Khi bị truy quét, phát hiện và bắt giữ, bất cứ phu vàng nào ở "trung tâm vàng tặc" Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam cũng đều chua chát thừa nhận: Dẫu biết trước ẩn họa, hiểm nguy đang rình rập mà vẫn chấp nhận lao vào như những con thiêu thân chỉ vì vàng, vì mưu sinh. Cũng không ít phu vàng đã phải vong mạng nơi hố sâu, hay rừng thiêng nước độc. Sự đánh đổi bằng cả tính mạng của phu vàng còn để lại cho người thân, vợ và các con đang nheo nhóc ngóng đợi nơi quê nhà phải gánh chịu nhiều nỗi đau mất mát...!
 |
| Một số vàng tặc tuổi đời còn rất trẻ vẫn lên rừng thiêng nước độc để "ôm giấc mộng vàng" |
Phu vàng liên tục gặp tai ương
Những ngày cuối tháng 3/2014, sau nhiều ngóng đợi trong đau đớn và tuyệt vọng của người thân ba phu vàng bị vùi lấp ở tỉnh Hòa Bình. Và hơn 2 tháng nỗ lực đào bới, tìm kiếm tại khu vực hầm vàng bị sập thuộc vùng rừng thôn 8, xã Phước Hiệp, huyện Phước Sơn, Quảng Nam. Cuối cùng, xác của hai trong số ba phu vàng tử nạn đã được lực lượng điều tra Công an tỉnh Quảng Nam đã tìm thấy.
Sự việc xảy ra vào khoảng 21h ngày 10/1/2014, bất chấp đêm đen, một nhóm phu vàng vẫn cố len lỏi trong hầm vàng sâu hun hút tại khu vực vùng rừng thôn 8 để khai thác quặng vàng trái phép. Bất ngờ, cả khu hầm rung chuyển rồi đổ sụp. Một số phu vàng may mắn sống sót nhưng quá hoảng loạn nên đã bỏ chạy lên núi, riêng ba phu vàng gồm Bùi Văn Thảo (SN 1989); Hà Anh Tấn (SN 1994) và Bùi Văn Hưng (SN 1985), cùng trú thôn Suối Con, xã Kim Bôi, huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình đã bị hàng trăm khối đất đá vùi lấp.
Vì khu vực bãi vàng nằm sâu trong rừng, chỉ độc đạo một con đường mòn của dân làm vàng, và từ bãi vàng ra đến huyện phải cắt rừng lội bộ hơn 10 tiếng đồng hồ. Thêm vào đó, chủ hầm vàng lại sợ phải chịu trách nhiệm do đã tự ý khai thác vàng trái phép... Nên mãi đến chiều ngày 11/1, sự việc mới được báo cáo đến chính quyền địa phương.
 |
| Phu vàng Bùi Văn Thương tử vong do sập hầm vàng |
Ngay sau khi nhận được tin báo, lực lượng Công an Quảng Nam đã đến hiện trường, phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức đào bới tìm kiếm thi thể các nạn nhân. Tuy nhiên, do thiếu phương tiện cơ giới, hầm quá sâu và khối lượng đất đá quá lớn đã vùi lấp toàn bộ khu vực hầm vàng nên công tác tìm kiếm xác ba phu vàng gặp rất nhiều khó khăn... Cho đến ngày 22/3, lực lượng tìm kiếm mới chỉ phát hiện thi thể của 2 phu vàng là Bùi Văn Thảo và Hà Anh Tấn đang trong thời kỳ phân hủy. Riêng thi thể còn lại của phu vàng Bùi Văn Hưng hiện vẫn được lực lượng chức năng và người thân tiếp tục tìm kiếm...
