Nỗi buồn dân bản Cà Moong

(Congannghean.vn)-Năm 2010, 142 hộ dân bản Cà Moong (xã Lượng Minh, huyện Tương Dương) di dời về khu tái định cư mới phục vụ việc tích nước hồ thủy điện bản Vẽ. Đến nay, các hộ dân vẫn chưa thể an cư, lạc nghiệp, cuộc sống vô cùng khó khăn. Những trận mưa giờ đây đối với dân bản Cà Moong thực sự là nỗi ám ảnh bởi đất đá có thể san lấp bất cứ ngôi nhà nào...

“Bản có 16 hộ không nghèo”

Bản Cà Moong có 142 hộ, đều là đồng bào Khơ Mú, nằm lọt thỏm giữa thung lũng cạnh khe Pông, biệt lập với phần còn lại của xã Lượng Minh. Dân bản muốn ra trung tâm xã, huyện chỉ có cách leo núi hoặc đi bằng đường thủy kết hợp đường bộ hàng giờ đồng hồ.

Vào buổi trưa nhưng cả bản chỉ trên dưới 10 hộ có người ở nhà, đa phần là trẻ em và người già yếu. Trưởng bản Moong Sơn Tình giải thích: “Bà con ta vào rẫy cả rồi. Quanh đây là đất của rừng phòng hộ hết, bà con phải đi thuyền rồi đi bộ hàng giờ liền mới lên đến rẫy cũ.

Dân bản không có xe máy, mỗi chuyến đi rẫy, tiền thuê xe lai, thuyền cũng tốn 100.000 nghìn đồng. Vì vậy, nhiều hộ phải gửi con cho hàng xóm, ông bà để lên rẫy hàng tháng trời mới về. Thu hoạch được củ sắn, hạt lúa nào lại phải thuê thuyền chở về. Hai vợ chồng ta có 16 đứa con, chúng đều lên rẫy cả, gửi gạo nhờ ta trông hộ 9
đứa cháu”.

Nhà ông Cụt Văn Liên đã bị vùi lấp sau trận mưa lớn giữa năm 2013

Theo trưởng bản Moong Sơn Tình nhẩm tính thì cả bản hiện có 16/142 hộ không nghèo. Có nghĩa là tỉ lệ hộ nghèo của bản xấp xỉ 90%. Nói không nghèo nhưng tài sản trong nhà may ra cũng chỉ có cái tivi và chiếc xe máy cà tàng là đáng giá nhất. Đây là những thứ dân bản mua được nhờ trích từ tiền hỗ trợ di dời của Nhà nước.

Cũng do khó khăn, đường sá xa xôi cách trở, năm học vừa rồi, cả bản có 7 cháu học trường THCS ở ngoài trung tâm xã phải bỏ học để theo cha mẹ lên rẫy. Năm nào cũng có 2 - 3 cháu phải nghỉ học vì cuộc sống quá khó khăn.

Thiếu thốn đủ bề và nguy cơ bị sạt lở, vùi lấp

Di dời để phục vụ tích hồ thủy điện nhưng cả bản hiện không được sử dụng điện lưới, phải chạy tua-bin phát điện loại nhỏ. Trưởng bản Tình cho biết: “Đường từ bến khe Pông về bản lúc đầu nhỏ và khó đi lắm. Sau những trận mưa, đường sạt lở, nhiều đoạn cũng biến mất, muốn đi ra ngoài phải leo núi. May có xe vận chuyển gỗ nên họ mới san ủi, mở rộng đường nhưng vẫn còn khó đi. Nắng thì bụi bẩn, mưa lại nhão nhoét, sình lầy. Toàn bản được đầu tư 15 bể nước nhưng đến nay 1 bể bị vùi lấp, 1 bể bị trôi theo khe suối, chỉ còn khoảng 2 - 3 bể là có nước, dân bản phải đi gánh nước ở xa về ăn”.

