Người bắt được cá sủ vàng nặng ký nhất là bố con anh Trần Văn Nghĩa, ở làng Lộc Thọ, cá nặng 62 kg vào đầu năm 2005, bán hơn 400 triệu đồng. Từ một hộ nghèo, gia đình anh Nghĩa được liệt kê là hộ bần ngư thứ 6 ở Lộc Thọ lọt vào “tốp triệu phú” ở xã Phúc Thọ.
Điều đáng nói là sau khi một loạt các hộ dân bắt được các sủ vàng trên, người thì bảo: “Trời có mắt, vì họ là những gia đình nghèo rớt mồng tơi. Nhưng có kẻ bạo miệng cho rằng, những gia đình đánh bắt được cá sủ vàng, một vài năm tự dưng đổ bệnh (?!)”. Chúng tôi đã có cuộc thâm nhập thực địa tại vùng lạch Hội để tìm hiểu, làm rõ thực hư.
Phải cất công đến lần thứ hai chúng tôi mới gặp được anh Trần Văn Nghĩa tại nhà riêng ở làng Lộc Thọ xã Phúc Thọ. Thấy khách lạ đến nhà, anh Nghĩa xởi lởi: “Nếu cách đây 7 năm các anh xuống thì không hình dung gia đình tôi nghèo đến mức độ nào. Cũng có bàn ghế nhưng thực chất là những tấm cốt pha do tôi tự đóng vừa là bàn để tiếp khách, vừa là bàn học cho các con”.
 |
| Cá sủ vàng anh Nguyễn Văn Thành bắt được năm 2007 |
Anh Nghĩa kể, ở lạch Hội phần nhiều là cá ngứa, có trọng lượng từ 0,5kg đến 1kg. Riêng loại cá sủ vàng rất hiếm. Tuy nó thích nghi với các vùng nước lợ, nhưng thực tế cho thấy, loại cá này duy nhất chỉ “tạm trú” tại vùng cửa biển lạch Hội - Cửa Hội - Nghệ An, khoảng 10 năm trở lại đây.
Theo ông cha kể lại, trước đây thi thoảng cũng có đôi ba con cá sủ vàng mắc lưới, mỗi con nặng từ 30 - 40 kg, nhưng không bắt mà họ thả xuống nước vì thời đó ngư dân lạc hậu cho rằng đó là cá ông, cá cha nên thả lại sông nước để làm ăn may mắn, do cá sủ vàng chưa có giá trị như ngày nay. “Khoảng 18 giờ 30 phút ngày 13/3/2005, trong khi đăng lưới tại cửa lạch Hội (Cửa Hội) thì tôi phát hiện một con cá bụng màu vàng trắng đang cựa quậy, lúc chìm, lúc nổi. Những tưởng có chuyện chẳng lành, hai bố con tôi đoán già đoán non liền cho thuyền đến gần để biết cụ thể… Nhưng vừa đến nơi thì phát hiện ra “ông” sủ vàng, dài khoảng 2m, đang mắc lưới. Biết đây là loài cá quý hiếm, nếu bắt được sẽ đổi đời trong chốc lát, nhưng tôi rất bình tĩnh, lái cho thuyền nằm dọc theo “ông vàng”, để con trai dùng dây luồn qua lưng cá. Tôi kéo nhẹ lưới bịt chặt đầu - phòng cá vượt qua lưới”, anh Nghĩa kể.
Phải mất gần 20 phút, cha con anh Nghĩa mới xốc được “ông vàng” lên thuyền. “Nếu kéo lưới sớm hay muộn hơn một vài phút thì “lộc trời cho” đã không đến phần mình, nói tóm lại là “trời” thương ai người ấy được. Bởi không ít người khi phát hiện cá mắc lưới nhưng khi kéo lưới lên thì đã bị nó phá lưới, họ tiếc ngẩn, đứng như trời trồng. Riêng cha con tôi hôm đó… tôi nghĩ một phần do “ông vàng” trái miếng, nếu không…”, anh Nghĩa cho biết thêm..