Cách đó không lâu, vào ngày 26/9/2013 một vụ sạt lở núi, sập hầm gây thương vong cho phu vàng khác tại vùng núi huyện Đông Giang khiến dư luận cũng chấn động không kém. Đêm ngày 25/9, khu vực rừng núi của Đông Giang chìm trong mưa lớn và nước lũ thượng nguồn. Nhưng vì mưu sinh, ngay sáng sớm ngày 26/9 nhóm 5 phu vàng vẫn kéo nhau đến lán trại tại khu vực Đá Bí quanh sông Vàng, gần thủy điện An Điềm 2 (thôn Phú Bảo, xã Ba, Đông Giang) để vớt vát chút quặng còn sót lại. Do thấm mưa, đất nhão, hố vàng lại đào sâu vào lòng núi nên cả 5 phu vàng đã bị nguyên một khối đất đá lở, đổ ập xuống chôn vùi. Hai phu vàng Nguyễn Đình Vũ (SN 1986) và Nguyễn Ngọc Trọng (SN 1987, cùng ngụ xã Ba) tử nạn, ba phu vàng còn lại tuy may mắn sống sót nhưng đều bị thương tích nặng.
 |
| Những lán trại và vật dụng của vàng tặc bỏ lại sau đợt truy quét của lực lượng chức năng |
Một chủ hầm vàng khác là Nguyễn Quốc Phong (SN 1983, trú huyện Phú Ninh, Quảng Nam) đã phải thừa nhận với Công an huyện Phú Ninh: "Phu vàng Bùi Văn Thương (SN 1994, trú tỉnh Hòa Bình) tử vong vào 11h30' ngày 16/5/2013, tại khu vực bãi Xò Rò, núi Kẽm (thuộc thôn Bồng Miêu, xã Tam Lãnh, huyện Phú Ninh, Quảng Nam) là do chủ hầm thuê khai thác trái phép trong điều kiện hết sức nguy hiểm.
Mặc dù khai thác quặng vàng hầm sâu dưới lòng đất đến 30-40m, nhưng không hề có phương tiện bảo hộ, ống khí hầm lại không được kè chắn, chỉ đào lấp sơ sài. Được biết, đây cũng chính là hầm vàng khai thác trái phép, mặc dù đã bị các cơ quan chức năng Quảng Nam truy quét đẩy đuổi nhiều lần, nhưng vì lợi nhuận các chủ hầm vẫn bất chấp, lén lút khai thác ngày đêm. Và chỉ trong vòng chưa đầy nửa năm 2013 tại huyện Phú Ninh đã có 5 phu vàng bị chết và 2 phu vàng khác bị thương do sập hầm"... Còn theo thống kê của cơ quan chức năng, riêng năm 2013 trên địa bàn miền núi tỉnh Quảng Nam đã xảy ra hàng chục vụ tai nạn, sập hầm tại các bãi vàng khiến hơn 12 phu vàng tử vong và bị thương...
"Nước mắt" của vàng
Đau đớn, chia sẻ trong nước mắt, thân nhân của hai phu vàng tử nạn vừa mới được tìm thấy Bùi Văn Thảo và Hà Anh Tấn cho biết: Mặc dù sau nhiều ngày tưởng chừng như vô vọng, xác của con, em chúng tôi đã được tìm thấy. Nhưng sau khi cơ quan Công an tiến hành khám nghiệm tử thi, điều tra nguyên nhân, chúng tôi cũng phải đành xót lòng mà an táng thi thể người thân ngay tại chỗ. Cũng do bởi gia đình ở xa, hoàn cảnh và điều kiện kinh tế lại quá khó khăn. Còn phu vàng Nguyễn Văn T. (SN 1987, trú huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng) may mắn sống sót trong vụ vùi lấp tại huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhắc đến việc tận mắt chứng kiến cái chết của hai bạn phu Nguyễn Đình Vũ và Nguyễn Ngọc Trọng trong tuyệt vọng và đau đớn.
 |
| Lực lượng chức năng đang tháo dỡ, tiêu hủy những lán trại, vật dụng do vàng tặc cố tình dựng lên để khai thác vàng trái phép |
Buổi trưa định mệnh đó, 5 phu vàng chỉ lót dạ bằng chén cơm đạm bạc, rau rừng rồi vội vào núi đào, xới chứ có gì hơn đâu. Vùng rừng núi Đông Giang hễ có mưa lớn lại hay xảy ra các trận lở núi, xung quanh hố quặng của chúng tôi đất đá đã sạc đổ ngổn ngang do mưa lớn từ hôm qua. Cũng do bởi hai anh Vũ, Trọng và cả mấy người bọn tôi đều "tiếc" khu đất quặng đang đào dở nên cố vớt vát chút đỉnh. Vậy là hàng trăm tấn đất đá đổ ập, vùi các phu vàng và cả lán trại khiến cả nhóm không kịp né tránh.
