Chủ động phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo

(Congan.nghean.gov.vn)-Là công nghệ mang lại lợi ích to lớn, đột phá cho phát triển kinh tế, xã hội, tuy nhiên, trí tuệ nhân tạo (AI) cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro; trong đó đáng lưu ý, tình hình tội phạm sử dụng AI diễn biến phức tạp, đặt ra nhiều khó khăn, thách thức trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm.

Đa dạng các phương thức, thủ đoạn phạm tội

Theo thông báo của Bộ Công an, tình hình tội phạm công nghệ cao, nhất là tội phạm sử dụng công nghệ trí tuệ thông minh nhân tạo (AI) đang diễn ra hết sức phức tạp trên phạm vi toàn thế giới với nhiều phương thức, thủ đoạn hết sức tinh vi và đa dạng trên nhiều lĩnh vực như an ninh - quốc phòng, kinh tế - văn hóa - xã hội. Một số thủ đoạn sử dụng công nghệ AI nhằm mục đích phạm tội xảy ra phổ biến hiện nay, gồm:

1. Sử dụng công nghệ Deepfake (là kỹ thuật kết hợp giữa các thuật toán học sâu và học máy với mục đích tạo ra những video, hình ảnh hoặc âm thanh giả mạo một cách chân thực) để tạo ra các hình ảnh, video giả mạo chân thực đến mức khó phân biệt được thật giả; thay đổi giọng nói, cắt ghép âm thanh, thay đổi khuôn mặt để giả danh cán bộ cơ quan nhà nước để hăm dọa các bị hại có liên quan đến các vụ án đang điều tra, yêu cầu bị hại chuyển tiền đến các tài khoản do các đối tượng chỉ định hoặc yêu cầu cung cấp mã OTP để xác thực chuyển tiền sau đó chiếm đoạt - đây là thủ đoạn xảy ra phổ biến nhất hiện nay tại Việt Nam. Ngoài ra, các đối tượng sử dụng Deepfake để cắt ghép hình ảnh, giả giọng nói, tạo ra các hình ảnh, video “nhạy cảm” của nạn nhân, qua đó thao túng tâm lý, đe dọa nạn nhân nhằm mục đích bôi nhọ danh dự, xúc phạm nhân phẩm và tống tiền; truyền bá thông tin sai lệch, tin giả nhằm gây ảnh hưởng đến dư luận, bất ổn xã hội.
2. Sử dụng công nghệ AI trong phương tiện không người lái (UAV) nhằm thực hiện các hành vi vận chuyển ma túy, vũ khí, hàng cấm đến địa điểm đã được định sẵn; buôn người, đưa người vượt biên trái phép; lập trình sẵn chương trình cho phương tiện không người lái để tấn công, khủng bố vào khu vực đông người hoặc khu vực được chỉ định sẵn...
3. Sử dụng công nghệ AI tạo ra các mã độc, phần mềm độc hại nhằm mục đích tấn công mạng, chiếm quyền điều hành của hệ thống máy chủ, lấy cắp mật khẩu đăng nhập; phát triển các loại virus, malware tinh vi để xâm nhập và phá hoại hệ thống mạng…
4. Sử dụng công nghệ AI để phạm tội trên thị trường tiền điện tử. Chúng lợi dụng tình hình giá một số đồng tiền ảo tăng đột biến để tạo ra các ứng dụng trên nền tảng di động và website sàn giao dịch tiền ảo, ngoại hối mạo danh các tổ chức tài chính để lừa đảo qua hình thức kêu gọi, yêu cầu người tham gia chuyển tiền trước khi bắt đầu giao dịch dưới dạng phí đăng ký, phí tham gia hoặc tiền ký quỹ. Khi huy động đủ số tiền, các đối tượng sẽ điều chỉnh kết quả giao dịch một cách tinh vi hoặc đánh sập hệ thống để chiếm đoạt toàn bộ số tiền của nhà đầu tư.

