Dự án này được khởi công, hứa hẹn một tương lai tươi sáng cho người dân xung quanh khu vực mỏ sắt nói riêng và là đòn bẩy phát triển kinh tế của Hà Tĩnh nói chung. Tuy nhiên, niềm vui của người dân, cùng tiếng xe, máy rầm rập kéo về mỏ sắt chưa được bao lâu, thì từ tháng 7/2011 đến nay việc khai thác mỏ sắt đang phải tạm dừng, do phát sinh nhiều vấn đề liên quan đến cuộc sống của người dân, đặc biệt là các vấn đề an sinh xã hội đã đẩy người dân quanh khu mỏ Thạch Khê vào tình trạng “đi không được, ở không xong”.
Theo báo cáo của UBND xã Thạch Hải, hiện nay tình hình cuộc sống của người dân đang hết sức cơ cực, trong đó nghiêm trọng nhất là thiếu nước ngọt để sinh hoạt. Do việc bóc tách lớp đất cát phủ phía trên để tiếp cận với mỏ sắt, đơn vị khai thác đã phải đào sâu xuống 28m so với mặt đất, nên đã làm cho mạch nước ngầm tập trung về đây.
Vì vậy, trước đây người dân chỉ cần đào 6 - 7m là giếng có nước thì nay phải đào đến 13 - 15m để lấy nước sinh hoạt. Về mùa mưa còn đỡ, còn khi mùa khô đến thì cây cối xung quanh khu mỏ đều chết khô do thiếu nước. Một số giếng nước của các gia đình đã bị cạn kiệt hoặc khan nước và có mùi tanh sắt.
Đất sản xuất nông nghiệp của xã Thạch Hải vốn đã thiếu nay càng bị thu hẹp, có 130 hộ gần như bị thu hồi hoàn toàn diện tích đất sản xuất. Hiện tại, diện tích đất sản xuất bị bãi thải sạt lấp là 6 ha, đất nông nghiệp sản xuất hiệu quả thấp do bị bùn thải sạt lấp 20 ha, diện tích đất bị tụt mạch nước ngầm trong 3 năm liên tục từ 2010 đến nay là 30 ha. Do không có nước dưỡng ẩm, nên có thời điểm cây hoa màu đã bị chết hàng loạt, nhưng người dân vẫn chưa được đền bù.
Mỏ sắt Thạch Khê đang bị tạm dừng khai thác vì những bất cập nảy sinh
Do nằm trong diện di dời phục vụ dự án nên những năm vừa qua hệ thống cơ sở hạ tầng và các hạng mục công trình xây dựng cơ bản của Thạch Hải đã không được đầu tư xây dựng, xã cũng không có nguồn thu để khắc phục, sửa chữa. Đất sản xuất bị thu hồi phục vụ dự án, người dân sản xuất nông nghiệp không có công ăn việc làm, phải phiêu dạt kiếm sống, trong làng phần đa còn lại người già và trẻ nhỏ.
Ngoài đất nông nghiệp chưa được đền bù, hỗ trợ thì hiện tại có 200 hộ gia đình cần đất để tách hộ, đặc biệt có 100 hộ có ba cặp vợ chồng trở lên và nhiều thế hệ đang sống chung trong một nhà, mọi sinh hoạt đã khó khăn nay trở nên bí bách, nảy sinh mâu thuẫn, mất đoàn kết.
Để thực hiện dự án này, hàng ngàn ngôi mộ của các dòng họ ở Thạch Hải phải di dời đến nghĩa trang mới, trong khi nghĩa trang Luồng Miếu đang thiếu kinh phí xây dựng nên đang bị bỏ dở dang. Nhiều ngôi mộ đang bị cát vùi lấp, số đã di dời thì chưa có tiền đền bù cho dân.
Thêm vào đó, tình trạng nhiều người bị chết vì bệnh ung thư đang là nỗi khiếp sợ của người dân Thạch Hải. Theo số liệu từ trạm y tế xã cho biết tính từ thời điểm năm 2008 đến nay, xã đã có gần 20 người chết vì bệnh ung thư và có tuổi đời đang còn trẻ.
Từ một dự án lớn, có tính chiến lược là đòn bẩy trong phát triển kinh tế của Hà Tĩnh, thế nhưng quá trình lập dự án khai thác lại chưa tính toán đến các vấn đề phát sinh, dẫn đến dự án phải dừng giữa chừng để khắc phục. Điều đó vừa làm thiệt hại lớn về kinh tế cho đơn vị khai thác, kéo theo sự vào cuộc của nhiều ngành chức năng. Đồng thời, cuộc sống của hàng ngàn hộ dân xung quanh khu mỏ sắt bị xáo trộn.
Giờ đây, hàng ngàn hộ dân xung quanh mỏ sắt Thạch Khê lại tiếp tục sống chung với những thiếu thốn về nước ngọt, đất ở, đất sản xuất, thiếu việc làm…
Đức Thắng
.