Đi cả ngày trời khắp các xóm của xã Nghi Diên, huyện Nghi Lộc hỏi mua cam Xã Đoài chúng tôi cũng chỉ gặp được những cái lắc đầu, những nụ cười trừ: Cô chú đến muộn rồi! Mùa cam qua được một tháng rồi!
Vào xóm 8, xóm 9, là trung tâm của vùng trồng cam xã Đoài, ở đây mỗi nhà chỉ trồng 1 đến 2 cây để ăn quả. Nhưng thời điểm hiện tại cũng chẳng còn cây nào còn quả. Tìm đến nhà ông Nguyễn Duy Hảo (xóm 9) người được cho là trồng nhiều cam nhất ở Xã Đoài. Vườn của ông Hảo hiện nay còn khoảng 70 gốc cam cho quả, nhưng đã thu hoạch gần hết.
Trên mỗi cây còn lác đác vài quả mà ông còn dành cho khách quen đặt hàng mấy tháng trước. Ông Hảo cho biết: “Năm nay thời tiết thất thường, trời “siêng mưa” nên cam rụng khá nhiều. Năm nay là năm nhuận nữa nên thời gian chờ Tết lâu, cam chín sớm nên phải thu hoạch trước Tết kẻo hỏng”.
Ông Hảo với những quả cam cuối mùa còn sót lại
Rót mời chúng li rượu cam ở nhà tự ủ, ông Hảo nói như thanh minh: “Như mọi năm đến dịp sát Tết thì khách từ Hà Nội, TP Vinh, khách nước ngoài cũng ghé vườn tôi mua cam, đặt cọc tiền mua cam trước để làm quà Tết, thờ cúng. Giá cam Xã Đoài dịp Tết có thể lên đến 70 - 80 ngàn đồng/quả.
Như mọi năm thì tôi có thể thu gần 100 triệu đồng từ bán cam dịp Tết. Nhưng năm nay phải bán sớm nên giá chỉ khoảng 50 - 60 ngàn đồng/quả, cả vườn cam của tôi năm nay cũng chỉ thu nhập được 60 triệu đồng.
Năm nay không còn cam để bán cho khách vào dịp Tết như trước nữa, mấy ngày nay khách ở xa tìm đến nhiều nhưng đều phải về tay không. Không những bán quả mà tôi còn phải bán cả cây cam lớn, người ta đào nguyên cả gốc về trồng. Đợt vừa rồi tôi vừa bán 5 cây cam cho Sở Khoa học và Công nghệ với giá 35 triệu đồng”.
Cũng tương tự như ông Hảo, vườn cam bà Nguyễn Thị Nhung ở xóm 9 (cũng là một trong những hộ trồng cam nhiều nhất xã) cũng chỉ còn vài cây còn dăm chục quả. Bà Nhung cho biết: “Trong vườn cũng chỉ còn 30 gốc cam cho quả, đầu năm thì khá sai quả nhưng do mưa lụt nhiều quá nên cam bị rụng hết. Năm nay bán hết trước Tết nên giá cả cũng không đắt lắm, thành thử cả vườn cam thì cũng chỉ thu được hơn 25 triệu đồng”.
Để có tiền chi tiêu cho dịp Tết sắp tới, bà Nhung cũng đã phải ngậm ngùi bán đi 3 gốc cam với giá 17 triệu đồng cho một doanh nghiệp về trưng làm cảnh.
Không những mất mùa cam Tết mà người dân nơi đây cũng không mặn mà với cây cam đặc sản quê mình nữa. Phần lớn những người có tâm huyết với cây cam cũng đã lớn tuổi, nỗ lực của họ cũng chỉ có thể duy trì diện tích cam còn lại chứ không còn có khả năng để trồng mở rộng diện tích và sản xuất hàng hóa quy mô lớn được.
Ông Phan Công Hưởng, Phó Chủ tịch UBND xã Nghi Diên, cho biết: “Cam Xã Đoài là một đặc sản nổi tiếng từ lâu, có giá trị kinh tế khá cao, nhưng hiện nay diện tích trồng cam chỉ còn vài ha. Chủ yếu trồng trong vườn ở các xóm 8, xóm 9 và khoảng 2 ha của một chủ trang trại tư nhân mới trồng thí điểm ngoài cánh đồng”.
Ông Hưởng cũng cho biết, mấy năm trước xã cũng có lập đề án bảo tồn và phát triển cây cam Xã Đoài, đã kêu gọi các cấp, các ngành giúp đỡ nhưng còn vướng mắc nhiều cơ chế, chính sách, chưa khuyến khích được người dân tham gia. Bản thân các hộ dân cũng chưa mạnh dạn đầu tư nên chưa mở rộng sản xuất được.
Tết đang đến gần, những người trồng cam lại lỗi hẹn với khách hàng. Những người yêu quý, nặng lòng với cây cam Xã Đoài lại thêm phần lo âu khi một thứ cây đặc sản có giá trị kinh tế cao đang ngày càng mai một.
Bạch Long
.