Nghề nuôi hàu trên sông Mai Giang, phường Mai Hùng, thị xã Hoàng Mai vốn không còn xa lạ với nhiều người. Nhưng ở đây, chúng tôi muốn nói đến sự năng động, sáng tạo trong phát triển kinh tế của người dân. Câu chuyện dưới đây được kể từ những tâm sự làm ăn của bà con phường Mai Hùng.
Dòng Mai Giang chảy qua địa phận phường Mai Hùng, thị xã Hoàng Mai chừng 6 km, vào buổi sáng mùa hè, khi ánh mặt trời rọi những tia nắng ngập tràn một ngày mới, cũng là lúc thuỷ triều rút, dọc hai bên sông nổi lên nhiều bè tre được đan kết vào nhau kéo dài theo bờ sông. Đó chính là mô hình sinh kế nuôi hàu mà người dân phường Mai Hùng sáng tạo ra hơn 12 năm nay. Họ đã biến khúc sông, vốn chỉ để cho nước trôi, triều đến, thành những vựa hàu xoá nghèo, làm giàu cho nhiều hộ dân nơi đây.
Người đầu tiên nghĩ ra cách nuôi hàu trên đoạn sông này là anh Văn Đức Nhiệm, một thanh niên mới 20 tuổi. Anh kể rằng: Bản thân vốn quen nghề sông nước chài lưới từ nhỏ, cộng với tính ưa mày mò tìm hiểu, ý định nuôi hàu chợt lóe lên khi một lần anh nghĩ đến những con hàu thường bám vào chân cầu, tảng đá, bờ sông. Trong khi hàu là một món ăn giàu dinh dưỡng, lại có giá trị trên thị trường. Người dân quê anh vẫn thường đi nhặt hàu, cạy hàu về làm thức ăn và bán, sao không ai nghĩ đến việc nuôi nó như một nghề kiếm sống.
Vậy là, cách nuôi hàu đã xuất phát từ suy nghĩ của anh Văn Đức Nhiệm: Dọc bờ sông này, loại cây linh tinh đắp hàu nhiều, mình đưa vỏ hàu đi sông lặn được về xâu lại, treo lên. Năm đầu tiên làm độ 300 - 400 xâu, gọi là làm thí điểm, năm thứ hai làm lên 500 xâu. Làm cái này lợi nhuận cao. Thấy vậy, dân làng cũng làm và dần dần họ làm theo. Câu chuyện nuôi hàu trên sông Hoàng Mai được bắt đầu không phải từ những chủ trương, dự án, mà từ những ngư dân năng động trong làm ăn như anh Nhiệm.
Thấy đem lại giá trị kinh tế cao, lại tận dụng được sức lao động từ trẻ nhỏ đến người già, ban đầu chỉ có vài ba hộ nuôi, đến nay, đã có hơn 100 hộ dân thuộc hai khối 10, 11, phường Mai Hùng nuôi. Họ xem đó như một nghề làm ăn bền chắc và có thu nhập khấm khá. Anh Văn Đức Toàn ở khối 10, phường Mai Hùng, thị xã Hoàng Mai phấn khởi nói: Nhà tôi có những giai đoạn nuôi đến 7.500 xâu. Hàu cũng từng đấy con, nhưng giá 2 năm nay cao, nên đâm ra nuôi hàu được, nhiều lắm.
Đoạn sông ngập mặn Mai Giang, nơi bà con địa phương đóng cọc thả giàn nuôi hàu
Bây giờ ra Tết, tiền học... không phải lo gì hết. Và anh Toàn còn lý giải cho chúng tôi việc phải làm thế nào để nuôi hàu đúng thời vụ, đạt năng suất theo kinh nghiệm của anh: Hàu chỉ đẻ ở một con nước, con nước sau không còn nữa. Tại sông này, nếu căn từ 15 nga`y cho đến hết tháng 3 âm lịch thì chắc chắn không phải lo con gì nữa mà chỉ có hàu thôi.