Khoảng 19 giờ cùng ngày, bố con anh Nghĩa đưa “ông vàng” về đến nhà, nghe tin vui, mọi người nườm nượp chạy đến vòng trong vòng ngoài để xem. Sau đó 6 “sếp” ở Cửa Hội đánh xe ôtô con vào cày nát cả khu vườn. Anh Nghĩa kể tiếp: “Lần đầu thấy các “sếp” tranh mua, tranh bán cho bằng được, nhưng không hiểu sao sau đó chỉ có một người hỏi mua mà tự đặt giá là 6 triệu đồng/kg. Tôi vẫn biết cá sủ vàng có giá trị kinh tế rất cao, năm thì mười họa may ra trời cho ai người ấy được một con, hơn nữa tối ngày tôi ở trên sông nước, nên không hiểu giá cả thị trường hiện tại là bao nhiêu”, anh Nghĩa chia sẻ!
Chị Hoa - vợ anh Nghĩa đang ngồi đan lưới cũng nói chen vào: “Thấy vậy em rao giá 7,2 triệu đồng/kg và họ mặc cả 6,8 triệu đồng/kg x 62kg = 421.600.000 đồng, rứa là nhà em quyết luôn…”. Anh Nghĩa nói như phân trần: “Không bán cũng không được! Người đứng xem vòng trong vòng ngoài, mà trị giá cá sủ vàng thời điểm đó tương đương hơn 50 cây vàng chứ đâu phải một vài ba triệu đồng. Trong khi người thì sờ vào mắt, kẻ xoa bóp vào bụng, nhỡ tay không may thì toi”.
Nghĩ, của “trời cho”, hơn nữa, “lộc” bất tận hưởng, (điều đó không những được xem là lệ làng của ngư dân vùng lạch Hội, mà thể hiện đúng nghĩa với cái tên của xóm 17, làng văn hóa Lộc Thọ), vợ chồng anh Nghĩa chỉ nhận 417 triệu đồng, còn lại để các thương gia lấy “lộc” làm ăn. Và từ 19 giờ hôm đó, đến 4 giờ sáng hôm sau “ông vàng” mới được ướp đá, bỏ lên xe con, đưa ra khỏi nhà. “Các thương gia còn giữ lại 40 triệu đồng và yêu cầu gia đình tôi phải bố trí lực lượng “cảnh vệ”, áp tải “ông vàng” ra khỏi xã mới thanh toán hết”.
Ngay sáng hôm đó, vợ chồng anh Nghĩa phát “lộc” cho anh em nội ngoại và 110 hộ dân trong làng Lộc Thọ, vị chi hết 50 triệu đồng! Anh Nghĩa mua tặng vợ một chiếc nhẫn cưới, một dây chuyền vàng trị giá gần 10 triệu đồng, “hoàn thành được khoản nợ” với người bạn đời sau 20 năm cưới nhau và mua một xe máy hãng YAMAHA, thay chiếc xe đạp cà tàng. Điều quan trọng là vợ chồng anh Nghĩa tức tốc gọi thợ về xây một biệt thự ngay trên mảnh đất gia đình đang ở, sát với đường sinh thái (Cửa Hội - Nam Đàn), có tổng trị giá thời điểm đó khoảng 200 triệu đồng. Số tiền còn lại anh Nghĩa cho con đi xuất khẩu lao động tại Hàn Quốc.
Cũng giống như gia đình anh Nghĩa, anh Nguyễn Văn Thành, ở xóm Xuân Lan, xã Vạn Xuân (cách nhà anh Nghĩa khoảng 1,5km) cũng đánh được cá sủ vàng và bán được hơn 500 triệu đồng.
