Dễ tăng, khó giảm
Dự thảo quy định trường hợp các thông số đầu vào cơ bản tại thời điểm tính toán biến động so với thông số đã được sử dụng để xác định giá thành điện kế hoạch từ 2-5% thì EVN được phép điều chỉnh tăng giá bán điện ở mức tương ứng sau khi đăng ký và được Bộ Công Thương chấp thuận. Trong khi đó, tại Quyết định 24 của Chính phủ về điều chỉnh giá bán điện theo cơ chế thị trường, giá điện tại thời điểm tính toán so với giá bán điện hiện hành chênh lệch 5% thì EVN mới được phép điều chỉnh giá điện ở mức tương ứng.
GS-TSKH Trần Đình Long, Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, cho rằng việc giảm biên độ điều chỉnh giá điện cho EVN sẽ giúp giá thành bán điện được điều chỉnh phù hợp hơn với giá thành sản xuất điện thực tế. Tuy nhiên, quy định này sẽ dẫn đến hạn chế là khiến số lần điều chỉnh giá tăng lên nhiều lần trong năm, giá thành điện luôn trong tình trạng biến động, dẫn đến hoạt động sinh hoạt, sản xuất dễ bị xáo trộn, thiếu tính ổn định. GS Long cho rằng EVN không nên lạm dụng điều chỉnh tăng giá ngay khi mới có biến động nhỏ về giá thành sản xuất mà nên dãn cách thời gian hợp lý.
 |
Chuyên gia kinh tế - TS Nguyễn Minh Phong nhìn nhận rằng dự thảo với tinh thần như vậy sẽ nới rộng quyền tăng giá điện cho EVN mà không đả động đến việc khi giá thành chi phí đầu vào để sản xuất điện giảm thì cơ quan nào sẽ tạo ra áp lực buộc EVN phải giảm giá thành điện.
"Dự thảo này tạo cơ chế mềm hóa để EVN tăng giá mà không yêu cầu đơn vị này giảm giá, rõ ràng cơ quan quản lý và EVN vẫn nghiêng về lợi ích của mình mà chưa chú ý đến lợi ích của người dân và xã hội" - ông Phong phân tích.
Băn khoăn quỹ bình ổn
Quyết định 24 về điều chỉnh giá bán điện theo cơ chế thị trường trước đây nêu rõ quỹ bình ổn giá điện được thành lập bằng việc trích từ giá bán điện nhằm thực hiện mục tiêu bình ổn giá bán điện. Khi đưa ra quyết định này, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng quỹ bình ổn điện nếu không khắc phục được hạn chế mập mờ của quỹ bình ổn xăng dầu thì không cần thiết phải thành lập.
Dự thảo lần này không hề có quy định về quỹ bình ổn giá điện như quyết định trước đây. Theo TS Nguyễn Minh Phong, cơ chế quỹ bình ổn của Việt Nam hiện còn rất nhiều bất cập, không chỉ riêng quỹ bình ổn điện mà ngay cả quỹ bình ổn xăng dầu và trong cơ chế điều hành giá hiện nay của Việt Nam không nên có quỹ bình ổn.
"Quỹ bình ổn xét đến cùng là nguồn tiền của dân bỏ ra, vấn đề cần giải quyết hiện nay là điều hành giá sao cho đúng chi phí sản xuất thực theo hướng tiết kiệm, hiệu quả" - ông Phong đề xuất.
GS Trần Đình Long cho rằng quỹ bình ổn giá điện sẽ giúp chu kỳ biến động giá kéo dài ra, tránh tăng giá ở mức quá cao, gây phản ứng không tốt từ xã hội. "Thực ra, quỹ bình ổn không cần thiết nếu như giá điện được tính toán một cách công khai, minh bạch và được người dân đồng thuận bởi khi giá điện đã hướng tới thị trường thì không cần quỹ bình ổn hỗ trợ. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hiện nay thì quỹ này vẫn có giá trị.
Sử dụng quỹ bình ổn không có ý nghĩa về lâu dài mà chỉ chống lại biến động giá trong ngắn hạn, tạm thời nhưng rất có ý nghĩa trong việc giảm bớt những xáo trộn của nền kinh tế khi bị ảnh hưởng bởi tăng giá điện đột ngột" - ông Long nói. Như vậy, khi cắt quỹ bình ổn giá điện khỏi quy định quản lý, điều hành giá bán lẻ điện thì chắc chắn việc giá điện "nhảy cóc", "tăng sốc" chỉ còn là vấn đề thời gian.
| Phí sẽ chất chồng lên dân Theo GS Trần Đình Long, việc điều chỉnh giá điện với biên độ thời gian hẹp trong điều kiện đo đếm điện năng phức tạp sẽ nảy sinh nhiều bất cập. Những khâu như đo đếm, chốt giá, hình thành giá điện mới... đều phải tính vào chi phí giá điện. Nếu tăng thêm số lần tăng giá khiến gia tăng những khâu trung gian thì chắc chắn chi phí sẽ đội lên và người dân là đối tượng phải gánh chịu thông qua giá điện. |