Trong quá trình sưu tầm tư liệu văn hóa dòng họ, chúng tôi phát hiện tại nhà ông Đặng Văn Cần ở khu vực Nam Viên, xã Xuân Viên (Nghi Xuân - Hà Tĩnh) đang lưu giữ 1 đạo sắc phong rồng hoa văn vẽ màu trắng, giấy màu vàng có niên đại Cảnh Hưng thứ 27 (1766) đời vua Lê Hiển Tông. Bên cạnh bản sắc phong này tại nhà ông Cần còn có ống gỗ, hòm đựng sắc phong và gia phả tài liệu bằng chữ Hán.
Mặc dù thời gian tồn tại đã 246 năm, nhưng nhờ được bảo quản tốt nên vẫn giữ được nguyên bản của sắc phong cổ. Bản dịch của sắc phong này có nội dung nêu rõ: “Sắc phong cho xã Nghĩa Liệt, huyện Hưng Nguyên, thờ ông Đặng Nghị đã làm đội trưởng ưu binh trung hãn thuyền, bản thân ông kiêm chức quan thống lĩnh Hải quận công, đi đánh giặc ở đạo Nghệ An, từng phá trận đánh Bào Giang, Đá Lý, bắt được bọn giặc dữ, đã có nhiều công tích, lệnh nhà vua chuẩn y thăng cho chức bách hộ, có khả năng làm Phấn lực tướng quân, gọi là tráng sĩ bách hộ với hạ trật. Vậy có sắc này. Ngày 18/10 năm thứ 27 đời Cảnh Hưng”.
Vua sắc phong công trạng cho Đặng Nghị thờ ở xã Nghĩa Liệt
Qua nghiên cứu bản sắc phong và gia phả họ Đặng cho thấy Hải quận công Đặng Nghị được lập đền thờ ở xã Nghĩa Liệt (nay là xã Hưng Lam - Hưng Nguyên - Nghệ An). Dòng họ Đặng nổi tiếng gia truyền võ tướng, thời Khánh Đức (1649 - 1652) về lập nghiệp tại thôn A Bì, xã Nghĩa Liệt. Văn cúng giỗ Hải quận công kiêm Tuấn quận công Đặng Nghị tổ chức vào năm 1924 phản ánh có một nhánh con cháu Hải quận công đã chuyển cư về thôn Nghĩa Hưng, tổng Thịnh Quả, huyện La Sơn, phủ Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Khi di cư đã mang theo sắc phong và gia phả.
Ông Đặng Văn Cần gốc ở thôn Nghĩa Hưng nay thuộc xã Đức Vĩnh, huyện Đức Thọ, di cư đến xã Xuân Lĩnh, đến những năm 1990, ông chuyển đến lập nghiệp tại Nam Viên, xã Xuân Viên lại một lần nữa mang sắc phong và gia phả đến nơi tái định cư.
Sắc cổ Cảnh Hưng phong cho xã Nghĩa Liệt, huyện Hưng Nguyên thờ Hải quận công Đặng Nghị có giá trị di sản văn hóa - lịch sử quan trọng. Đây là cơ sở, tư liệu hiện vật dùng trưng bày bộ sưu tập sắc phong cổ, tài liệu gốc dùng nghiên cứu, chứng minh những nhân vật và sự kiện lịch sử từng diễn ra trên đất Nghệ Tĩnh trong cuộc nội chiến Trịnh - Nguyễn kéo dài ngót 50 năm.
Đạo sắc này cũng hé mở Hải quận công Đặng Nghị có quan hệ với họ Đặng làng Phật Não và họ Đặng ở thôn Lương Xá, xã Lam Điền, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội cũng như một số họ Đặng ở Nghệ Tĩnh.
Viết Tường
.