Tử vong cao do nhiễm độc thuốc bảo vệ thực vật
Do ảnh hưởng của chiến tranh, vào những năm 60 - 70, Nhà máy thuốc BVTV tỉnh Nghệ Tĩnh (cũ) đã được lệnh sơ tán về đóng tại địa bàn xã Kim Liên, huyện Nam Đàn. Vị trí đầu tiên xây dựng cơ sở phối chế, sản xuất các loại thuốc DDT, 666 nguyên chất đặt tại xóm Mậu 2.
Tuy nhiên, do cơ sở này gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng tới sức khỏe của con người và gia súc khu vực xung quanh nên nhân dân đã phản đối quyết liệt, yêu cầu Nhà máy phải chuyển đến địa điểm khác. Sau đó, Nhà máy được chuyển đến Lùm Nghè - xóm Trù 1.
Tại điểm thứ hai này, do nhiều nguyên nhân, quá trình sản xuất của Nhà máy đã gây ô nhiễm (trên 10.000m2) do tồn dư hóa chất LIDAN và DDT với mức độ đáng lo ngại (nơi cao gấp 88 lần, nơi thấp nhất cũng gấp 1,5 lần so với mốc giới hạn tiêu chuẩn môi trường cho phép). Vì vậy, khu vực Lùm Nghè đã phải gánh chịu hậu quả nặng nề do nhiễm các loại hóa chất độc hại từ nguồn nước sinh hoạt. Người dân bị mắc các loại bệnh hiểm nghèo, phần lớn tử vong do căn bệnh ung thư.
Trước tình hình đó, từ những năm 2002, Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường, Chi cục BVTV tỉnh đã triển khai thực hiện Dự án “Xây dựng mô hình ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ xử lý môi trường khu vực kho thuốc BVTV” tại Lùm Nghè. Hiện nay, tại điểm Lùm Nghè đã được xử lý bằng cách xây tường bao, ngăn chặn không cho hóa chất vùng ô nhiễm lan tỏa rộng hơn; dùng than hoạt tính hấp thu, hoặc lợi dụng vi sinh vật tự nhiên và trồng cây xanh phân giải dần thuốc BVTV.
Ông Nguyễn Thế Dũng - Phó Chủ tịch UBND xã Kim Liên trao đổi về phương án xử lý ô nhiễm
thuốc BVTV tại xóm Mậu 2
thuốc BVTV tại xóm Mậu 2
Đến nay, công trình đang hoạt động tốt, môi trường tại đây đã được cải thiện, cây xanh phát triển tốt. Nhờ vậy, nhân dân trong vùng đã yên tâm hơn. Tuy nhiên, riêng điểm tại xóm Mậu 2, vẫn còn một khu vực rộng lớn chưa được xử lý với diện tích khoảng 1.000 - 1.200m2. Do đó, môi trường tại đây đang bị ô nhiễm trầm trọng, gây nguy hiểm tới sức khoẻ của gần 20 hộ dân sinh sống trong khu vực.
Các loại hóa chất trên thẩm thấu rất sâu xuống mạch nước ngầm sinh thủy. Trong khi đó, người dân nơi đây vẫn đào giếng để lấy nước phục vụ cho ăn uống, sinh hoạt hàng ngày. Nguyên nhân ô nhiễm chủ yếu là do trước khi di chuyển đi địa điểm khác, Nhà máy thuốc BVTV chỉ san lấp đất trên bề mặt qua loa, sơ sài đã để lại trong lòng đất một lượng lớn thuốc BVTV chưa được xử lý.
Theo kết quả thông báo của Chi cục BVTV, qua kiểm tra một số mẫu phân tích, xác định khu vực này có tồn dư lượng hóa chất BVTV vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Còn theo đánh giá của Sở Tài nguyên và Môi trường thông qua kết quả xét nghiệm nguồn nước giếng, ao, hồ, đầm khu vực ô nhiễm: Trong 17 mẫu nước giếng khoan (loại giếng sâu 20 - 30m) thì có đến 15 mẫu đều có độ dư lượng thuốc BVTV; trong 6 ao, hồ tại khu vực bị ô nhiễm cũng đều có dư lượng thuốc BVTV với tỷ lệ 100%.
Kho thuốc BVTV tại Lùm Nghè đã cơ bản được xử lý
Điều đáng lo ngại là tác hại của thuốc BVTV còn gây hậu quả rất nghiêm trọng đối với những người trực tiếp dùng nguồn nước ngầm để ăn uống, hoặc không cẩn thận với lượng hóa chất trên mặt đất rất dễ bị ngộ độc, dẫn đến tử vong. Theo khuyến cáo của các chuyên gia chất hóa học, khi bị nhiễm hoặc thường xuyên tiếp xúc với thuốc BVTV sẽ gây nhiều biến động tâm lý, rối loạn hình thái và cấu trúc nhiễm sắc thể, suy nhược cơ thể, có ảo giác, trí nhớ giảm, mất ngủ, khó nói.
