Trước đây khi cuộc sống người dân còn nhiều khó khăn, lúc đó măng đắng được xem như món ăn cứu đói cho qua ngày. Giờ đây cuộc sống đã khá giả hơn xưa, cái đói nghèo đã dần được đẩy lùi, thì măng đắng lại được tôn vinh là món ẩm thực có thương hiệu. Đây là món ăn rất nhiều người yêu thích và đã có tiếng ở Quế Phong.
Bây giờ đang là thời điểm chính vụ, nên những ngày này dọc hai bên đường của thị trấn Kim Sơn, chợ Quế Phong, các ngã ba, ngã tư đều bày bán măng đắng. Không riêng người dân nơi đây thích món ăn này, nhiều người ở miền xuôi cũng lên đây nhập đưa về bán, đường sá thuận tiện nên măng đắng có mặt khắp nơi.
Những cô gái Thái ngồi hai bên đường miệng cười tươi mời khách mua măng đắng. Chị Lô Thị Hà ở xã Tiền Phong cho biết: “Bây giờ đang là thời điểm chính vụ, nên có rất nhiều người đi lấy măng về bán, đường đi lấy măng cũng xa lắm, đi từ sáng sớm, đến chiều tối mới về, mỗi ngày cũng kiếm được từ 200.000 - 300.000 đồng”. Đi lấy măng chủ yếu là phụ nữ, có sức khỏe, vì măng đắng thường mọc ở những cánh rừng sâu. Cả huyện Quế Phong chỉ có 4 xã là có nhiều như: Thông Thụ, Đồng Văn, Tri Lễ và Hạnh Dịch, mỗi bó măng bán từ 10.000 - 15.000 đồng (mỗi bó khoảng 1kg).
Măng đắng cũng được chia làm 2 loại, một loại ngọt, chỉ đắng về phần ngọn và có vỏ màu trắng, một loại đắng từ gốc đến ngọn và có vỏ màu tím. Giá được bán như nhau, du khách ở xuôi thường thích loại măng ngọt, có những người lại thích loại đắng. Măng đắng chủ yếu mọc vào mùa Đông, ở Quỳ Châu và Quỳ Hợp cũng có măng đắng nhưng búp nhỏ, đắng không có vị ngọt nên ít người biết đến. Măng đắng Quế Phong thường búp to hơn và có vị đắng hơn.
Có rất nhiều cách chế biến măng đắng, nhưng thông thường thì luộc, chấm với chẻo. Cách pha chế chẻo của người Thái rất ngon. Cá sông đang còn tươi đem về nướng, hạt lạc cũng nướng lên giã quyện vào nhau cho thêm gia vị, rồi cho một ít nước sôi vào là có được món chẻo hảo hạng, thơm ngon, ăn với măng đắng. Ngoài ra, còn nấu canh ột, có người lại thích cho vào bếp nướng cả vỏ cho chín, rồi chấm mắm tôm. Mùa này lên Quế Phong du khách sẽ được thưởng thức món măng đắng.
Trong tất cả các loại măng thì măng đắng là được nhiều người ưa chộng nhất. Đã có dự án trồng măng Điền Trúc ở Quế Phong nhằm hạn chế người dân lấy măng nứa, măng giang để bảo vệ rừng tự nhiên. Không ai có thể trồng được măng đắng, vì nó chỉ mọc tự nhiên ở những cánh rừng sâu, nơi có khí hậu lạnh. Trên đường về thành phố chúng tôi bắt gặp những chuyến xe khách chở măng đắng về xuôi. Với tình trạng lấy măng ồ ạt hiện nay, thì đến một ngày nào đó măng đắng có thể sẽ không còn. Phải làm sao để thứ đặc sản măng đắng, ngọt Quế Phong tồn tại mãi mãi, đó là một vấn đề đang được đặt ra hiện nay.
Lương Đậu
.