Hàu là loài thuỷ sinh có nhiều trong nước mặn, gặp vật thì kết tụ sinh sôi. Người dân phường Mai Hùng theo đó đã dựa vào con nước để nuôi hàu. Bà con chia nhau vùng bờ sông, đóng cọc tre, bê tông, làm giàn đỡ, tìm kiếm vỏ hàu, đục lỗ, dùng dây cước xâu lại thành từng chuỗi đem móc vào giàn thả xuống, đơn giản chỉ có thế. Giống hàu sản sinh từ nước biển vô tận đổ về, gặp dịp bám vào chuỗi vỏ hàu, sinh trưởng dần và đến mùa thì bà con thu hoạch. Ở Mai Hùng, hộ nuôi ít thì vài nghìn xâu, hộ nuôi nhiều trên 10.000 xâu.
Nay chưa đến mùa cạy hàu, nhưng nhìn những chùm hàu nặng trĩu, thọc sâu giữa lòng nước, người ta tin tưởng vào thành quả mà nó sẽ mang lại, như đã cải thiện, nâng cao đời sống kinh tế của nhiều gia đình những năm qua. Năm nay, ông Đậu Huy Dự, người dân khối 10, phường Mai Hùng, thị xã Hoàng Mai nuôi 4.000 xâu hàu cho hay: Gia đình không có nhân lực cho nên tôi làm ít. Nếu được như giá hàu vừa rồi và nó đạt tiêu chuẩn thì phải được trên 40 triệu đồng, đỡ đần cho được nhiều. Nếu mà có nhân lực làm, đầu vào đầu ra đúng đắn, một năm làm 10.000 xâu thì sẽ được 100 triệu đồng hoặc hơn 100 triệu đồng.
Bà con ở đây cho biết: Đồng vốn mà bà con đầu tư cho nuôi hàu chỉ có một mà cho lãi gấp 5 - 6 lần, thậm chí còn cao gấp 9 - 10 lần trong một vài năm nay. Người ta tính toán số tiền bỏ ra mua vật liệu, hoàn thành một xâu vỏ hàu đem thả xuống lòng sông chỉ mất độ 10.000 đồng trở lại. Và đến khi thu hoạch, trung bình mỗi xâu cho một kg thịt hàu có giá giao động 100.000 - 120.000 đồng.
Khi chúng tôi hỏi về chủ trương mở rộng diện tích nuôi hàu trong tương lai của địa phương, ông Lại Văn Lực - Phó Chủ tịch UBND phường Mai Hùng, thị xã Hoàng Mai nói trong sự tiếc rẻ: Địa phương bây giờ chỉ còn biết chú trọng vào việc giúp người dân có thêm kiến thức KHKT để nâng cao năng suất nuôi, còn lại thì không còn diện tích mặt nước để nuôi hàu, vì cả khúc sông bà con đã đóng bè nuôi kín rồi. Nuôi hàu rủi ro thấp, thu nhập lại cao”.
Nói đến nghề nuôi hàu trên dòng sông Mai Giang ở thị xã Hoàng Mai chúng tôi muốn minh chứng cho một điều xưa cũ, nhưng luôn đúng như chân lý rằng: Trong mọi điều kiện sống, với sự năng động, sáng tạo trong làm ăn, người dân có thể biến vùng đất tưởng chừng không có lợi thành nơi xoá nghèo, làm giàu. Việc ngăn mặn, giữ ngọt ở con sông Hoàng Mai chưa thể làm được trong nhiều năm qua, nhưng sự linh hoạt, sáng tạo của cư dân nông nghiệp đã biến con sông bị nước mặn xâm lấn thành vựa nuôi hàu lớn, trung bình mỗi năm cho sản lượng hàng chục tấn thịt hàu.
Riêng năm 2012, giá trị kinh tế mà con hàu mang lại gần 5 tỷ đồng. Quả là một khúc sông làm ra bạc tỷ! Nghề nuôi hàu “vốn ít, lời nhiều” ở phường Mai Hùng, thị xã Hoàng Mai được ví như một câu chuyện kinh tế sinh động do chính những người dân lao động cần mẫn viết ra hơn chục năm nay. Cuộc sống biến đổi không ngừng, nhưng luôn cần sáng tạo ra những câu chuyện xoá nghèo, làm giàu như thế.
Dương Cầm
.