Con số thống kê trên thế giới cho thấy tỉ lệ trầm cảm sau sinh đối với các bà mẹ khoảng 10-20%, con số đó ở Việt Nam có thể lên tới 33%.
Chuyên gia tâm lý, TS.Trần Thành Nam (Giảng viên ĐHQGHN) cho biết, trầm cảm sau sinh là một rối loạn thường gặp ở những bà mẹ trẻ, xuất hiện khoảng 1 năm sau khi sinh. Phụ nữ bị trầm cảm sau sinh thường có triệu chứng lo âu, trầm buồn, thu mình; suy nghĩ gây hại bản thân hoặc gây hại cho đứa trẻ, trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và sự phát triển của con.
 |
| Chuyên gia tâm lý, TS.Trần Thành Nam (Giảng viên ĐHQGHN) |
Tỷ lệ trầm cảm sau sinh chiếm tới 33%
Con số thống kê trên thế giới cho thấy tỉ lệ trầm cảm sau sinh đối với các bà mẹ khoảng 10-20%. Tuy nhiên, những người mẹ có các triệu chứng liên quan đến trầm cảm nhưng chưa đáp ứng đủ các tiêu chuẩn để chẩn đoán trầm cảm sau sinh rất cao, chiếm 70 – 80% tỉ lệ các bà mẹ. Nhóm này được gọi là trầm buồn sau sinh (baby blues) nhưng nếu không được hỗ trợ đúng cách rất có thể dẫn đến trầm cảm sau sinh.
Tại Việt Nam, tỉ lệ trầm cảm sau sinh theo một số nghiên cứu sàng lọc có thể lên tới 33%.
Tỷ lệ cao này có thể là do các tục lệ kiêng khem theo truyền thống của người Á Đông, sự thiếu kiến thức về trầm cảm sau sinh trong cộng đồng, không sẵn có hệ thống dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho phụ nữ sau sinh.
Đối với phụ nữ Việt Nam, một nghiên cứu còn cho thấy việc các bà mẹ phải tuân thủ kiêng khem như phải nằm trên lửa, không được tắm gội, phải đeo gạc bông tai để tránh nghe tiếng động lớn, phải dùng thảo dược, phải ăn những thức ăn đặc biệt, phải hạn chế ra ngoài trong 30 ngày sau sinh… có nguy cơ bị trầm cảm sau sinh nhiều hơn.
Nghiên cứu đi trước cũng chỉ ra một số yếu tố bảo vệ các bà mẹ trẻ khỏi trầm cảm sau sinh đó là trình độ học vấn cao; công việc ổn định, hài lòng về cuộc sống hôn nhân; Có một hội/nhóm để trao đổi, chia sẻ nhận được sự chăm sóc sau sinh từ những người mà họ tin tưởng, TS.Trần Thành Nam cho biết.
Những nguyên nhân dẫn đến trầm cảm sau sinh
Theo TS.Trần Thành Nam, có ba nhóm nguyên nhân dẫn đến trầm cảm sau sinh đó là nhóm nguyên nhân sinh học, tâm lý và xã hội.
Nhóm nguyên nhân sinh học cho rằng sự tăng quá mức lượng hoocmon khi người phụ nữ trong quá trình mang thai và sau khi sinh dẫn đến trầm cảm. Đó là các hoocmon steroid, estradiol và progesterone.
Nhóm nguyên nhân tâm lý - xã hội bao gồm rất nhiều yếu tố trong đó các yếu tố có nguy cơ cao nhất bao gồm đã có lo âu, trầm cảm trong quá trình mang thai; đã có bệnh trầm cảm trước đó; có các sự kiện tiêu cực trong cuộc đời xảy ra trong giai đoạn ở cữ; không có sự hỗ trợ xã hội cần thiết.
Nhóm yếu tố nguy cơ cao thứ hai là mức độ căng thẳng trong quá trình chăm sóc con; tự đánh giá bản thân thấp kém; khí chất trẻ sơ sinh khó khăn; vị trí kinh tế xã hội của người phụ nữ; tình trạng hôn nhân, mẹ đơn thân...
Nhóm yếu tố nguy cơ thấp hơn là các biến cố trong quá trình mang thai và sinh nở; mức độ căng thẳng trong quá trình mang thai; thiếu sự hỗ trợ của chồng và gia đình trong quá trình mang thai; mang thai không mong muốn.
 |
| Ảnh minh họa (Internet) |
Chứng trầm cảm sau sinh có thể gây ra nhiều hậu quả đáng tiếc
Trầm cảm sau sinh gây ra những tổn hại thể chất và tinh thần cho người mẹ, khó phục hồi và không thể hoàn thành chức năng của người mẹ trong việc chăm sóc con, không tạo được sự gắn bó sớm an toàn giữa mẹ con từ đó ảnh hưởng đến cả sự phát triển nhận thức và hành vi của trẻ.
Con của những người mẹ trầm cảm sau sinh thường tăng cân chậm; quấy khóc, phàn nàn đau cơ thể; gặp khó khăn trong học tập; không đạt các mốc phát triển và có nhiều vấn đề cảm xúc khi lớn lên.
Một số bằng chứng cho thấy mẹ bị trầm cảm sau sinh thì con có nguy cơ bị tăng động giảm chú ý cao hơn, nguy cơ chậm phát triển các chức năng nhận thức như chậm nói cũng lớn hơn. Khi lớn lên, những đứa trẻ này cũng thường có tỉ lệ cao mắc lo âu, trầm cảm.
Hậu quả nặng nề nhất của trầm cảm sau sinh là việc các bà mẹ tự sát hoặc tệ hơn là giết con rồi tự sát. Người ta thấy rằng tỉ lệ “đột tử” ở trẻ là con của những người phụ nữ bị trầm cảm sau sinh (bao gồm cả các trường hợp bà mẹ trầm cảm giết con hoặc bỏ mặc con cho đến chết) là khá cao.
Nhận diện sớm phụ nữ bị trầm cảm sau sinh qua các biểu hiện tâm lý và sinh lý
Về tâm lý, người phụ nữ trầm cảm sau sinh thường thể hiện ra qua các cảm xúc, nhận thức tiêu cực. Cảm xúc của họ thường khởi đầu bằng buồn rầu, trống rỗng, ủ rũ, thất vọng. Một số người than phiền đau lưng, đau tay, trở nên cáu gắt và né tránh giao tiếp. Họ dần mất hứng thú với những hoạt động trước đây vốn yêu thích, giảm hứng thú tình dục và không hài lòng với bất cứ việc gì người khác làm. Ở mức độ nặng hơn họ có cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ vì cho rằng mình không phải là bà mẹ tốt như mong đợi nên có thể có ý tưởng tự sát.
Về mặt nhận thức, họ thường than phiền trí nhớ giảm sút, thường quên những việc lặt vặt. Làm gì cũng thấy mệt và đòi hỏi phải có một nỗ lực lớn. Họ mất tin tưởng vào bản thân, cho mình vô dụng, tự buộc tội mình vì tình trạng hiện tại hoặc những hành vi đã xảy ra trong quá khứ.
Về mặt hành vi, họ lúng túng và khó tương tác với con. Họ có thể khóc mà không biết khóc vì điều gì, có các cơn giận bùng phát (quát, hét, đạp, phá đồ) một cách không phù hợp và lặp lại
Về sinh lý, họ có thể mất cảm giác ngon miệng dẫn đến chán ăn và sụt cân. Nhiều người mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều, luôn cảm thấy cạn kiệt sức lực mặc dù không phải làm gì nhiều, TS.Trần Thành Nam chia sẻ./.