(Congannghean.vn)-Trải qua 60 năm xây dựng, phát triển và trưởng thành (15/2/1955 - 15/2/2015), Trại giam số 3 (Tổng cục VIII, Bộ Công an), đóng trên địa bàn xã Nghĩa Dũng, huyện Tân Kỳ (Nghệ An) đã trở thành ngôi nhà chung, cải tạo, giáo dục, cảm hóa hàng trăm phạm nhân lầm lỡ từng bước hướng thiện, trở về sum họp với gia đình, tái hòa nhập cộng đồng và trở thành những công dân có ích cho xã hội.
Những ngày đầu gian khó
Trại giam số 3 được thành lập vào ngày 15/2/1955 tại huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương với nhân lực ban đầu gồm hơn 100 CBCS. Bằng sự nỗ lực, cố gắng của tập thể CBCS, một năm sau, đã xây dựng được 7 phân trại, với 4.500 phạm nhân. Lúc này, điều kiện buồng giam tạm bợ, song Trại luôn giữ được an toàn trong mọi tình huống, không có phạm nhân trốn trại, công tác sản xuất, khai hoang phục hóa tiếp tục được duy trì và đẩy mạnh.
 |
| Thượng tá Phan Đình Thành |
Trước khi chuyển về cơ sở hiện tại ở xã Nghĩa Dũng, huyện Tân Kỳ vào tháng 3/1959, Trại giam số 3 đã nhường lại toàn bộ cơ sở vật chất đã xây dựng trong suốt 4 năm tại địa điểm mới ở xã Nghĩa Quang, huyện Nghĩa Đàn cho cán bộ miền Nam tập kết, xây dựng nông trường, địa điểm mà vào năm 1957, đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh khen ngợi về thành tích “giáo dục phạm nhân và cải tạo đồng ruộng, phát triển sản xuất”.
Tại vùng đất Nghĩa Dũng, CBCS đã cùng phạm nhân tập trung chặt gỗ, tre nứa làm nhà tranh, dựng lán trại để có nơi ăn, chốn ở, khai phá tiềm năng đất đai, phát nương làm rẫy, khai phá bãi bồi, lau sậy ven sông để tăng gia sản xuất, đẩy mạnh phát triển ngành nghề thủ công, chăn nuôi gia súc nhằm phục vụ tốt nhất nhu cầu giam giữ, cải tạo và giáo dục phạm nhân.
Để đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới, ngày 18/4/1962, Trại đã xây dựng thêm Phân trại số 2, cách trung tâm 5 km tại xóm Đồng Thờ chú trọng sản xuất, phối hợp với chính quyền địa phương để bảo vệ Trại giam an toàn trong mọi tình huống, đồng thời đơn vị còn giúp nhân dân xây dựng một ngôi trường cấp 2 và 16 ngôi nhà, xóa mù cho hàng nghìn phạm nhân, tạo cho họ lòng tin, sự an tâm, tích cực học tập, lao động, cải tạo để sớm hoàn lương, phục thiện.
Anh dũng trong chiến tranh
 |
| Trại giam số 3 đón nhận danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân |
Trong chiến tranh, Trại giam số 3 là mục tiêu đánh phá của đế quốc Mỹ sau sự kiện Vịnh Bắc Bộ năm 1964. Tiên phong trong lao động sản xuất và giam giữ, cải tạo phạm nhân, CBCS của đơn vị tiếp tục là những người anh hùng trên tuyến lửa khi trực tiếp cầm súng chiến đấu với kẻ thù để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ những thành quả của đơn vị. Để đáp ứng yêu cầu chiến đấu, Trại giam đã thay đổi hình thức giam giữ, đào hầm trú ẩn và hệ thống hào công sự bao quanh để phục vụ chiến đấu. Lực lượng vũ trang có 150 người, do Đại đội trưởng Nguyễn Doãn Thuộc chỉ huy, chia thành 3 trung đội, được trang bị vũ khí để bảo vệ khu trại chính và nhiều tiểu đội bảo vệ an toàn cho phạm nhân tại các khu sơ tán.
Lực lượng Cảnh sát bảo vệ, quản giáo và chuyên môn nghiệp vụ được trang bị vũ khí, ngoài nhiệm vụ giáo dục, cải tạo phạm nhân còn kiêm luôn nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát để ngăn chặn địch tập kích. 13 giờ ngày 15/3/1965, LLVT của Trại đã bắn hạ chiếc máy bay F105D và chiến công này đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất. Tiếp đó, vào lúc 15 giờ ngày 17/5/1965, tiếp tục bắn hạ và chiếc máy bay T18 và được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhì.
Những chiến công nối tiếp chiến công đã khích lệ tinh thần chiến đấu của CBCS và nhân lên niềm tin về khả năng chiến đấu của lực lượng vũ trang Trại giam trong lòng nhân dân.
