Hồ chứa và ẩn họa mùa mưa lũ

(Congannghean.vn)-Trong những năm gần đây, liên tiếp xảy ra các vụ việc liên quan đến đập thủy điện, hồ chứa nước xả lũ gây thiệt hại nặng nề cho nhân dân. Tại Nghệ An, để đảm bảo an toàn mùa mưa lũ, nhất là đối với nhân dân sống dưới vùng hạ du, UBND tỉnh đã có sự chỉ đạo kịp thời, quyết liệt vấn đề này.

Thủ tướng Chính phủ: Xả lũ sai phải đền bù cho dân

Thông tin từ Ủy ban Quốc gia tìm kiếm cứu nạn, tính đến hết ngày 16/10, trong đợt mưa lũ tại các tỉnh miền Trung những ngày vừa qua đã có 24 người chết và 9 người đang mất tích. Mưa lũ cũng làm 18 người bị thương, 20 tàu, thuyền bị chìm.

Thủy điện Hố Hô lặng lẽ xả lũ trong đêm khiến hàng nghìn hộ dân ngập chìm trong biển nước

Thống kê tại các tỉnh từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên - Huế, mưa lũ khiến 100.383 ngôi nhà bị hư hỏng; 1.598 ha lúa, 9.480 ha hoa màu và trên 3.000 ha nuôi trồng thủy, hải sản bị ngập úng. Trong đó, Hà Tĩnh và Quảng Bình là 2 tỉnh phải chịu thiệt hại nặng nề nhất, khi có hàng nghìn ngôi nhà bị ngập chìm trong biển nước.

Một trong những lý do khiến 2 tỉnh này phải hứng chịu thiên tai dữ dội, không thể không nói đến trách nhiệm trong việc xả lũ của Nhà máy Thủy điện Hố Hô.

Nằm ở địa điểm giáp ranh giữa 2 tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh, cho rằng lượng nước trong hồ chứa quá cao, việc xả lũ là bất khả kháng để cứu nhà máy, từ 1 giờ ngày 14/10, Thủy điện Hố Hô đã ngưng vận hành nhà máy, xả van tự do với lưu lượng nước 1.800 m³/giây khiến nước lũ dâng lên trên mức báo động 2 khoảng 1,5 m. “Túi bom” nước bất ngờ dội xuống trong đêm làm hàng nghìn hộ dân trở tay không kịp; nhiều tuyến đường, nhà dân dù ở vùng núi cao vẫn bị ngập sâu 6 - 7 m.

Trước đó 3 năm, vào rạng sáng 1/10/2013, đơn vị vận hành hồ chứa nước Vực Mấu, hồ chứa nước lớn nhất của Nghệ An cũng đã bất ngờ xả cùng lúc 5 cửa tràn. Hậu quả đã gây ra trận lũ lịch sử, nhấn chìm 20.000 ngôi nhà tại TX Hoàng Mai, ước tính thiệt hại 800 tỉ đồng. Vào năm 2010, hồ chứa nước Kẻ Gỗ cũng bất ngờ xả lũ trong trận mưa lịch sử khiến cư dân TP Hà Tĩnh và nhiều xã vùng hạ du của huyện Cẩm Xuyên ngập chìm trong biển nước.

Trở lại với sự việc Thủy điện Hố Hô xả lũ, dù những người có trách nhiệm của Nhà máy đều cho rằng, việc xả lũ là “đúng quy trình”, song Bộ Công thương đã quyết định lập đoàn kiểm tra để thanh, kiểm tra quy trình xả lũ.

Quyết liệt hơn, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc vừa có yêu cầu thanh tra việc vận hành xả lũ của các hồ chứa thủy điện vừa qua tại các tỉnh miền Trung, trong đó có việc xả lũ của Thủy điện Hố Hô. Thủ tướng Chính phủ đề nghị làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan, xác định cụ thể trách nhiệm đền bù thiệt hại, đề xuất phương án khắc phục, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 25/10.

Thận trọng khi xả lũ

Trên địa bàn tỉnh Nghệ An, hiện nay có 625 hồ chứa nước lớn nhỏ, với dung tích hơn 387 triệu m³, trong đó có 13 hồ có dung tích từ trên 5 triệu m³ đến 75 triệu m³, 612 hồ có dung tích dưới 5 triệu m³, có 112 hồ có chiều cao đập trên 10 m. Các hồ, đập chứa nước này phần lớn có thời gian sử dụng đã lâu, từ 30 - 40 năm, cá biệt có hồ hơn 50 năm. Trong đó có 570 hồ chứa do xã, HTX quản lý nên việc duy tu, sửa chữa thường xuyên không thực hiện được hoặc chưa tương xứng với tài sản nên công trình bị xuống cấp, rò rỉ, tổn thất nước lớn. Do đó, phần lớn hồ chứa hiện nay đều nằm trong tình trạng thiếu an toàn, nguy cơ vỡ hồ, đập có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong mùa mưa.

Liên quan đến việc xả lũ, đặc biệt là xả  lũ trong mùa mưa lũ đối với các hồ chứa, hồ thủy điện, rút kinh nghiệm từ 3 năm trước đây, ông Nguyễn Xuân Đường, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An cho biết, theo dự kiến, ngày 16/10 vừa qua, tỉnh Nghệ An xả lũ hồ Vực Mấu, là hồ chứa lớn nhất tỉnh. Tuy nhiên, việc xả lũ sau đó chưa thực hiện, để tiếp tục theo dõi tình hình mưa lũ, chuẩn bị phương án di dân vùng hạ lưu, hạn chế thiệt hại cho bà con. Theo đó, việc xả lũ hồ chứa Vực Mấu phải được UBND tỉnh cho phép và phải thông báo cho nhân dân ít nhất trước 10 tiếng để có sự chuẩn bị trong việc đối phó, di dời.

Ông Nguyễn Hữu Tuy, Chủ tịch UBND TX Hoàng Mai cho biết, nếu xả lũ thì địa phương cũng đã chuẩn bị sẵn sàng các phương án, đảm bảo an toàn người và tài sản. Trong khi đó, ông Ngô Quốc Thăng, Giám đốc Xí nghiệp Thủy lợi Hoàng Mai cũng khẳng định, nếu xả thì Xí nghiệp cũng đã có phương án tránh gây bất ngờ cho người dân ở vùng hạ du.