So với các loại hình tội phạm truyền thống, tội phạm sử dụng công nghệ AI hoạt động chủ yếu trên không gian mạng, đối tượng rất am hiểu công nghệ thông tin, thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn; gây rất nhiều khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc phát hiện và xử lý do các sản phẩm công nghệ AI tạo ra rất chân thực, khó phân biệt với nội dung thật; khung pháp lý về công nghệ AI còn nhiều lỗ hổng, chưa bắt kịp với tốc độ phát triển của công nghệ...

Người dân cần nâng cao cảnh giác trước các thủ đoạn của tội phạm sử dụng trí tuệ nhân tạo (Ảnh minh họa)

Chủ động phòng ngừa, quyết liệt đấu tranh

Trong năm 2024, Công an tỉnh Nghệ An đã phát hiện, bắt 01 vụ, 07 đối tượng sử dụng công nghệ Deepfake và nhiều phần mềm hỗ trợ để mở nhiều tài khoản thanh toán nhằm mục đích chiếm đoạt tiền voucher (là phiếu hoặc mã mua hàng có giá trị tương đương tiền mặt) của các ngân hàng.

Ngoài ra, đã xuất hiện tình trạng các đối tượng sử dụng công nghệ Deepfake để tạo ra các hình ảnh, video của cán bộ cơ quan nhà nước nhằm thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người dân; nhiều trường hợp bị các đối tượng sử dụng Deepfake để cắt ghép, tạo ra các hình ảnh, video “nhạy cảm” nhằm đe dọa nạn nhân với mục đích bôi nhọ danh dự, xúc phạm nhân phẩm và tống tiền; truyền bá thông tin sai lệch, tin giả nhằm gây ảnh hưởng đến dư luận, bất ổn xã hội.

Đáng chú ý, trước thềm Đại hội Đảng các cấp nhiệm kỳ 2025 - 2030, tình trạng sử dụng công nghệ AI cắt ghép hình ảnh, video để nói xấu, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của nhân sự chuẩn bị cho Đại hội Đảng diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố ảnh hưởng tiêu cực đến công tác đảm bảo an toàn tuyệt đối cho sự kiện chính trị quan trọng này.

Để chủ động phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, Công an tỉnh Nghệ An đề nghị thủ trưởng các sở, ban, ngành, đoàn thể cấp tỉnh, bí thư, chủ tịch UBND các huyện, thành, thị quan tâm chỉ đạo triển khai một số nội dung sau: Tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo của Chính phủ, UBND tỉnh về công tác bảo đảm an toàn thông tin mạng và đấu tranh phòng, chống tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng; tổ chức quán triệt, thông báo các phương thức thủ đoạn phạm tội đến cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động để nâng cao tinh thần cảnh giác. Bí thư, chủ tịch UBND các huyện, thành phố, thị xã quan tâm chỉ đạo UBND các xã, phường, thị trấn tăng cường tuyên truyền về phương thức, thủ đoạn của loại tội phạm trên đến Nhân dân. Trong đó tập trung tuyên truyền cá biệt đối với những người cao tuổi, trình độ công nghệ thông tin còn hạn chế; những người đầu tư tài chính nhưng hiểu biết về lĩnh vực này còn hạn chế, những người đầu tư mang tính chất “ăn theo”; người thất nghiệp, người muốn tìm kiếm thêm thu nhập thông qua mạng Internet...

Đối với người dân, Công an tỉnh Nghệ An khuyến cáo, cần cẩn trọng trong bảo vệ dữ liệu cá nhân, không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản, mã OTP của ngân hàng cho bất kỳ ai nếu chưa rõ lai lịch. Không bấm vào các đường link trên không gian mạng chưa rõ nguồn gốc; không tham gia giao dịch tại các sàn giao dịch chứng khoán, sàn giao dịch tiền điện tử chưa được Nhà nước bảo hộ. Không đăng tải, chia sẻ các thông tin trên không gian mạng nếu chưa được kiểm chứng. Tăng cường tuyên truyền về các phương thức, thủ đoạn của loại tội phạm này đến người thân; khi phát hiện, nghi vấn bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì khẩn trương trình báo với cơ quan Công an để được hướng dẫn giải quyết…