, quán kiên cố.
Đại diện UBND xã Thanh Mai cho biết, hiện nay, trên địa bàn xã có gần 60 hộ vi phạm trong lĩnh vực đất đai. Lỗi vi phạm chủ yếu là chuyển nhượng trái phép, xây dựng nhà, công trình kiên cố trên đất nông nghiệp, vi phạm hành lang an toàn tuyến đường Hồ Chí Minh. Trong đó, có 21 hộ dân chuyển nhượng đất, xây dựng các công trình kiên cố trái phép trên đất nông nghiệp.
Trên đất trồng chè, sát đường mòn Hồ Chí Minh đã mọc lên những công trình kiên cố
Đặc biệt, từ khi có đường mòn Hồ Chí Minh đi qua xã, số hộ nhanh tay mua đất mặt đường từ quỹ đất nông nghiệp này cũng tăng lên, các hộ sở hữu đất thì vô tư cắt bán. Với những hộ này, khi xã tiến hành kiểm tra, họ chỉ xuất trình được giấy tờ mua, bán trao tay mà không được chứng nhận bởi các ban, ngành hữu quan. Mặc dù xã đã nhiều lần lập biên bản vi phạm hành chính, ra quyết định xử phạt, yêu cầu đình chỉ, tháo dỡ công trình nhưng nhiều hộ vẫn không chấp nhận, thậm chí tiếp tục vi phạm.
Đây là một thực trạng rất đáng lo ngại, chính quyền địa phương hiện đang gặp nhiều khó khăn trong việc giải quyết. Ông Hà Quang Nam - Phó Chủ tịch UBND xã Thanh Mai cho biết: “Xã phát hiện việc mua, bán, trao đổi đất đã 3 - 4 năm nay. Tuy nhiên, xã không thể tiến hành cưỡng chế vì đất vẫn thuộc sự quản lý của Xí nghiệp Chè Thanh Mai. Mặc dù UBND huyện Thanh Chương đã 2 - 3 lần về làm việc với UBND xã và Xí nghiệp Chè Thanh Mai nhưng vẫn chưa tìm ra hướng giải quyết hiệu quả.
UBND huyện có chủ trương đề nghị xã quản lý về mặt hành chính theo quy định, nhưng khi các hộ dân chưa xây dựng thì việc cưỡng chế thuộc thẩm quyền của xã, khi đã xây dựng công trình thì thẩm quyền lại thuộc UBND huyện. Chính vì những lẽ trên, việc chuyển nhượng đất trái phép trên địa bàn xã đang có chiều hướng gia tăng”.
Trong số những diện tích đất nông nghiệp biến thành đất ở, người dân xã Thanh Mai còn cho rằng, có một ki-ốt của ông Nguyễn Hữu Tiến - Phó Chủ tịch UBND xã Thanh Mai (thời điểm xây dựng ki-ốt, ông Tiến là Chủ tịch UBND xã Thanh Mai). Ngoài ra, một số diện tích đất trồng chè của hộ bà Hồ Thị Hiên không hiểu vì lý do gì đã được xây dựng nhà sàn lộng lẫy mang tên “Nhà hàng vườn chè”.
Hai thửa đất trên đều nằm ở những vị trí đắc địa, bám mặt đường Hồ Chí Minh nên dư luận địa phương cho rằng, đã có sự trao đổi, mua, bán với giá cao từ các hộ dân chuyển nhượng. Tuy nhiên, không hiểu vì sao, các ban, ngành hữu quan lại tỏ ra thờ ơ, bất lực trước thực trạng này, nhiều ngôi nhà đã và vẫn tiếp tục mọc lên trên đất nông nghiệp?
Ngày 13/9/2002, UBND tỉnh Nghệ An ra Quyết định số 82/2002/QĐUB về việc đổi mới cơ chế quản lý các nông trường quốc doanh. Theo đó, một số diện tích đất thổ cư được cắt ra từ đất xí nghiệp giao cho UBND xã Thanh Mai quản lý. Theo ông Trần Quốc Khánh - Giám đốc Xí nghiệp Chè Thanh Mai thì: “Đất đai mà người dân chiếm dụng chủ yếu trước thời điểm UBND tỉnh Nghệ An ra Quyết định 82.
Một số con em nhận đất nông nghiệp, lúc đầu chỉ làm lều tạm nhưng sau đó làm nhà kiên cố. Đảng ủy Xí nghiệp nhiều lần lập biên bản, trình các cấp để xử lý, UBND huyện, UBND xã cũng nhiều lần làm việc để ngăn chặn tình trạng trên nhưng vẫn chưa tìm ra được cách giải quyết vấn đề có hiệu quả. Hiện nay, có 16 hộ vi phạm việc xây dựng nhà, ki-ốt, quán trên đất nông nghiệp với tổng diện tích khoảng 1,5 ha”.
Cũng theo ông Khánh, việc các hộ dân không có nhu cầu sản xuất nữa mà chuyển nhượng là chính đáng, nhưng nó chỉ diễn ra từ trước năm 2008, thời điểm đó được Xí nghiệp cho phép và ký vào giấy tờ chuyển nhượng. Hiện nay, do nhu cầu nguyên liệu chè tăng mạnh, Xí nghiệp không cho phép các hộ chuyển nhượng nữa mà chỉ xảy ra chuyển nhượng ngầm, thực ra là mua, bán, Xí nghiệp không thể quản lý nổi.
Mua, bán, trao đổi ngầm, chiếm dụng đất nông nghiệp, xây dựng công trình kiên cố, vi phạm hành lang an toàn giao thông đường mòn Hồ Chí Minh đang là một thực trạng đáng lo ngại, có chiều hướng gia tăng trên địa bàn xã Thanh Mai. Thực trạng này rất cần sự phối hợp giải quyết một cách quyết liệt của các bên liên quan, tránh để tình trạng nhập nhèm trong quản lý, sử dụng đất trên địa bàn tiếp tục diễn biến phức tạp.
Võ Văn Dũng
.