Cũng như anh T., trong căn nhà vách gỗ tạm bợ, bà Nguyễn Thị Tấn (mẹ của nạn nhân Trọng, 57 tuổi, trú thôn 6, xã Ba, Đông Giang - PV) vẫn dằn vặt, nước mắt chan lẫn với nỗi đau khi nhắc đến con trai. Bà con trong thôn 6 ai cũng xót xa: Bà Tấn không có chồng, bao nhiêu tình cảm và hy vọng nương tựa lúc tuổi già đều dồn hết nên anh con trai duy nhất là Trọng. Nhưng bà thật sự đã kiệt quệ cả sức lực và tinh thần khi con trai mất. Khi nghe người đi rừng về báo Trọng gặp nạn, bà liền bỏ dở nồi cơm đang nấu, cứ cắm cúi, miết mải chạy đến chỗ đất núi vùi lấp con trai.
Mặc tay bật máu, sức yếu bà vẫn cứ đào, cứ xới vào đất đá và mếu máo gọi tên con... Cũng ở thôn 3, cách nhà bà Tấn không xa, ông Nguyễn Đình Xuân (55 tuổi cha của nạn nhân Vũ - PV) nhiều tháng qua sau tai nạn, vẫn không thể ngôi ngoai. Vũ và Trọng cũng như một số thanh niên trong xã do không học hành đến nơi đến chốn nên nào có nghề nghiệp gì ổn định, đành phải bám víu vào nghiệp đãi vàng đang rộ lên như nấm sau mưa. Cay đắng nhất là không ít trai bản làng đã phải bỏ mạng vì vàng như Trọng và Vũ. ''Hy vọng nỗi đau, nước mắt của đầu bạc khóc mái đầu xanh của hai gia đình chúng tôi là một hồi chuông báo động, sẽ làm thức tỉnh những thanh niên, những phu vàng vẫn còn hy vọng hão huyền về "giấc mộng vàng".
 |
| Những hầm vàng ô nhiễm rác thải, sâu hun hút và đầy hiểm họa |
Theo Đại tá Phan Ngọc Ngự, Phó Giám đốc Công an tỉnh Quảng Nam cho biết: "Trước nạn vàng tặc cùng những hiểm họa khôn lường do vàng tặc để lại đối với môi trường và tính mạng của người dân. Dưới sự chỉ thị của lãnh đạo tỉnh, Công an tỉnh Quảng Nam đã chỉ đạo các đơn vị, Công an địa phương ra quân truy quét hàng chục lượt, đẩy đuổi hàng ngàn đối tượng ra khỏi rừng. Trong đó, đích thân Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Nguyễn Ngọc Quang cùng các lực lượng ban ngành liên quan đã trực tiếp vào tận một số bãi khai thác trái phép để đẩy đuổi "vàng tặc" cho thấy quyết tâm của chính quyền tỉnh Quảng Nam dẹp nạn vàng tặc hết sức quyết liệt. Tuy nhiên, rừng núi Quảng Nam hiểm trở, xa với dân cư. Khi nào chính quyền, các cấp ngành vào cuộc truy đuổi, động thì chúng lẻn vào rừng sâu, còn khi mình "rút" thì vàng tặc lại tái diễn.
Mặc dù đã được Bộ Công an cho phép thành lập một đồn Công an đặt tại điểm nóng vàng tặc là khu mỏ vàng Bồng Miêu (huyện Phú Ninh, Quảng Nam), nhưng vẫn không ngăn nổi tình trạng đào vàng trái phép ở khu vực này... Đặc biệt, đa số các phu vàng đến từ nhiều tỉnh thành, nhất là các tỉnh phía Bắc nên việc quản lý hết sức khó khăn. Chúng liên kết với người dân địa phương hết sức tinh vi bằng cách dùng người địa phương cảnh giới, khi có lực lượng chức năng truy quét là chúng báo cho nhau. Vì thế, có nhiều đợt lực lượng truy quét vào nơi các bãi vàng trái phép thì không thấy người đâu, chỉ còn các phương tiện, thiết bị khai thác "vô chủ", nên rất khó trong việc xử lý.
.