Trong điều kiện chiến tranh thiếu thốn, có thời điểm, toàn bộ phân trại trung tâm bị bom đạn san phẳng, song CBCS cùng phạm nhân đã khắc phục mọi khó khăn, vừa chiến đấu vừa tăng gia lao động, sản xuất. Đến năm 1969, Ban lãnh đạo Trại đã cho xây dựng Phân trại số 3 đảm bảo nơi ăn ở, sinh hoạt cho CBCS.
 |
| Chỉnh trang khuôn viên đơn vị |
Những năm sau đó, do điều kiện chiến tranh, Trại đã phải sơ tán đến nhiều nơi để đảm bảo an toàn cho phạm nhân. Song, dù đi bất cứ đâu, mọi hoạt động của đơn vị vẫn được duy trì, công tác quản lý, giáo dục, giam giữ phạm nhân và sản xuất đều đạt hiệu quả cao. Với thành tích này, năm 1972, Trại giam số 3 được công nhận là Đơn vị Quyết thắng và được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất. Một năm sau đó, Trại chuyển về địa điểm cũ tại xã Nghĩa Dũng, bắt đầu xây dựng lại từ đầu trên đống hoang tàn, đổ nát bởi bom đạn trong chiến tranh.
Anh hùng giữa thời bình
ong thời gian 20 năm đầu thành lập, Trại đã trải qua muôn vàn gian nan, vất vả, đặc biệt là trong 8 năm kháng chiến chống Mỹ, đơn vị đã 13 lần bị máy bay của đế quốc Mỹ đánh phá, oanh tạc. Giai đoạn đất nước thống nhất và bước vào thời kỳ đổi mới, bên cạnh việc chấp hành nghiêm túc công tác thi hành án phạt tù, CBCS của Trại đã tập trung mọi nỗ lực, xây dựng đơn vị từ hệ thống giam giữ tranh, tre, nứa, lá sang hệ thống nhà giam kiên cố, thoáng mát, có hệ thống truyền thanh, truyền hình, điện nước đến tận từng buồng giam; hệ thống nhà ở và nhà làm việc của cán bộ được xây dựng khang trang, sạch đẹp.
Các chế độ ăn, ở, mặc và khám chữa bệnh của phạm nhân được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Hoạt động giáo dục chính trị, pháp luật, giáo dục công dân được chú trọng và thực hiện có hiệu quả, hàng chục nghìn phạm nhân lao động, cải tạo tiến bộ đã được trở về với xã hội, tái hòa nhập cộng đồng. Nhiều công trình phục vụ công tác và đời sống của cán bộ và phạm nhân được xây dựng mới, đời sống văn hóa trong đơn vị ngày càng được nâng cao và đã được UBND tỉnh Nghệ An ghi nhận bằng danh hiệu Đơn vị văn hóa cấp tỉnh.
 |
| Phạm nhân trên đường lao động, cải tạo trở về |
Trại luôn quan tâm tới công tác xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng, không ngừng đào tạo, nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn nghiệp vụ cho CBCS đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Đội ngũ lãnh đạo, chỉ huy luôn đoàn kết, thống nhất xây dựng tập thể vững mạnh về mọi mặt. Từ năm 1976 - 2014, đơn vị đã 12 năm đạt danh hiệu Đơn vị Quyết thắng; năm 2013, 2014, được Bộ Công an tặng Cờ “Đơn vị dẫn đầu trong phong trào thi đua Vì an ninh Tổ quốc”, Đảng bộ cơ sở thường xuyên được công nhận Đảng bộ trong sạch vững mạnh, 626 đồng chí được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân, Huy chương “Chiến sĩ vẻ vang” các hạng; 23 đồng chí được Chính phủ tặng Bằng khen, 279 đồng chí được Bộ Công an, UBND tỉnh và Tổng cục VIII, các tổ chức, đoàn thể tặng Bằng khen, Giấy khen.
Ghi nhận những thành tích và công lao, đóng góp của các thế hệ CBCS Trại giam số 3 trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cũng như trong giai đoạn đất nước thống nhất và trong công cuộc đổi mới, năm 2009, Trại giam số 3 vinh dự được Nhà nước phong tặng đơn vị “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”. Chỉ tính riêng trong 5 năm gần đây, từ năm 2010 - 2014, Trại đã 2 lần được nhận Cờ thi đua của Bộ Công an, 2 lần được Bộ Công an tặng Bằng khen và 2 năm liên tục là Đơn vị Quyết thắng vào năm 2012 và 2013. Ngoài ra, vào năm 2013 và 2014, đơn vị được Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An tặng Bằng khen. Thành tích này đã tô thắm thêm “bảng vàng” truyền thống của lực lượng Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp, góp phần vào thành công của công cuộc chống Mỹ cứu nước và sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, xây dựng CNXH.