Nguy hiểm hơn, trên một số người do thể trạng yếu dễ gây các loại bệnh ung thư, hoặc quái thai khi các cặp vợ chồng sinh con. Qua số liệu thống kê, từ năm 1990 đến năm 2012, tại xóm Mậu 2 đã có hơn 20 người bị đau ốm và chết với các bệnh chủ yếu như ung thư, hen suyễn, dạ dày, đường ruột, tai biến mạch máu não, mắt mờ gây mù lòa… Trong đó, nhiều gia đình có đến hai người chết trong một thời gian ngắn như gia đình ông Phan Trọng Chi, Nguyễn Sinh Vân, Nguyễn Xuân Lược…
Vướng mắc trong xử lý!
Trước nguy cơ ô nhiễm hóa chất thuốc BVTV gây hậu quả nghiêm trọng tại xóm Mậu 2, xã Kim Liên, từ đầu năm 2007, Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và Công nghệ tiến hành xử lý hóa chất thuốc BVTV khu vực ô nhiễm nặng. Việc xử lý được chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn thứ nhất (từ tháng 1 -7/2007): Điều tra, khảo sát đánh giá phạm vi, mức độ ô nhiễm và đề ra phương pháp xử lý.
Theo đó, để xử lý khu vực điểm nóng ô nhiễm thuốc BVTV, phải tiến hành thi công và xây dựng các hạng mục; diện tích cần xử lý là 488 m2. Định vị khu vực cần xử lý, xác định đền bù di dời, bàn giao mặt bằng và dọn mặt bằng thi công. Trồng cỏ vec-ti-vơ toàn bộ vùng xử lý, xây bể đựng nước mưa cho người dân để đảm bảo cho sinh hoạt, ăn uống hàng ngày.
Nhưng về lâu dài cần xây dựng Nhà máy nước sạch cung cấp đến tận hộ gia đình… Bên cạnh đó, chính quyền địa phương xác định đối với các hộ dân vùng ô nhiễm sẽ được đền bù đất, công trình cây cối theo giá trị hiện hành. Ngoài ra, cần hỗ trợ vật chất di dời các hộ có phần lớn diện tích bị ô nhiễm để đảm bảo an toàn và lấy đất xây dựng công trình xử lý.
Trong quá trình đền bù phần giải phóng mặt bằng, cần phải đồng thời bàn giao mặt bằng để thi công sớm, tránh lan tỏa thuốc BVTV ra xung quanh… Giai đoạn thứ hai (từ tháng 8 - 12/2007): Xử lý do chương trình SEMILA tỉnh Nghệ An hỗ trợ. Như vậy, giai đoạn thứ nhất đã hoàn thành nhưng giai đoạn thứ 2 lại đang vướng phải nhiều trở ngại mà chủ yếu là nguồn tài chính nên vẫn chưa thể triển khai theo như kế hoạch.
Ông Nguyễn Thế Dũng - Phó Chủ tịch UBND xã Kim Liên khẳng định: Vấn đề xử lý ô nhiễm tồn dư thuốc BVTV tại xóm Mậu 2 là rất cấp thiết. Tại xóm này đã có rất nhiều người chết do bệnh ung thư. Mặc dù đã xây bao quanh khu vực nhưng nguy hiểm vẫn rình rập cuộc sống người dân. Muốn di dời gần 20 hộ dân cạnh kho thuốc ở xóm Mậu 2 phải có sự quan tâm, hỗ trợ kinh phí của Nhà nước.
Hiện nay, việc xử lý vướng mắc ở khâu đền bù, giải phóng mặt bằng khu vực xử lý. Thời gian qua, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có Công văn gửi UBND tỉnh đề nghị giao UBND huyện Nam Đàn, UBND xã Kim Liên lập đề án đền bù, giải phóng mặt bằng khu vực cần xử lý. Nhưng do nhiều nguyên nhân, trong đó, việc chưa thống nhất giá đền bù đã làm chậm công tác giải phóng mặt bằng.
Ngoài ra, nguồn kinh phí còn gặp khó khăn nên việc xử lý ô nhiễm từ thuốc BVTV tại xóm Mậu 2 vẫn chưa thể triển khai. Người dân đang chờ đợi sự quan tâm, giúp đỡ của Nhà nước về tài chính, kinh tế để nhanh chóng chuyển đến khu vực mới, sớm ổn định cuộc sống, yên tâm sản xuất, xây dựng quê hương Bác Hồ kính yêu ngày càng giàu đẹp và văn minh.
Hoa Lê
.