Vì sao cá sủ vàng có giá trị cao? Một nhà khoa học cho rằng, cá sủ vàng đắt là vì bong bóng loài cá này để chế ra chỉ khâu tự tiêu, phục vụ cho y học, cá sủ vàng càng to thì giá trị càng lớn. Một thương gia chuyên kinh doanh cá đông lạnh xuất khẩu đi nước ngoài, trú tại Móng Cái cho biết: Trước đây, cá sủ vàng thường xuất khẩu sang Trung Quốc, nhưng là loại nhỏ từ 10 - 45 kg.
Còn cá sủ vàng có trọng lượng từ 45 kg trở lên thì xuất sang Mỹ hoặc các nước EU. Cá sủ vàng thường mua về mổ bụng lấy mỗi bong bóng, sau đó ướp đá lạnh xuất khẩu ra nước ngoài bán. Nhưng ngày nay họ ướp nguyên cả con để xuất đi các nước. Bởi ngoài giá trị bong bóng thì vẩy cá sủ vàng còn dùng pha chế chữa bệnh hạ huyết áp, thịt cá sủ vàng chữa bệnh ngoài da, đặc biệt là bệnh nấm tổ đỉa, óc cá sủ vàng chữa các bệnh về thần kinh… 1kg bong bóng cá sủ vàng ở nước ngoài trị giá khoảng 45.000 - 55.000 USD… Nếu bong bóng càng dài thì giá trị càng lớn.
Cũng để làm rõ thực hư việc lan truyền thông tin “giật gân” những gia đình đánh bắt được cá sủ vàng chỉ một thời gian đột nhiên đổ bệnh (?!)”. Theo như các lão ngư địa phương cho biết, ở làng Bình Minh và làng Lộc Thọ (xã Phúc Thọ) trong gần 12 năm qua đã có 10 hộ ngư dân bắt được cá sủ vàng, như anh gia đình anh Thọ, anh Thịnh, anh Thanh, anh Phúc, anh Lương, gần đây là anh Nghĩa, anh Thành và một số hộ ngư dân xã Nghi Xuân (Hà Tĩnh)… Nhờ cá sủ vàng mà những hộ ngư dân nghèo kể trên đã đổi đời, hiện vẫn sống khỏe mạnh, làm việc bình thường. Duy nhất có anh Thanh trong làng bị chết là do bị ung thư.
Cũng tại làng Lộc Thọ, tôi gặp bà Nguyễn Thị Thân, bà con với anh Nghĩa. Bà Thân tươi cười, khoe: “Cách đây 7 năm, con tôi cũng đánh bắt được cá sủ vàng, nặng gần 50kg, bán được trăm triệu đồng. Nhờ “lộc trời cho”, đến nay gia đình có nhà cao cửa rộng, có của ăn của để”. Nói đoạn bà Thân đập vào vai tôi: “Gia đình tôi vẫn giữ tấm ảnh con cá đó, chú thích coi không?”…
Nói có sách mách có chứng, bà Thân chạy về nhà mang ảnh cá sủ vàng, đóng khung kính hẳn hoi, đàng hoàng đến: “Đây chú coi. Toàn thân nó dài gần bằng cái chiếu trải giường. Bụng to, đuôi nhỏ trông giống y như máy bay”. “Hiện, người con của bác có đi nghề biển nữa không ạ?” - Tôi hỏi khéo. Bà Thân trả lời luôn: “Đó là nghề cha truyền con nối, gắn bó đã bao đời nay, sao bỏ được chú! Sau khi “trời” cho lộc, vợ chồng nó lại sinh được hai người con có gái có trai, mẹ tròn con vuông, cả làng đến mừng vui như Tết”.
Không riêng Lộc Thọ mà hơn 12 năm trở lại đây đã có 7 hộ ngư dân ở Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh (chủ yếu là các xóm nằm sát vùng hạ lưu cầu Bến Thủy, TP Vinh) cũng đánh bắt được cá sủ vàng, họ vẫn khỏe mạnh.
Hữu Trọng
.