1. Bà Trần Thị Phong (tên nhân vật trong bài viết này đã được thay đổi) ở quận Cầu Giấy, Hà Nội, năm nay bước sang tuổi 75, sức khỏe không được tốt, đi tàu say tàu, đi xe say xe, nhưng nghe tin Trại giam số 6, nơi con trai bà đang thụ án tổ chức Hội nghị gia đình phạm nhân, bà đã hối con dâu, con trai và con gái bắt chuyến tàu muộn vào Nghệ An.
5h sáng, tàu vào ga Vinh. Chẳng kịp ăn sáng, bà cùng con cháu vẫy chiếc taxi chạy lên Thanh Chương để kịp gặp đứa con trai út, đang thụ án tại đây về tội sử dụng trái phép chất ma túy. Bà Phong là người Hà Nội gốc, có 9 người con, có đứa đỗ đạt, thành danh, cũng có đứa chỉ là công nhân quèn, song điều bà tự hào nhất là chúng ngoan hiền, không chơi bời, đàn đúm với kẻ xấu.
Cách đây tầm một năm về trước, biến cố gia đình đã xảy ra, làm đảo lộn cuộc sống của người mẹ già đã bước qua tuổi thất thập cổ lai hy này. Đó là một sáng tinh mơ, bà Phong vừa tỉnh dậy sau giấc ngủ mệt thì cảnh sát đến nhà, báo tin con trai bà là Nguyễn Văn Kha, đã bị bắt tối hôm qua vì sử dụng ma túy.
Hôm đó, sinh nhật bạn, Kha có đến tham dự, sau chầu nhậu sương sương, quên bẵng mẹ già, vợ trẻ và hai đứa con ở nhà, Kha vào phòng hát karaoke, phê phê nên cắn thuốc lắc. Đang say sưa lắc lư thì bị bắt quả tang. Với tang vật trong người là mấy viên hồng phiến, Kha bị kết án 28 tháng tù giam.
Quá trình tác nghiệp tại hội nghị, chúng tôi vô tình được chứng kiến cảnh, người mẹ già lập cập bước lên bập tam cấp vào hội trường, từ đằng xa, phạm nhân Kha ngoái lại thấy bóng dáng mẹ, cậu ta đã bật khóc rưng rức. Suốt buổi sáng, cậu ta hết lau nước mắt, ngoái lại nhìn mẹ già rồi lại quay sang phạm nhân bên cạnh, cười nói trong niềm tự hào tột độ khi giới thiệu về người mẹ của mình.
Phút gặp mẹ của phạm nhân Nguyễn Văn Kha
“Con đã giảm án được 4 tháng, thời gian còn lại ở đây không nhiều nữa, con sẽ cố gắng cải tạo thật tốt để được về với mẹ, với vợ và hai đứa con. Khó khăn lắm mọi người mới vào được để thăm nuôi, động viên. Nhìn thấy mẹ già thêm theo năm tháng, con ân hận lắm, nhất định trở về với xã hội, con sẽ sống thật tốt”, phạm nhân Kha chia sẻ.
2. Chị Hoài Tâm năm nay đã 54 tuổi. Sở dĩ chúng tôi ấn tượng với chị bởi vì, chị ngồi trên chiếc xe lăn, đôi chân teo tóp đến trại giam thăm cậu con trai đang thụ án tại đây với niềm phấn chấn lạ thường. Chị hiện giờ đang sinh sống tại phường Quán Bàu (TP Vinh), trong ngôi nhà thiếu thốn, gió lộng tứ bề. Con trai chị, phạm nhân Nguyễn Hoài Nhân, năm nay mới 19 tuổi, thụ án 7 năm về tội “Cố ý gây thương tích”.
Chuyện của gia đình chị, từ hạnh phúc đến đau thương tàn nhanh như vệt nắng cuối chiều, chung quy lại, cũng chỉ vì đứa con trai mà vợ chồng chị rất mực cưng chiều. Đang là sinh viên năm thứ nhất của một trường đại học tại Hà Nội, một ngày chị bàng hoàng đón nhận hung tin, nó cùng chúng bạn gây gổ đánh nhau, hại chết một cậu bạn cùng lớp nên bị bắt giam.
Trong nỗi bàng hoàng khôn tả, chị Tâm đón xe ra Hà Nội để gặp con. Lúc xe chạy đến quận Hoàng Mai, chưa kịp giáp mặt con thì tai nạn bất ngờ xảy ra, chị mê man bất tỉnh. May mắn thoát khỏi thần chết, nhưng chị bị gãy cả hai chân, suốt đời chẳng thể đi lại được, phải sống trên chiếc xe lăn.
Con trai bị kết án tù, chị đều đặn thăm nuôi hàng tháng. Gần như có dịp là chị lại lên trại giam gặp con, động viên nó gắng cải tạo tốt để về với gia đình, với xã hội, sớm làm lại cuộc đời.
3. Phạm nhân, dù phạm bất cứ tội lỗi nào, thì khi cánh cửa trại giam mở ra trước mắt, họ đều để lại sau lưng mình những số phận người thân bi đát. Những hình ảnh bất chợt bắt gặp trong ngày gặp lại tại hội nghị gia đình phạm nhân chỉ là một lát cắt rất mỏng trong dòng chảy miên man của trường đời.
Phạm nhân Lương Thị Phượng, 24 tuổi đời, là một cây văn nghệ chủ đạo trong đội văn nghệ phạm nhân. Hát hay, múa giỏi nhưng ít ai biết, Phượng có một hoàn cảnh riêng, vừa đáng thương, vừa đáng trách lại vừa khâm phục.
Lẽ dĩ nhiên, người đáng để chúng tôi phục ở đây không phải là Phượng, mà là người chồng nhẫn nại, đã từ bỏ được tấm áo sọc dọc, trở về xã hội nuôi con, chí thú làm ăn thành đạt chứ không phải ngựa quen đường cũ như Phượng.
Phạm nhân Lương Thị Phượng và con trai
Chồng phạm nhân này, anh Trần Đình Khát, cũng từng lầm lỡ, thụ án tại phân Trại K1, gặp và phải lòng Phượng, thụ án vì dính vào ma túy. Ra trại, hai người kết hôn, sinh được hai đứa con. Trong khi Khát phải vào Sài Gòn mưu sinh thì Phượng ở nhà nuôi con. Xa chồng, công việc không ổn định đã khiến cho Phượng bị cuốn xoáy vào cuộc chơi không hợp pháp.
Lần thứ hai, cô gái này sa ngã và phải vào trại. Khát ở nhà, vừa tiếp tục công việc kinh doanh, nuôi con vừa thăm nuôi vợ, mong ngày đoàn tụ. 7 năm là một quãng thời gian dài, song bằng tình yêu, anh tin vợ mình sẽ hướng thiện để làm lại từ đầu, ít ra cũng vì tương lai của hai đứa trẻ.
Trại giam số 6 hôm ấy mưa tầm tã. Cái lạnh đầu đông dường như càng làm cho cuộc gặp gỡ thêm ấm cúng, thấm đẫm nhân ái. Những cái bắt tay thật chặt, những cái ôm thắm thiết giữa người thân với nhau, và cả với những người đang làm công tác giáo dục hướng thiện với người thân của phạm nhân, rất thân thiện, hàm ơn và nhân văn. Tin rằng, có những buổi gặp gỡ như thế này, lỗi lầm sẽ bớt đi, tình người thêm gần lại.
Thiên Thảo - Hùng Khuyên
.