Một ngàn cuốn sách các loại, 31 đầu báo, 400 bức ảnh Bác Hồ, 4.550 câu danh ngôn ngạn ngữ, 2.610 ý đẹp lời hay, 100 số tạp chí Liên Xô, 30 cuốn họa báo Trung Quốc xuất bản bằng tiếng Việt, 29 câu chuyện chiến tranh Việt Nam… là kho kiến thức đồ sộ mà cụ Đậu Xuân Tiêu chắt chiu, sưu tập, góp nhặt, gìn giữ hơn 60 năm qua.
Tôi xoay ngang rồi xoay dọc chiếc máy ảnh nhưng vẫn không sao thu hết được kho tư liệu đồ sộ trong gian phòng 20 m2 tại ngôi nhà cụ Tiêu, xóm 12, xã Quỳnh Thạch (Quỳnh Lưu, Nghệ An). Đã bước vào tuổi 83 nhưng đầu óc cụ vẫn minh mẫn.
Cụ viết báo, sáng tác thơ và đặc biệt là viết các bài đóng góp xây dựng Đảng. Buổi chiều, cụ quét dọn chăm chút kho tư liệu của mình. Các con đều lo cho sức khỏe cụ, xin cụ nghỉ ngơi tĩnh dưỡng an hưởng tuổi già nhưng cụ bảo: “Bác Hồ dặn, còn sức còn cống hiến”.
Cụ Tiêu và kho tư liệu quý giá của mình
Thời đó, cả huyện Quỳnh Lưu chỉ có vỏn vẹn 3 trường cấp 2, tốt nghiệp loại giỏi, cụ Tiêu tham gia thanh niên cứu quốc rồi du kích địa phương. Năm 1954, cụ được cử đi du học tại “Khu học xá Trung ương Trung Quốc”. Tốt nghiệp bằng ưu, cụ về nước, mọi người đến “xem cuả cải đưa từ nước ngoài về”.
Tất cả ngẩn người kinh ngạc khi các “thùng đựng cuả” to đùng chỉ chứa toàn sách là sách. Họ kháo nhau “Thầy Tiêu học nhiều… loạn chữ nên khùng mất rồi”. Cụ tiếp tục “khùng” khi được phân công vào thành phố Vinh dạy học nhưng xung phong lên tận Việt Bắc truyền chữ cho con em các dân tộc thiểu số.
Tại đây, cụ nên duyên vợ chồng với cô giáo cấp 1 quê hương quan họ Bắc Ninh. Mãi đến năm 1971, cụ mới chuyển về dạy học tại Quỳnh Lưu và xây dựng tủ sách gia đình. Cụ mê sách đến mức đi bộ từ nhà đến trường đã đọc xong một cuốn, cứ nhận lương là mua sách báo, mọi chi phí trong nhà nhờ vào sự tần tảo của người vợ đảm đang.
Ngày ấy, sách báo còn quý hiếm, vậy mà cụ có đến hàng ngàn số của 31 đầu báo, tạp chí các loại trong, ngoài nước như báo Nhân dân, Thông tấn xã, Lao động, CAND, CANA, Tiền phong, QĐND… Các số báo được xếp thứ tự theo từng loại, giữ gìn cẩn thận, là những tư liệu quý ngày nay khó tìm thấy được.
Bức tranh thời bao cấp, bối cảnh xã hội nước ta những năm chống Mỹ ác liệt cam go, khó khăn gian khổ được phản ánh đầy đủ trên các đầu báo này. Tại đây, tôi bất ngờ gặp một chồng báo “mới” so với các đầu báo khác đó là “CANA cuối tuần”. Theo cụ Tiêu: “Giai đoạn sau, nhiều loại báo tạp chí quá nên tôi đọc chọn lọc và chọn CANA cuối tuần vì nội dung các bài đều sâu sắc, uyên thâm và thiết thực, nhưng rất tiếc không thấy xuất bản tiếp”.
Đặc biệt, bộ tư liệu quý về Bác Hồ gồm 400 bức ảnh, có những bức hiếm quý chưa bao giờ đăng báo. Một tấm bản đồ thế giới in những nước Bác đến từ năm 1911 đến năm 1940 do Cục đo đạc bản đồ xuất bản.
35 đầu sách trong đó rất nhiều cuốn xuất bản lần thứ nhất như bộ “Hồ Chí Minh toàn tập”, “Bác Hồ với giáo dục”... Có những cuốn hiếm thấy như “Hồi ký về Hồ Chủ tịch” do 13 tác giả được sống cùng Bác viết, “Dân ta phải biết sử ta” của Bác Hồ, “Việt Nam đấu tranh và xây dựng” xuất bản từ năm 1975. Kho sách của cụ như một “Bách gia toàn thư” với đủ các loại Đông Tây, Kim Cổ, phong thủy, tử vi… được xếp theo từng loại, từng nước.
Nhiều cuốn hiện nay không thể tìm thấy ở các nhà sách như 7 cuốn từ điển 7 nước, “Chiến tranh và hòa bình” (Nga), “Pari sụp đổ” (Pháp), “Rừng thẳm tuyết dày” (Trung Quốc), “Khuyến học” (Nhật Bản), “Binh thư yến lược” (Việt Nam) …
Hai cụ có 4 con và 4 dâu, rể đều tốt nghiệp đại học. Vợ chồng cậu cả đều là tiến sỹ làm việc tại Bộ Quốc phòng. Một trai, hai gái theo nghiệp bố mẹ. Mong muốn lớn nhất của cụ là được tài trợ để xây dựng một phòng sách.
Tại đây, các tấm ảnh Bác Hồ sẽ phóng to trưng bày cùng các tư liệu quý về Bác, đồng thời hiến toàn bộ sách làm tài sản chung cho thế hệ trẻ quê hương học và đọc.
Nguyễn Lộc
.