Bản Cà Moong nằm ở lưng chừng núi, bên dưới là khe Pông, phía trên là con đường từ trung tâm xã Lượng Minh vào bản đang thi công dang dở. Sau những trận mưa lớn, một “vòi rồng” nước chĩa thẳng vào giữa bản, cộng với mực nước hồ thủy điện dâng cao làm nền nhà các hộ dân bị nứt những vết to, kéo dài. Đất cạnh khe suối đã bị cuốn trôi lên sát nhà dân và không có dấu hiệu dừng lại.

Trận mưa đêm 1/7/2013 đã khiến 27 ngôi nhà của dân bản bị vùi lấp dưới những lớp đất đá sâu. Hiện nay, dân bản đã tháo dỡ được 9 ngôi nhà, 18 ngôi nhà còn lại vẫn nằm dưới bùn đất, 3 ngôi nhà hiện đang có nguy cơ bị vùi lấp, nhiều ngôi nhà đứng trước nguy cơ bị sạt lở, cuốn theo dòng khe Pông khi mưa lớn.

Vì vậy, mỗi khi mưa lớn, các hộ dân phải di tản lên nhà văn hóa bản để đề phòng rủi ro. Trưởng bản Tình dẫn chúng tôi đi dọc khe Pông và cho biết, sạt lở đã tiến vào gần sát sân nhà sàn, không còn đường xuống khe. Nhiều vết nứt đang tiếp tục xuất hiện, chỉ chờ mưa lớn là đất ở của bản sẽ bị dòng nước cuốn phăng xuống khe.

Sau nhiều lần kiến nghị lên xã, huyện không được hồi đáp, một số hộ dân đã làm liều ra bến khe Pông san nền để chuẩn bị làm nhà ở. Nhiều hộ dân do đất đá vùi lấp nhà đã di tản vào rẫy, vừa làm nhà ở tạm, vừa tiện cho việc sản xuất.

Ông Nguyễn Văn Hải, Phó Chủ tịch UBND huyện Tương Dương cho biết: “Chúng tôi đã biết sự việc trên và nhiều lần vào bản để giải quyết. Ngày 14/8/2014, lãnh đạo huyện tiếp tục vào kiểm tra tình hình. Hiện tại, UBND huyện đang cho đơn vị tư vấn thiết kế vào xem xét, tạo dòng chảy, phân tán dòng nước, tránh chảy từ trên núi và tuyến đường đang thi công đổ vào giữa bản. Sắp tới, từ nguồn vốn 30a của Chính phủ, chúng tôi sẽ xây dựng lại các bể nước và kéo điện lưới vào bản với tổng nguồn vốn gần 17,5 tỉ đồng.

Tuyến đường nhựa cấp 6 miền núi, rộng 6 m, dài 18 km từ trung tâm xã Lượng Minh vào bản Cà Moong với tổng mức đầu tư 159 tỉ đồng đang thi công. Việc sạt lở vào tận nhà dân, chúng tôi sẽ kiểm tra. Nếu quả thật có sạt lở, chúng tôi sẽ xin dự án làm kè dọc suối. Huyện cũng đã xin và được HĐND tỉnh phê duyệt chuyển 3,6 ha diện tích rừng phòng hộ để người dân bản Cà Moong có đất sản xuất, thuận canh, thuận cư. Trong tình hình kinh tế hiện nay, việc bố trí đất và nguồn vốn để tái định cư ở một địa điểm khác như mong muốn của bà con là rất khó”.

Hiện nay, dân bản Cà Moong đang sống trong điều kiện vật chất hết sức thiếu thốn, nguy cơ sạt lở mất mát về tài sản, tính mạng đang hiện hữu. Việc xây dựng khu tái định cư và tiếp tục đầu tư vẫn đang được tiến hành, nhiều dự án đã được vạch rõ. Tuy nhiên, hiệu quả công tác tái đầu tư, tái định cư đến đâu còn phụ thuộc nhiều vào sự quan tâm, chỉ đạo của các cấp, ngành từ huyện đến tỉnh.